Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku XVII Wydział Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Weronika Klawonn

Protokolant sekr. sąd. Iwona Lawrenc

po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 2025 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. R.

przeciwko K. S.

o ochronę praw autorskich

1.  oddala powództwo,

2.  nakazuje wypłacić na rzecz r.pr. W. G. z zaliczki uiszczonej przez powódkę wynagrodzenie za czynności kuratora w kwocie 720 zł. (siedemset dwadzieścia złotych).

Sędzia Sądu Okręgowego Weronika Klawonn

Sygn. akt: XVII GW 307/22

UZASADNIENIE

WYROKU SĄDU OKRĘGOWEGO W GDAŃSKU

Z DNIA 17 CZERWCA 2025 r.

W pozwie z dn. 12 grudnia 2022 r. (k. 4-9) powódka J. R. wniosła o:

- zasądzenie od pozwanej K. S. kwoty 8.160 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 4 marca 2022 r. do dnia zapłaty

- zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się orzeczenia.

Powódka w ramach prowadzonej pod firmą (...) J. R. świadczy usługi związane z m.in. wykorzystaniem serwisu internetowego (...) , który umożliwia użytkownikom odpłatny udział w kursie przygotowującym do matury z chemii oraz zakup notatek.

19 października 2020 r. pozwana dokonała za pośrednictwem serwisu powódki zakupu notatek – „Notatki – chemia nieorganiczna”, nr zamówienia: (...). Zamówienie obejmowało jeden plik. Produkt został następnie, w okresie od 19 października 2020 r. do 7 lutego 2022 r. pobrany 1046 razy ze 137 różnych adresów IP.

Pozwana wskazała, że przekracza to średnią liczbę dostępów do materiałów dla pozostałych zamówień (4290 dla 483 zamówień) oraz liczbę adresów IP, z których dokonano pobrań materiałów objętych pozostałymi zamówieniami (930 adresów IP dla 483 zamówień). Mimo rozpoczęcia przez pozwaną z dniem 1 października 2021 r. studiów na G. Uniwersytecie Medycznym do dnia 7 lutego 2022 r. plik z notatkami został pobrany 785 razy.

Jako podstawę prawną roszczenia objętego żądaniem pozwu powódka wskazała art. 79 ust. 1 pkt 3) lit. b) ustawy z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 24 z późn. zm.) -u.p.aut. Kwota objęta powództwem stanowi dwukrotność wynagrodzenia za ilość pobrań notatek z 136 różnych adresów IP. Notatki zostały zakupione przez pozwaną za kwotę 30 zł i zostały pobranie 136 razy przez osoby trzecie.

Pozwana była reprezentowana przez kuratora dla osoby nie znanej z miejsca pobytu. W odpowiedzi na pozew z dn. 30 sierpnia 2023 r. (k. 99-101v.) strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Ponadto kurator wniósł o przyznanie wynagrodzenia kuratorowi w kwocie czterokrotności wynagrodzenia minimalnego określonego przepisami prawa.

Kurator wskazał, że powódka nie przedstawiła utworu, którego ochrony się domaga, ani też nie wykazała, że spełnia on warunki przyznania ochrony autorsko-prawnej. Zaprzeczył, aby pozwana udostępniła link do produktu osobom trzecim. Nawet gdyby tak było, to pozwanej nie można przypisać jej odpowiedzialności z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych powódki. Naruszenia dopuściły się osoby trzecie, które bezprawnie korzystały z notatek. Pozwanej zarzucić można co najwyżej pomocnictwo w naruszeniu praw autorskich powódki zgodnie z art. 422 ustawy z dn. 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.) – k.c. Pomocnik może odpowiadać Dlatego też powódce wobec pozwanej nie przysługują roszczenia z art. 79 ust. 1 pkt 3) lit b) u.p.aut. a roszczenia wynikające z zasad ogólnych, co wiąże się z koniecznością wykazania wysokości szkody poniesionej przez powódkę oraz związku przyczynowo-skutkowego miedzy działaniem pozwanej a tą szkodą.

W piśmie przygotowawczym powódka powołała się na treść zawartych w regulaminie warunków licencji. Warunki te pozwalały na korzystanie z utworu przez nabywcę wyłącznie na potrzeby własne. Toteż udostępnienie linku do pobierania materiałów osobom trzecim stanowiło naruszenie warunków licencji. To uzasadnia odpowiedzialność pozwanej na zasadzie art. 79 ust. 1 pkt. 3) lit.b) ustawy o prawie autorskim. Ponadto powódka załączyła do akt wydruk spornych notatek (k.112).

W piśmie przygotowawczym z dnia 27 maja 2024 r. (k. 142) kurator pozwanej zakwestionował, aby pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy licencji. Jego zdaniem zawarta między stronami umowa była sprzedażą egzemplarza dzieła. Zakwestionował także wysokość dochodzonego odszkodowania.

PODSTAWA FAKTYCZNA ROZSTRZYGNIĘCIA.

Powódka prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) J. R.. Działalność obejmuje kursy on-line, webinary oraz udostępnianie przygotowanych przez powódkę osobiście materiałów edukacyjnych. Jednymi z takich materiałów były „Notatki – chemia nieorganiczna” (k.112). Zawierają one uporządkowane informacje z danego działu chemii. Zostały sporządzone jako rękopis. Niektóre treści zostały wyróżnione (zaznaczenie, pogrubienie, większa czcionka, ramka). Treść jest podzielona na działy. Wzbogacano ją grafami i schematami. Dokument w formie elektronicznej oraz w wydruku zawierał wpisane oznaczenie (...)

Okoliczność bezsporna : notatki k. 112 i nast., zeznania powódki k. 201 i nast.)

Zawarcie umowy następowało w formie elektronicznej. Kupujący miał obowiązek oświadczyć, że zapoznał się z regulaminem serwisu internetowego. W treści regulaminu informowano, że prawa autorskie do materiałów należą do Usługodawcy. W części VI zatytułowanej „Umowa Sprzedaży” znalazły się postanowienia dotyczące zakupu treści cyfrowych, do których należały także sporne notatki. Rozdział XIII Regulaminu regulował „Prawa własności intelektualnej” Usługodawca w ramach zawarcia umowy udzielał nabywcy licencji na następujących polach eksploatacji: wprowadzenie do pamięci komputera, wykorzystywanie w dowolnej formie tylko i wyłącznie na potrzeby własne użytkownika. Użytkownikowi nie przysługiwało prawo do udzielania sublicencji.

Dowody: wydruk informacji z CEIDG dla powódki – k. 13-14; wydruk pliku „Notatki-chemia nieorganiczna” – k. 112-120)

Plik w formacie pdf zawierający notatki autorstwa powódki, do którego dostęp wykupiła pozwana, był udostępniany kupującemu do pobrania w profilu na stronie powódki oraz w formie linku przesyłanego na adres mailowy kupującego. Jeden link umożliwiał pobranie jednego pliku w nieograniczonej ilości. Przy pobieraniu pliku za pośrednictwem linku zapisywana była informacja o adresie IP, którą można było później uzyskać w statystykach strony internetowej powódki. Pobieranie plików zarówno za pośrednictwem linku jak i profilu na stronie internetowej powódki umożliwiało identyfikację zamówienia, z którym związany był dostęp do pliku.

(Dowody: przesłuchanie powódki z dn. 4.06.2025 r. [00:03:28-00:21:43] – k. 201-202; zeznania świadka M. M. z dn. 26.02.2025 r. [00:06:43-01:01:00] – k. 179v.-180v.; wydruk wiadomości e-mail z dn. 7 i 24 października 2020 r. – k. 186-189; wydruk zrzutów ekranu – k. 190-190; porównanie treści linków dot. zamówień nr (...) i (...) – k. 192)

W ramach prowadzonej działalności powódka sprzedała pozwanej K. S. za pośrednictwem strony internetowej powódki (...) notatki w formie elektronicznej („Notatki – chemia nieorganiczna”), za który pozwana zapłaciła powódce 30 zł. Przy zakupie podstawie danych podanych przez pozwaną zostało utworzone automatycznie jej konto.

Bezsporne: potwierdzenie dokonania wpłaty do zamówienia nr (...) przez pozwaną – k. 15; zeznania świadka M. M. z dn. 26.02.2025 r. [00:06:43-01:01:00] – k. 179v.-180v.).

Po dokonaniu zakupu, w okresie od 19 października 2020 r. do 7 lutego 2022 r. za pośrednictwem konta pozwanej założonego na stronie internetowej powódki pobrano plik z notatkami 1046 razy. W raporcie przedstawionym przez powódkę ujawnionych zostało 137 różnych adresów IP, z których pobrano plik zawierający sporne notatki.

Zaraz po zakupie tj. 19 października 2020 r. dokonano pobrania z dwóch adresów IP:

5.173.168.236 - o godz. 13:45:38

178.235.186.105 – o godz. 15:02:32

Analiza raportu wskazuje, że przy użyciu tego samego adresu IP notatki były pobierane w krótkich odstępach czasu pod rząd kilka razy w ciągu dnia lub w ciągu kilku dni. Potem już dany nr IP nie pojawiał się.

Dowody: zeznania świadka M. M. z dn. 26.02.2025 r. [00:06:43-01:01:00] – k. 179v.-180v.; raport – k. 17 i nast.

OCENA DOWODÓW

Stan faktyczny w zakresie wskazanym wyżej pozostawał między stronami w przeważającej części bezsporny. Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o oświadczenia stron o faktach przedstawione w pismach procesowych oraz na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2024 r., 12 września 2024 r., 25 lutego 2025 r. oraz 3 czerwca 2025 r. dokonując oceny dowodów na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, oceniając wiarygodność i moc dowodów stosownie do treści art. 233 § 1 ustawy z dn. 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 z późn. zm.) – dalej jako k.p.c. Sąd oparł się również o dowody z dokumentów oraz ich odpisów przedłożonych przez stronę powodową, których prawdziwości ani zgodności z oryginałami pozwana nie zaprzeczyła. Zgodnie z treścią art. 243 ² k.p.c., wszystkie dokumenty znajdujące się w aktach sprawy stanowiły dowody, ponieważ Sąd nie wydał co do żadnego z nich postanowienia o pominięciu dowodu, jednakże nie wszystkie okazały się przydatne przy ustalaniu faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Co do okoliczności związanych z rejestracją zamówień, udzielaniem dostępu do treści zakupionych za pośrednictwem strony internetowej powódki oraz możliwości weryfikacji działań związanych z pobieraniem tych treści Sąd oparł się o dowód z zeznań świadka M. W. dając im wiarę w tym zakresie.

Nie udało się natomiast pokonać trudności dowodowych dotyczących kluczowej z punktu widzenia rozstrzygnięcia kwestii, czy w istocie pozwana udostępniła link do pobrania materiałów szerszemu kręgowi osób. Kwestia identyfikacji użytkownika w oparciu o ujawniony w raportach dostępu adres IP jest na tyle skomplikowana, że nie można posłużyć się w tym zakresie domniemaniem faktycznym polegającym na tym, że skoro użyto różnych adresów IP, to na pewno poboru dokonały inne osoby.

Sąd, przekonany, że wyjaśnienie tej kwestii wymaga wiadomości specjalnych, początkowo dopuścił dowód z opinii biegłego informatyka. Biegły S. B., do którego zwrócono się o sporządzenie opinii zobrazował skalę trudności, które należy pokonać, aby rzetelnie udzielić odpowiedzi na wątpliwości sądu (mail k. 169). Biegły w szczególności wskazał, że dokonanie ustaleń, czy doszło do pobrania treści cyfrowych przez osoby inne niż pozwana niezbędne są dane pochodzące od dostawców usług internetowych. W tym celu należy ustalić, do jakiego operatora jest przypisany dane adres IP, a następnie zwrócić się do tegoż operatora o wskazanie, jaki abonent miał przypisany dany adres IP w danym czasie co do daty, godziny, minuty i sekundy. Te zadania wkraczają mocno w zakres informatyki śledczej. Czasochłonność tych działań miała oczywiście przełożyć się na koszty wydania opinii, które znacząco przewyższałyby wartość przedmiotu sporu.

Tej sytuacji sąd zaniechał przeprowadzania takiej opinii – tym bardziej, że jena ze stron była zastępowana przez kuratora, co w razie przegrania pozwanej powodowałoby obciążenie kosztami opinii Skarbu Państwa. Potrzeba zapewnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości nie może pozostawać sprzeczna z zasadą proporcjonalności. Koszty jej wymierzenia muszą pozostawać w rozsądnej proporcji do wagi będących przedmiotem ochrony żądań.

Należy także podkreślić, że przepisy postępowania cywilnego z zakresu własności intelektualnej zawierają instrumenty o charakterze „śledczym”, z których pokrzywdzony naruszeniem uprawniony może korzystać. Mowa tu o tzw. środkach pomocniczych tj. zabezpieczeniu środka dowodowego, wyjawienia lub wydania środka dowodowego oraz wezwaniu do udzielenia informacji. Strona powodowa mogła w oparciu o dostępne narzędzia informatyczne ustalić, do jakich operatorów przypisane są nr IP, a następnie na podstawie art. 479 ¹¹³ k.p.c. wnieść o wezwanie do udzielenia informacji niezbędnych do dochodzenia roszczenia. Wiele wskazuje na to, że właśnie tą drogą było możliwe pozyskanie informacji, które stałyby się niezbędnym materiałem dla biegłego, względnie podlegałyby bezpośrednio ocenie sądu.

Tymczasem sam raport pobrań nie pozwala sądowi na wysnucie wniosków co do faktów skutkujących naruszeniem prawa.

PODSTAWA PRAWNA

Żądanie powódki nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powódka domagała się ochrony z tytułu naruszenia jej autorskich praw majątkowych w do utworu w postaci zapisanych cyfrowo „Notatek – chemia organiczna”.

Niezależnie od tego, że nie udało się poczynić ustaleń przypisujących pozwanej określone działania skutkujące naruszeniem, sąd weryfikował, czy przedmiot, którego ochrony powódka się domaga stanowi utwór w rozumieniu prawa autorskiego.

Ochrona autorskich praw majątkowych dotyczy utworów w rozumieniu art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: pr. aut.), które nie są wyłączone spod tej ochrony z mocy art. 1 ust. 2 ¹ pr. aut. 1

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pr. aut. przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiekolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W myśl ust. 2 ¹ ochrona może być objęty wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Sąd nie ma wątpliwości, że „Notatki – chemia organiczna” są utworem w powołanym wyżej rozumieniu.

Jedną z metod weryfikacji tego, czy mamy do czynienia przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze (dziełem oryginalnym - utworem) jest:

- po pierwsze: odwołanie się do cech gatunkowych utworu (względnie innych zewnętrznych determinantów) i ustalenie zakresu swobody twórczej, rozumianej jako zakres wolności decyzyjnej twórcy co do elementów składowych utworu i ich zewnętrznej prezentacji.

- po drugie: weryfikacja tego, czy autor wypełnił ową przestrzeń swobody twórczej dokonując twórczych (kreacyjnych) wyborów.

Im mniejszy zakres swobody twórczej, czym bardziej ograniczona ochrona prawno-autorska. Ochrona prawno-autorska dotyczy bowiem tylko tych elementów, które są wyrazem dokonania przez autora wyborów swobodnych i jednocześnie twórczych.

Wybory swobodne to te, które mieszczą się w zakresie swobody twórczej, tj. przestrzeni nieskrępowanej zewnętrznymi uwarunkowaniami. Nie są wyborami swobodnymi te, które są podyktowane wyłącznie funkcją techniczną, użytkową dzieła, czy nawet wymogami indywidualnymi stawianymi przez zamawiającego lub ograniczeniami istotnymi z punktu widzenia ekonomicznego, czy prawnego.

Autor wykorzystując przestrzeń swobody twórczej, czyli to, co w utworze nie jest determinowane czynnikami zewnętrznymi, winien wypełnić ją dokonując wyborów twórczych. Oznacza to, że odzwierciedlony w utworze rezultat intelektualnej pracy twórcy musi wziąć swój początek w umyśle autora, stanowić projekcję jego wyobraźni i być dla niego uprzednio nieznany. Nie są twórczymi wyborami te, które opierają się na metodach i standardach powszechnie stosowanych przy wytwarzaniu tego rodzaju przedmiotów, oraz takie, które są całkowicie banalne2. Przyjęte przez autora rozwiązania nie mogą się sprowadzać do wykorzystania przez twórcę jego wiedzy (technicznej, marketingowej, czy innej branżowej), czy też określonych narzędzi, lecz winny być wyrazem osobistej kreacji. Ostatecznie dokonanie owych twórczych wyborów winno prowadzić do takiego wypełnienia przez autora przestrzeni swobody twórczej, że rezultat ów nosi w sobie rozpoznawalne piętno osobiste autora. Ten sposób wyrażenia podlega ochronie prawno-autorskiej.

Sporne dzieło tj. „Notatki – chemia organiczna” należy do kategorii repetytoriów, czy tzw. bryków. Ten gatunek twórczości cechuje się tym, że zawiera skondensowane treści w prostej, ustrukturyzowanej formie, ułatwiającej zapamiętywanie. Jednak sposób wyrażenia tych treści zostawia autorowi daleko idącą przestrzeń swobody twórczej. Możliwe jest więc dokonanie doboru informacji, które autor z całej gałęzi nauki uzna za ważne i przydatne z punktu widzenia odbiorcy, przyjęcie określonej struktury i dalej różnych sposobów prezentacji (wykorzystanie diagramów, wykresów, punktorów, ramek, podkreśleń) i itd.

Powódka w sposób twórczy dokonała doboru i systematyzacji określonych zagadnień, nadając tytuły poszczególnym częściom. Zastosowała ilustracje, wyróżnienia tekstu itd. Cała kompozycja materiału jest wyrazem kreacji. Szczególnie zastosowanie rękopisu jako formy wyrazu wychodzi poza banał. W ocenie sądu całość kompozycji i sposób przedstawienia ujmowanych w niej zagadnień zasługuje na ochronę prawno-autorską.

Naruszenie autorskich praw majątkowych oznacza wykonywanie praw majątkowych opisanych w art. 17 ustawy o prawie autorskich i prawach pokrewnych bez zgody autora. Nie ma przy tym znaczenia, czy bezprawne wkroczenie w monopol autora jest przekroczeniem udzielonej licencji, czy też pomiędzy stronami nie została w ogóle zawarta jakakolwiek umowa.

W ocenie sądu zawarta pomiędzy stronami umowa miała charakter umowy licencyjnej. Jej treść kreował regulamin serwisu, zawierający postanowienia dotyczące zasad korzystania z utworu. Podkreślić należy, że odpłatne udostępnienie linku do treści cyfrowej nie stanowiło umowy sprzedaży egzemplarza. Nie prowadziło do przeniesienia własności oraz posiadania do jakiegokolwiek materialnego nośnika utworu. Pozwalało natomiast na wytworzenie techniką cyfrową egzemplarza utworu (pobranie i zapisanie na nośniku klienta). Licencja nie pozwalała natomiast na rozpowszechnianie tj. udostępnianie linku osobom trzecim, aby mogli się z nim zapoznać i wytworzyć egzemplarz na własnym nośniku.

Zachowanie polegające na udostępnieniu linku do dzieła osobom trzecim wykraczało poza licencję, wkraczało w wyłączne uprawnienia autora (utrwalanie, zwielokrotnianie, rozpowszechnienie utworu) w rozumieniu art. 79 ust. 1 ustawy o prawie autorskim.

Jak już wskazano, brak dostatecznych dowodów na to, że pozwana zachowała się właśnie w taki sposób tj., że udostępniła link innym osobom lub jednej, która następnie przekazała go innym podmiotom. Dostępny materiał procesowy jest w tym zakresie zbyt skromny i nie pozwala do dokonanie takich ustaleń.

Ochrona praw własności intelektualnej w Polsce nie dysponuje jeszcze takim instrumentem jak tzw. ślepy pozew., który umożliwia wniesienie powództwa mimo braku dostatecznych danych dotyczących osoby naruszyciela i zakresu naruszenia. Są jednak, powołane wyżej przez sąd, instrumenty prawne, które w sytuacjach takich jak ta, ułatwiają uzyskanie skutecznej ochrony.

Skoro pozwanej nie można w sposób jednoznaczny przypisać zachowania skutkującego naruszeniem praw autorskich powódki, powództwo należało oddalić.

KOSZTY PROCESU

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 k.p.c. Koszty obciążające powódkę to wynagrodzenie kuratora strony pozwanej. Wynagrodzenie ustalono w oparciu o treść §1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. poz. 536) oraz § 8 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 z późn. zm.). Wynagrodzenie podlega wypłacie z zaliczki uiszczonej przez powódkę.

SSO Weronika Klawonn

.

1 Sąd w tym składzie rozpoznawał już sprawę dotyczącą ochrony prawno-autorskiej layoutu XVII GW 60/23. Uzasadnienie wyroku jest dostępne na Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych. Część rozważań prawnych w zakresie przesłanek ochrony prawno-autorskiej pokrywa się z rozważaniami w tamtej sprawie.

2 Por. Opinia Rzecznika Generalnego Macieja Szpunara z dnia 8 maja 2025 r. w sprawie C-580/23iC 795/23 https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=C80DACE9BFBF49989269F5154C1E34E8?text=&docid=299098&pageIndex=0&doclang=PL&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=3670335#Footnote3