Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku – XVII Wydział Własności Intelektualnej

w składzie

Przewodniczący sędzia Wojciech Midziak

Protokolant st. sekr. sąd. Agnieszka Jama

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14.03.2025 r. w Gdańsku sprawy

z powództwa B. L.

przeciwko B. K.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej B. K.na rzecz powódki B. L. kwotę 2.880,- zł (dwa tysiące osiemset osiemdziesiąt złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia 2 września 2022 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powódki B. L. na rzecz pozwanej B. K.kwotę 2.596,73 (dwa tysiące pięćset dziewięćdziesiąt sześć złotych siedemdziesiąt trzy grosze) wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  zasądza od powódki B. L. na rzecz pozwanego T. K. kwotę 3.617,- zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt XVII GW 229/22

UZASADNIENIE

W pozwie z 2 września 2022 r. (k. 3-5), który został cofnięty w stosunku do pozwanego T. K. (dalej w treści uzasadnienia również jako pozwany ad 2.) oraz którego żądanie zostało określone pismem z 20 maja 2024 r. (k. 161 – 161v.), powódka B. L. wniosła o zasądzenie od pozwanej B. K. (dalej także pozwana ad 1.)

1.  kwoty 26.721,- zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od

a.  kwoty 14.400 zł od dnia wniesienia pozwu,

b.  kwoty 12.321 zł od dnia rozszerzenia powództwa;

2.  kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego do dnia zapłaty.

Uzasadniając swój pozew B. L. twierdziła, że wywodzi swoje roszczenie z art. 79 ust. 3 lit b) Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 24 z późn. zm. – dalej także: pr.aut.) w związku z naruszeniem przez pozwanych przysługujących jej praw autorskich do utworów w postaci grafik tabl szkolnych (tablic pamiątkowych) z lat 2014 i 2015 opracowanych na zlecenie rady rodziców Zespołu Szkół Zawodowych nr (...) w E..

Powódka argumentowała, że tabla szkolne zostały przygotowane przez jej pracownika K. K.. Jednakże, nawet w przypadku, gdyby ich autorem był pozwany ad 2., prawa autorskie przysługiwałyby powódce, ponieważ w okresie, gdy zostały one stworzone, pozwany ten był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w przedsiębiorstwie powódki.

W odpowiedzi na pozew z 3 listopada 2022 r. (k. 48 – 51) pozwana B. K. wniosła o

1.  oddalenie powództwa w całości;

2.  zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ustalonych według norm prawem przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

Pozwana ad 1. zaprzeczyła, by tablice absolwentów ZSZ nr(...) w E. z lat 2014 i 2015 były utworami w rozumieniu prawa autorskiego. Do stworzenia tła tablic zostały wykorzystane zdjęcia ogólnodostępne w Internecie.

Pozwana wskazała, że od 1 lutego 2016 r. do 31 grudnia 2019 r. prowadziła działalność gospodarczą pod firmą (...) B. K.. Od 1 lutego 2016 r. do 31 lipca 2018 r. pozwana zatrudniała swojego syna, pozwanego T. K..

Pozwana ad 1. przyznała, że jej syn uprzednio był zatrudniony w Zakładzie (...), prowadzonym przez powódkę, razem ze swoją ówczesną żoną K. K., córką powódki. Pozwany ad 2. był jedynym autorem szaty graficznej tabl szkolnych z lat 2014 i 2015.

W odpowiedzi na pozew z 28 kwietnia 2023 r. (k. 110 – 111) pozwany T. K. wniósł o

1.  oddalenie powództwa w całości;

2.  zasądzenie od powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

Pozwany podniósł zarzut braku biernej legitymacji procesowej w przedmiotowej sprawie.

Sporne tablice pamiątkowe absolwentów ZSZ nr(...) w E. wykonał w ramach stosunku pracy, którą świadczył na podstawie umowy o pracę zawartej z pozwaną ad 1.

W pozostałym zakresie pozwany potwierdził i poparł twierdzenia przytoczone w pismach procesowych pozwanej ad 1.

Na skutek cofnięcia pozwu w stosunku do pozwanego T. K. (pismo z 20 maja 2024 r. – k. 161-161v.) Sąd umorzył postępowanie w stosunku do niego postanowieniem z 6 listopada 2024 r. (k. 206).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Tablice pamiątkowe absolwentów Zespołu Szkół Zawodowych nr (...) w E. (tabla szkolne) za lata 2014 – 2015 (o wyglądzie jak na kartach 8-9) zostały wykonane na zlecenie rady rodziców tego podmiotu w ramach prowadzonej przez powódkę B. L.działalności gospodarczej.

okoliczność bezsporna

Pozwany T. K. był zatrudniony przez powódkę na podstawie umowy o pracę w okresie od 1 kwietnia 2009 r. do 15 stycznia 2016 r. W okresie, w którym zostały stworzone tabla szkolne za lata 2014 – 2015, u powódki zatrudnia była również K. K.

okoliczność bezsporna

Tabla szkolne za lata 2016 – 2018 (o wyglądzie jak na kartach 12-14) zostały wykonane przez pozwanego T. K. na zlecenie rady rodziców Zespołu Szkół Zawodowych nr (...) w E. w ramach prowadzonej przez pozwaną B. K.działalności gospodarczej.

okoliczność sporna

Pozwana ad 2. otrzymała za wykonane tabla szkolne wynagrodzenie w wysokości:

a.  w roku 2016 – 2.400 złotych,

b.  w roku 2017 – 2.400 złotych,

c.  w roku 2018 – 2.450 złotych.

okoliczność bezsporna

Pozwany T. K. był zatrudniony przez pozwaną B. K. na podstawie umowy o pracę w okresie od 1 lutego 2016 r. do 31 lipca 2018 r.

okoliczność bezsporna

Tabla szkolne za lata 2014 – 2015 wykonywane były w oparciu o projekt przygotowany przez pracowników powódki. Umowa na wykonanie tabl została zawarta ustnie między powódką a przedstawicielem rady rodziców Zespołu Szkół Zawodowych nr (...) w E.. Zdjęcie (...) starówki wykorzystane jako część tła zostało pobrane z Internetu, a następnie poddane obróbce graficznej. Zdjęcie szkoły umieszczone w tle zostało wykonane samodzielnie przez pracowników zakładu fotograficznego powódki.

Zdjęcia uczniów (absolwentów) i nauczycieli szkoły zostały wykonane w zakładzie fotograficznym powódki przez jej pracowników. Następnie naklejali oni zdjęcia na wydrukowane tablice stanowiące tło tablic pamiątkowych.

dowody: zeznania powódki B. L. słuchanej w charakterze strony [00:55:32 – 01:10:44] – k. 133v.; zeznania pozwanego T. K. słuchanego w charakterze strony [01:20:06 – 01:56:41] – k.134-134v.; zeznania świadka K. K. [00:06:24 – 00:38:21] – k. 132v. – 133)

Tabla szkolne za lata 2016 – 2018 zostały wykonane przez pozwanego T. K. w czasie jego zatrudnienia przez pozwaną B. K.. O wykonanie tabl z wykorzystaniem tego samego układu i szaty graficznej zwrócił się do pozwanej przedstawiciel rady rodziców ZSZ nr (...) w E.. Warunki realizacji zamówienia zostały ustalone w korespondencji mailowej i nie została zawarta odrębna umowa w formie pisemnej. Cena za wykonanie tabl obejmowała również koszt wykonania małych odbitek dla uczniów i nauczycieli.

dowody: zeznania pozwanego T. K. słuchanego w charakterze strony [01:20:06-01:56:41] – k. 134-134v.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie co do zasady, jednakże, mimo zastosowania przez Sąd art. 479 ⁹³ k.p.c., przeważająca część jego wysokości nie mogła zostać uwzględniona.

Stan faktyczny w części, w jakiej pozostawał istotny dla rozstrzygnięcia sprawy, był między stronami bezsporny. Sąd oparł ustalenia w tym zakresie o zgodne oświadczenia stron o faktach przedstawione w treści pism procesowych, na posiedzeniu przygotowawczym oraz na rozprawie. Podstawę dla tych ustaleń stanowiły również pomocniczo dowody z dokumentów i ich odpisów przedłożonych przez strony, których prawdziwości ani zgodności z oryginałami nie zaprzeczono, a także zeznania świadka i treść przesłuchania powódki oraz pozwanego T. K..

Sąd dopuścił oraz przeprowadził dowód z zeznań pozwanej B. K., jednak okazał się on nieprzydatny. Pozwana wskazała, że prowadzeniem działalności oraz świadczeniem usług fotograficznych w rzeczywistości zajmował się jej syn, pozwany T. K.. Jej rola ograniczała się jedynie do zarejestrowania działalności gospodarczej. Pozwana nie uczestniczyła w tworzeniu tabl szkolnych na zlecenie rady rodziców ZSZ nr(...) w E. i nie była w stanie przedstawić żadnych informacji na ten temat.

Postanowieniem z 16 lutego 2024 r. Sąd pominął

⚫

na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. dowód z zeznań świadków A. S. i I. S. ponieważ fakty, na okoliczność których świadkowi ci mieli zeznawać, były nieistotne dla rozpoznania sprawy;

⚫

na podstawie art. 235 ^{( 2 )}§ 1 pkt 2 k.p.c. dowód z dokumentów zawartych w aktach Prokuratury Rejonowej w Elblągu (sygn. PR 3 Ds (...)), gdyż fakty objęte tezą dowodową zostały udowodnione w oparciu o inne przeprowadzone przez Sąd środki dowodowe;

⚫

na podstawie art. 205 ^{( 12 )}§ 1 k.p.c. dowody zgłoszone przez stronę pozwaną na rozprawie w dniu 16 lutego 2024 r. – o zobowiązanie Zespołu Szkół Zawodowych nr (...) w E. do nadesłania umów zawartych z powódką ewentualnie do przedstawi korespondencji mailowej prowadzonej przez powódkę z ZSZ nr(...)w E.. Dowód został zgłoszony po sporządzeniu planu rozprawy, a strona pozwana nie przedstawiła okoliczności dla uprawdopodobnienia, że jego powołanie nie było możliwe, ani że potrzeba jego powołania wynikła po sporządzeniu planu rozprawy.

Postanowieniem z 14 marca 2025 r. Sąd pominął na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 4 i 5 k.p.c. wnioski dowodowe stron o dowód z opinii innego biegłego bądź o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego M. T.. Mimo złożenia opinii wraz z opinią uzupełniającą biegły M. T. nie był w stanie sporządzić jej zgodnie z tezą wskazaną przez Sąd w postanowieniu z 20 marca 2024 r. Zlecenie przygotowania dalszych opinii było więc w ocenie Sądu bezcelowe. Zlecenie sporządzenia opinii innemu biegłemu prowadziłoby do przedłużenia postępowania i znacznego wzrostu jego kosztów. Strony nie przedstawiły nowych dowodów na okoliczności kosztów poniesionych w związku z przygotowaniem tabl szkolnych, w związku z powyższym biegły opierałby się w swoich ustaleniach na szacowanej, a nie rzeczywistej wysokości tych kosztów. Mając na uwadze, że stosowne wynagrodzenie stanowiłoby co najwyżej ułamek kwoty uzyskanej przez pozwaną, o czym szerzej Sąd rozważył w dalszej części uzasadnienia, przeprowadzenie kolejnego dowodu z opinii biegłego generowałoby koszty zbędne, a przy tym nieproporcjonalnie wysokie do sumy, której wysokość już na tym etapie Sąd mógł oszacować. W związku z tym, w ocenie Sądu w sprawie zachodziły przesłanki z art. 479 ⁹³ k.p.c. umożliwiające zasądzenie odpowiedniej sumy według oceny Sądu.

Mimo dopuszczenia przez Sąd dowodu z opinii biegłego, której sporządzenie powierzono biegłemu sądowemu M. T. (opinia – k. 147-149, opinia uzupełniająca – k. 171-173, ustna uzupełniająca opinia biegłego – k. 227-227v.), opinia ta w ocenie Sądu była nieprzydatna ze względu na sporządzenie jej w zakresie nieodpowiadającym tezie wskazanej w postanowieniu Sądu z 20 marca 2024 r. (k. 140).

Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego na okoliczność wynagrodzenia jakiego powódka mogłaby żądać za udzielenie licencji na trzykrotne wykorzystanie utworu w postaci tablicy pamiątkowej absolwentów Zespołu Szkół Zawodowych nr (...) w E. (tablo), w tym jej ogólnego układu, wykorzystanych elementów dekoracyjnych oraz tła. Znaczna część opinii przygotowanej przez biegłego dotyczyła kwestii, które nie zostały objęte wskazaną tezą, a co do części z nich – ich ustalenie należy wyłącznie do Sądu rozpoznającego sprawę.

Biegły skupił się na ustaleniu podmiotu uprawnionego z tytułu majątkowych praw autorskich do utworów, stwierdzeniu, że doszło do naruszenia majątkowych praw autorskich oraz nieprawidłowym wystawieniu przez powódkę faktury VAT z 14 czerwca 2014 r. Ustalenia te stanowiły główną treść opinii, natomiast tezie dowodowej biegły poświęcił jedynie ostatni jej akapit (jedną stronę w przypadku opinii uzupełniającej). Biegły opierając się jedynie na fakturach VAT znajdujących się w aktach i treści zeznań powódki arbitralnie przyjął, że koszty stworzenia tabl szkolnych wynosiły maksymalnie 200 zł, a pozostała część z kwoty 2.094 (faktura VAT z 14 czerwca 2014 r.), tj. 1.900 zł odpowiada wartości majątkowych praw autorskich do utworu. Biegły przyjął, że kwotę tę należy zwaloryzować uwzględniając wysokość skumulowanej inflacji z lat 2014 - 2024 (47,47%). W oparciu o powyższe ustalił „wartość autorskich praw majątkowych właściciela zakładu (...) w 2024 r. na 2.969 zł.

Pierwsza opinia biegłego została przygotowana w sposób błędny. Za wyjątkiem ostatniego akapitu dotyczyła ona materii niemogącej stanowić przedmiotu opinii biegłego – opinia biegłego może dotyczyć wyłącznie faktów, w przypadkach wymagających wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c.).

Również ustalenia, które mieściły się w tezie zakreślonej w postanowieniu Sądu nie były prawidłowe. Biegły pominął fakt wskazany przez pozwanego T. K., tj. że w cenie wykonania tabla mieściły się również koszty kilkudziesięciu odbitek, które miały być rozdane uczniom i nauczycielom. Nie uwzględnił również, że w kwocie 2.094 zł wskazanej w fakturze VAT z 23 czerwca 2025 r. zawierała się kwota podatku VAT. Mimo skorygowania kwoty wyjściowej dla swoich ustaleń w treści opinii uzupełniającej biegły nadal nie uwzględnił kosztów odbitek, uznając, że nie ma w aktach informacji o ich wysokości. Biegły samodzielnie dokonał oceny wiarygodności treści dowodów z przesłuchania stron uznając za wiarygodne jedynie zeznania powódki i przyjmując na tej podstawie arbitralnie ustaloną kwotę 200 zł jako koszty sporządzenia tablic pamiątkowych, a pozostałe za powódką uznając za „nieistotne”. Niezrozumiałe jest dla Sądu podejście biegłego do dowodu z przesłuchania pozwanego ad 2. – nie stanowił dla biegłego podstawy do przyjęcia, że wynagrodzenie, które powódka otrzymała za przygotowanie tabl zawierało w sobie również inne koszty, np. przygotowania odbitek. Biegły ograniczył się do wskazania, że w aktach brak informacji o tych dodatkowych kosztach. Biegły pominął również wszystkie te koszty, które każdy przedsiębiorca musi uwzględnić w cenie sprzedawanych przez siebie towarów lub oferowanych usług, czyli np. koszty stałe prowadzonej działalności gospodarczej (najmu lokalu, amortyzacji maszyn i urządzeń, koszty pracy, energii itd.).

Kwota ustalona przez biegłego nie odpowiada kwocie wynagrodzenia, którego powódka mogłaby żądać za udzielenie licencji w zakresie wskazanym w postanowieniu Sądu. Znacząco przewyższa ona kwoty, które powódka jak i pozwana otrzymywały za przygotowanie tabl i już z tego powodu nie można uznać jej za ustaloną prawidłowo. Nie sposób przyjąć, by wysokość prawidłowo ustalonej opłaty za wykorzystanie utworu przewyższała kwotę należną za przygotowanie dzieła, w którym go wykorzystano. Art. 79 ust. 1 pkt 3) lit. b) pr.aut. wskazuje na stosowne wynagrodzenie, a takim nie jest wynagrodzenie czyniące nieopłacalnym dla jednej ze stron wystąpienie o udzielenie zgody na korzystanie z utworu.

Biegły w swojej opinii odwołuje się do „wartości autorskich praw majątkowych” przysługujących powódce oraz utraconych przez powódkę korzyści w związku z bezprawnym wykorzystaniem utworu, do którego przysługiwały jej autorskie prawa majątkowe. Żadna z tych wartości nie odpowiada wysokości opłaty licencyjnej wskazanej w art. 79 ust. 1 pkt 3) lit b) pr.aut. Powódka wskazała, że kwota objęta żądaniem pozwu stanowi dwukrotność sumy pieniężnej określonej w przywołanym przepisie ustawy. Irrelewantna dla rozstrzygnięcia o tak sformułowanym żądaniu jest wartość majątkowych praw autorskich do utworu, wykorzystania którego miałoby dotyczyć wynagrodzenie, oraz wysokość korzyści utraconych przez powódkę w związku z tym naruszeniem. W związku z tym w ocenie Sądu opinia biegłego sądowego M. T. była nieprzydatna dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ze względu na liczne błędy i niedokładności.

Powódka swoje roszczenia wywodziła z naruszenia przysługujących jej majątkowych praw autorskich do utworu wyrażonego w formie tabl szkolnych (ich ogólnego układu, wykorzystanych elementów dekoracyjnych oraz tła tablicy pamiątkowej) przedstawiających absolwentów i nauczycieli kolejnych roczników Zespołu Szkół Zawodowych nr (...) w E., żądając z tego tytułu zapłaty sumy pieniężnej odpowiadającej dwukrotności wynagrodzenia, które byłoby należne z tytułu udzielenia przez nią pozwanej zgody na korzystanie z utworu.

Art. 79 ust. 1 pkt 3) lit. b) pr. aut. przewiduje, że roszczenie o naprawienie wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu przysługuje uprawnionemu, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone. Regulacja ta ma charakter szczególny w stosunku do zasad ogólnych (art. 415 k.c.), w oparciu o które może być dochodzone odszkodowanie na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3) lit. a) pr. aut. Odpowiedzialność naruszyciela jest niezależna od winy, a jego odpowiedzialność wynika z samego faktu naruszenia praw autorskich uprawnionego. Uprawniony nie jest obowiązany również do wykazania szkody, jej wielkości ani rodzaju.

Utworem w rozumieniu art. 1 ust. 1 pr. aut. jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Natomiast zgodnie z art. 1 ust. 2 ¹ pr. aut. ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

By możliwe było uznanie danego dzieła za utwór podlegający ochronie prawnoautorskiej musi spełnić ono przesłanki twórczości, indywidualności oraz ustalenia, a także przesłankę negatywną, tj. nie może być objęte wyłączeniem z art. 1 ust. 2 ¹ pr. aut.

Na wstępie należy zauważyć, że sporny utwór nie jest objęty wyłączeniem z art. 1 ust. 2 ¹ pr. aut.

By możliwe było przypisanie dziełu cechy twórczości musi stanowić ono przejaw twórczej działalności człowieka. Powinno być nowe, tj. nie było do tej pory znane w takiej postaci, oraz oryginalne – stanowić rezultat samodzielnej twórczości autora wzbogacającego dotychczasowy stan rzeczy o nowe elementy. Ocena dokonywana jest retrospektywnie, uwzględniając moment powstania utworu, a nie dokonywania oceny. Jej przedmiotem jest wytwór intelektu, rezultat procesu twórczego, natomiast sam proces podlega badaniu jedynie w części – czy twórca w jego trakcie zakładał stworzenie nowego dzieła i czy końcowe dzieło spełniło te założenia.

W ocenie Sądu utwór rozumiany jako układ elementów składających się na całościowy wygląd tablicy pamiątkowej (tabla) spełnia przesłankę twórczości – dobór elementów i zaprowadzenie między nimi porządku w postaci ustalonego układu stanowi wytwór intelektu, a jak wynika z przeprowadzonych przez Sąd dowodów, nie stanowi on kolejnego przejawu schematycznego działania autora polegającego na zaprowadzeniu w przygotowanym wzorcu jedynie niezbędnych zmian, którymi na gruncie niniejszej sprawy byłaby zmiana nazwy szkoły i rocznika absolwentów. Nowości i oryginalności utworu nie niweczy również fakt, że tablice pamiątkowe absolwentów występują powszechnie w różnych częściach kraju i bezsprzecznie tworzone są przez wielu innych twórców. Ochronie nie podlega bowiem sama koncepcja zakładająca umieszczenie w ramach jednej tablicy zdjęć uczniów wraz z ich nauczycielami i opisem, a konkretne elementy oraz ich ułożenie składające się jako nierozłączna całość na ustaloną formę konkretnej tablicy pamiątkowej. Jak wynika z zeznań świadka oraz pozwanego T. K. prace nad tablem dla ZSZ nr(...)w E. nie ograniczały się do przystosowanie istniejącego wzorca na potrzeby zlecenia. Proces twórczy polegał na zgromadzeniu materiałów oraz nadaniu im uporządkowanej, spójnej formy, czego rezultatem jest sporny utwór. Wskazuje to, że jest on wytworem intelektu twórcy, który w czasie procesu twórczego dokonał wyborów wiążących się z podjęciem konkretnych kierunków działania, a nie ograniczył się do odtwórczego powielania istniejących już rozwiązań i form.

Przesłanka indywidualności podlega badaniu co do aspektu przedmiotowego oraz podmiotowego. Pierwszy z nich obejmuje ocenę konkretnego utworu na tle innych utworów. Sąd w przedmiotowej sprawie nie dysponował danymi, które umożliwiłyby przeprowadzenie tzw. testu statystycznej jednorazowości polegającego na badaniu, czy takie samo lub podobne dzieło powstało już wcześniej oraz czy jest statystycznie prawdopodobne stworzenie takiego samego wytworu w przyszłości przez inną osobę. W związku z tym ocenił sporny utwór przez odwołanie do jego cech gatunkowych i ustalił zakres swobody twórczej obejmującej zakres wolności co do elementów składowych utworu i jego zewnętrznej prezentacji. Sposób wykorzystania przez autora dostępnego zakresu swobody twórczej stanowi o odzwierciedleniu w utworze jego osobistego piętna i powinien polegać na wyrażeniu przez niego jego własnej twórczości – stanowi to aspekt podmiotowy.

W ocenie Sądu sporny utwór spełnia przesłankę indywidualności rozumianą w sposób przedstawiony wyżej. Poza zakresem swobody twórczej autora pozostawały następujące elementy – nazwa szkoły, oznaczenie poszczególnych klas, uczniów i nauczycieli, informacja o roczniku absolwentów przedstawionych na zdjęciach oraz rozmiar całości jak i poszczególnych zdjęć. Wiążą się one z funkcją, jaką spełnić ma tablica pamiątkowa i ich wystąpienie jest konieczne. Ponadto rozmiar poszczególnych fotografii determinuje minimalny rozmiar całości, który pozwoliłby zachować czytelność tak fotografii jak i całej tablicy. W przypadku spornego utworu bez znaczenia dla ustalenia zakresu swobody twórczej pozostawał koszt wydruku tablicy pamiątkowej i odbitek – czynnikiem limitującym mogłaby być w tym przypadku cena nośnika – papieru, na którym utwór miałby zostać utrwalony, jednak nie miałaby ona istotnego znaczenia dla wyboru poszczególnych elementów utworu i ich układu.

Pozostałe elementy, takie jak układ fotografii, wybór elementów, kolorów i całościowa kompozycja tła, wybór czcionki i układu tekstu oraz zamieszczenie dodatkowych elementów o przeznaczeniu wyłącznie ozdobnym mieszczą się w zakresie swobody twórczej autora. Twórca dysponował więc częściowo ograniczonym zakresem swobody przy tworzeniu spornego utworu.

Sporny utwór powstał z elementów wybranych i opracowanych bez udziału podmiotów trzecich. Rada rodziców ZSZ nr(...)w E. nie stawiała wymagań dotyczących zamieszczenia konkretnych zdjęć czy sposobu ich przedstawienia. Przejawem indywidualnego piętna autora jest wybór konkretnego kroju czcionki, ułożenie liter tworzących nazwę szkoły po łuku, na jasnym tle, którego centralny element stanowi widok na historyczną panoramę E.. Przejawem indywidualnego piętna twórcy jest umieszczenie innych ujęć przedstawiających historyczne centrum miasta w formie klatek na kliszy fotograficznej równoważonych w przeciwnym narożniku planszy przez współczesny widok na budynek szkoły. Elementami czysto ozdobnymi są dwie szarfy zamykające centrum tablicy pamiątkowej, w którym umieszczono zdjęcia. Przestrzeń pozostała do swobodnego opracowania przez autora została wypełniona elementami jego twórczej ekspresji, której rezultat wykracza poza prawidłowo i estetycznie wykonaną tablicę pamiątkową.

Sporny utwór spełnia przesłankę ustalenia. Jak wynika z dowodu na k. 15 akt sprawy znalazł on odzwierciedlenie w formie wydrukowanych tablic pamiątkowych.

Sąd ustalił, że majątkowe prawa autorskie do spornego utworu przysługują powódce B. L.

Między stronami pozostawały bezspornymi okoliczności dotyczące czasu powstania tabl, osób, które w ramach działalności gospodarczej powódki je przygotowały na zlecenie rady rodziców ZSZ nr(...)w E., okresów zatrudnienia u powódki pozwanego T. K. i świadka K. K.oraz opracowania spornego utworu przez co najmniej jedną z tych osób.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pr. aut. pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy i zgodnego zamiaru stron.

Bezspornym było, że tabla szkolne w latach 2014 i 2015 powstały, kiedy w przedsiębiorstwie powódki zatrudnieni byli T. K. i K. K.. Przedmiotowe tablice pamiątkowe stanowią rezultat pracy przynajmniej jednej z tych osób, a zapewne obu. Irrelewantnym było więc, która z tych osób uczestniczyła w stworzeniu utworu rozumianego jako ogólny układ, wykorzystane elementy dekoracyjne oraz tło tablicy pamiątkowej absolwentów Zespołu Szkół Zawodowych nr (...) w E.. W czasie tworzenia wskazanego utworu oboje byli zatrudnieni na podstawie umów o pracę przez powódkę, żadna ze stron nie wskazała na okoliczność, by strony stosunku pracy postanowiły odmiennie uregulować kwestię przejścia autorskich praw majątkowych do utworów powstałych w związku ze świadczeniem pracy, a przyjęcie go przez pracodawcę (powódkę) wynikało z okoliczności ustalonych w toku postępowania dowodowego – wystawienia faktury za zrealizowane dzieło świadczącej o przekazaniu gotowych tabl. Mając na względzie powyższe Sąd ustalił, że majątkowe prawa autorskie do utworu przysługują powódce.

W toku postępowania żadna ze stron nie powoływała się na okoliczność, by powódka udzieliła pozwanej zgody na korzystanie ze spornego utworu w jakiejkolwiek formie. Okoliczność taka nie wynika również z żadnego z przedstawionych przez strony dowodów. Bezspornym między stronami było wykonanie w zakładzie fotograficznym pozwanej na zlecenie rady rodziców ZSZ nr (...) w E. trzech tablic pamiątkowych (o wyglądzie jak na kartach 12-14 akt sprawy) w latach 2016 – 2018. W toku postępowania dowodowego Sąd ustalił, że zlecenie zrealizowane przez pozwaną obejmowało, poza tablami, wykonanie ich odbitek w mniejszym formacie.

W związku z powyższym Sąd ustalił, że roszczenie powódki zasługiwało na uwzględnienie co do zasady. Tabla szkolne wykonane po raz pierwszy w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez powódkę stanowią utwór w rozumieniu Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zakresie ich ogólnego układu, wykorzystanych elementów dekoracyjnych oraz tła tablicy pamiątkowej, do którego majątkowe prawa autorskie przeszły na powódkę na podstawie art. 12 ust. 1 pr. aut. Pozwana przez swoje działania wkroczyła w chroniony obszar praw wyłącznych przysługujących powódce – tabla szkolne za lata 2016 – 2018 są oczywiście identyczne z tym z lat 2014 – 2015 i powielają wszystkie elementy spornego utworu. Nieistotne jest w tym przypadku różne ułożenie zdjęć, ponieważ, jak wskazano wyżej nie mieści się ono w zakresie swobody twórczej i jest determinowane przez czynniki zewnętrzne niezależne od twórcy.

W celu ustalenia wysokości roszczenia Sąd dopuścił na wniosek strony powodowej dowód z opinii biegłego. Przedstawiona opinia była sporządzona w sposób, który czynił ją nieprzydatnym dla wykazania okoliczności, dla których została dopuszczona. Ocenę samej opinii Sąd przeprowadził w części uzasadnienia poświęconej ocenie dowodów. Wady opinii nie zostały usunięte przez uzupełniającą opinię w formie pisemnej (k. 171-173) ani przez przesłuchanie biegłego na rozprawie w dniu 14 marca 2025 r. (k. 227 – 227v.).

W ocenie Sądu dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego byłoby niecelowe. Nie dysponowałby on nowym materiałem dowodowym pozwalającym mu na dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia. Biegły nie dysponowałby również danymi, w oparciu o które mógłby ściśle wyliczyć koszty stworzenia tabl szkolnych, a w konsekwencji ustalić wysokość hipotetycznego wynagrodzenia za wykorzystanie majątkowych praw autorskich przysługujących powódce przez pozwaną. Bezspornym przy tym był – potwierdził to również biegły – brak jakichkolwiek ogólnie przyjętych, standardowych tabel czy taryfikatorów wynagrodzeń twórców takich tablic pamiątkowych.

Dopuszczenie dalszego dowodu z opinii biegłego było niecelowe również ze względu na przewidywaną wysokość kwoty, która mogła być zasądzona na rzecz powódki. Mimo konieczności uwzględnienia trzykrotnego wykorzystania utworu powódki przez pozwaną oraz zasądzenia jej w podwójnej wysokości kwota ta nadal byłaby zbliżona do kosztów przygotowania opinii przez kolejnego biegłego.

W związku z powyższym Sąd ustalił kwotę przysługującą powódce według swojej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy na podstawie art. 479 ⁹³ k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli w sprawie o naruszenie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swojej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. By możliwe było zastosowanie go przez Sąd roszczenie powoda, którego wysokość ma zostać ustalona, musi w pierwszej kolejności zostać wykazane co do zasady. Jak wskazano wyżej, Sąd ustalił, że zostały spełnione przesłanki uzasadniające odpowiedzialność pozwanej z tytułu naruszenia praw autorskim powódki. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 21 lutego 2007 r. (sygn. akt I CSK 446/06) rozstrzygnięciem trudnym do zaakceptowania byłoby oddalenie powództwa ze względu na nieudowodnienie wysokości wynagrodzenia z art. 79 ust. 1 pkt 3) lit. b) pr. aut. w sprawie, w której sąd stwierdził, że naruszenie miało miejsce, gdy zebrany materiał dowodowy pozwala sądowi ustalić tę kwotę na podstawie art. 322 k.p.c. Uwagi te, ze względu na identyczność przesłanek wskazanych w przywołanym przepisie i art. 479 ⁹³ k.p.c. znajdują zastosowanie również w sprawach o naruszenie praw własności intelektualnej.

Przedmiotowa sprawa jest sprawą o naruszenia praw własności intelektualnej (autorskich praw majątkowych do utworu).

Art. 479 ⁹³ k.p.c. nawiązuje w swojej treści do art. 322 k.p.c. rozszerzając jednakże jego hipotezę do wszystkich spraw dotyczących naruszenia prawa własności intelektualnej.

Przesłanka niecelowości, w przeciwieństwie do dwóch pozostałych wskazanych w treści art. 493 ⁹³ k.p.c., ma charakter subiektywny i reguluje sytuacje, w których kalkulacja kosztów procesu, w przypadku niniejszej sprawy szczególnie kosztów przygotowania opinii przez kolejnego biegłego, przemawia za zastosowaniem uproszczonego sposobu ustalenia wysokości roszczenia. Skorzystanie z niej nie może prowadzić do ustalenia wysokości roszczenia w sposób dowolny i odbiegający od rzeczywistości, dlatego jest uzasadnione wyłącznie w sytuacji, w której możliwe jest ustalenie jej w taki sposób, by nie odbiegała znacznie od wysokość rzeczywistej, której ścisłe wykazanie wiązałoby się z koniecznością prowadzenia dalszego postępowania dowodowego (por. M. Manowska, w: M. Manowska, KPC. Komentarz, Warszawa 2020, art. 322, Nb 3.). Zgodnie z poglądami prezentowanymi w piśmiennictwie na gruncie art. 322 k.p.c. przesłanka „oczywistej niecelowości” ścisłego udowodnienia wysokości żądania umożliwia zastosowanie sędziowskiego ius moderandi, gdy „postępowanie dowodowe służące jedynie ścisłemu ustaleniu wysokości żądania miało być na tyle długotrwałe (np. przesłuchanie świadków w dużej liczbie albo sprowadzanych z zagranicy) albo kosztowne (np. opinia biegłego kosztująca więcej niż sporna różnica w wysokości świadczenia), że prowadziłoby do zbędnej zwłoki lub nadmiernych kosztów dla stron, oczywiście niewspółmiernych do uzyskanej w ten sposób dokładności” (tak P. Telenga, w: A. Jakubecki, KPC. Komentarz, Warszawa 2019, art. 322, Nb 1).

Ze względu na subiektywny charakter przesłanki niecelowości jej wystąpienie uzależnione jest od oceny dokonanej przez sąd rozpoznający sprawę. Wystąpienie tej przesłanki nie oznacza obiektywnego braku możliwości przeprowadzenia dowodów w celu ścisłego ustalenia wysokości żądania lub braku odpowiednich dowodów. Podstawą jest wystąpienie sytuacji oczywistej, dostrzegalnej prima facie, niecelowości ich przeprowadzenia, czy to ze względu na możliwy nieproporcjonalny wzrost kosztów postępowania, czy też jego znaczące przedłużenie.

Ustawodawca nie narzuca w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych żadnego sposobu ustalenia wynagrodzenia twórcy poza art. 42 ust. 2. Wskazuje on na dwa kryteria: zakres udzielonego prawa oraz korzyści wynikające z korzystania z utworu, które są parametrem odmiennym od korzyści utraconych przez uprawnionego. Pozwana wykorzystała utwór powódki w całości – do tabl szkolnych za lata 2016 – 2018 nie zostały dodane żadne nowe elementy twórcze, a jedyne różnice wynikając z czynników zewnętrznych i związanych ściśle z przeznaczeniem tych tablic pamiątkowych, takich jak ilość fotografii i elementy opisowe – rocznik absolwentów, ich imiona i nazwiska oraz nauczycieli uwzględnionych na tablicy pamiątkowej. Co od korzyści odniesionych przez pozwaną ich górną granicę stanowi suma kwot uzyskanych za wykonane tabla. Ponieważ strony nie zawierały między sobą wcześniej żadnych umów dotyczących wyrażenia zgody na korzystanie z utworów, a powódka nie zawierała ich również z innymi podmiotami, adekwatność wynagrodzenia należało ustalić w oparciu o zasady rynkowe. Oczywiście nieadekwatne byłoby wynagrodzenie, którego wysokość przekraczałaby kwotę uzyskaną przez naruszającego w związku z wykorzystaniem utworu. Zgodnie z poglądem wyrażonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, podzielanym przez Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, adekwatne wynagrodzenie to wynagrodzenie, jakie otrzymałby uprawniony, gdyby osoba, która naruszyła zarządzane przez niego autorskie prawa majątkowe, zawarła umowę o korzystanie z nich w zakresie dokonanego naruszenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 marca 2013 r., sygn. akt V CSK 203/12).

Do ustalenia stosownego wynagrodzenia na podstawie art. 322 k.p.c. odniósł się Sąd Najwyższy w wyroku z 25 marca 2004 r. (sygn. akt II CK 90/03). Ocenił w nim jako prawidłowy sposób ustalenia stosownego wynagrodzenia na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3) lit. b) pr. aut. przez odwołanie do ceny, za którą sprzedawany był egzemplarz, w którym został zawarty utwór, oraz liczby sprzedanych egzemplarzy. Okoliczności te były między stronami bezsporne – pozwana za trzykrotne wykonanie tabl szkolnych wraz z odbitkami uzyskała wynagrodzenie w średniej wysokości 2.417 zł za jedno zlecenie.

Pozwana dokonywała eksploatacji utworu oryginalnego przez jego zwielokrotnienie. Uzasadnione było ustalenie stosownego wynagrodzenia jako większej (20%) części średniej kwoty uzyskanej w związku z wykorzystaniem utworu niż to ma miejsce zazwyczaj (5% - 10%). W przywołanym wyroku Sąd Najwyższego wynagrodzenie na poziomie 10% ze sprzedaży zostało uznane za odpowiednie przy eksploatacji utworu zależnego (którego dotyczyło naruszenie) wraz z utworem oryginalnym należącym do domeny publicznej. W rozpoznawanej sprawie w przypadku zawarcia umowy między stronami zakres udzielonego prawa byłby szerszy i dotyczył całości utworu oryginalnego.

Sąd ustalił wysokość stosownego wynagrodzenia, które byłoby należne powódce z tytułu udzielenie przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu w oparciu o średnie wynagrodzenie uzyskane przez pozwaną z tytułu zrealizowania jednego zamówienia na wykonanie tabla szkolnego wraz z pozostałymi elementami.

Pozwana otrzymywała z tytułu wykonania tabl kwoty w wysokości porównywanej do tych stanowiących wynagrodzenie powódki – odpowiednio średnie wynagrodzenie w wysokości 2.417 zł i 2.147 zł. W ocenie Sąd wiarygodnie obrazowały one ceny odpowiadające warunkom rynkowym za zlecenia tego typu w danym czasie.

Powódka otrzymała za wykonanie tabl w latach 2016 - 2018 kwoty: 2.400 zł, 2.400 zł i 2.450 zł, co daje średnie wynagrodzenie w wysokości (po zaokrągleniu do pełnego złotego) 2.417 zł. Jak wskazano wyżej Sąd przyjął, że wynagrodzenie powinno stanowić 20% od kwoty pojedynczego zlecenia – w przybliżeniu kwotę 480 zł. Stosowne wynagrodzenie z tytułu udzielenie zgody na trzykrotne wykorzystanie utworu stanowiło więc kwotę 1.440 zł, czyli 2.880 zł w dwukrotnej wysokości i o obowiązku zapłaty takiej kwoty na rzecz powódki przez pozwaną Sąd orzekł w punkcie I. wyroku na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3) lit. b) pr. aut. w zw. z art. 479 ⁹³ k.p.c.

Ze względu na brak podstaw do zasądzenia kwoty dochodzonej przez pozwaną powyżej 2.880 zł Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie o czym orzekł w punkcie II. wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. W punkcie III. wyroku Sąd zasądził od powódki B. L.na rzecz pozwanej B. K. kwotę 2.596,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

W związku z uwzględnieniem żądania pozwu w części, tj. co do kwoty 2.880 zł z 26.721 zł, tylko w tym zakresie można było uznać powódkę za stronę wygrywającą. Zasądzona kwota stanowiła 11% dochodzonego roszczenia, więc tylko w takiej części powódce przysługiwał zwrot kosztów procesu od pozwanej. Powódka poniosła koszty w łącznej wysokości 5.658,16 zł, na który złożyły się: opłata od pozwu w łącznej wysokości 1.500 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, koszty opinii biegłego (541,18 zł) opłacone z zaliczki uiszczonej przez powódkę (pozostała, niewykorzystana część zaliczki zostanie powódce zwrócona przez Sąd po uprawomocnieniu się wyroku) oraz 3.600 zł z tytułu wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika występującego w sprawie ustalonego na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.). Powódce nie przysługiwał zwrot kwoty 85,07 zł z tytułu kosztów doręczenia korespondencji pozwanemu przez komornika. Powódka posiadała informacje, że adres wskazany w pozwie nie jest aktualnym adresem zamieszkania pozwanego. W związku z tym nie było podstaw by uznać, że koszty poniesione przez nią w związku z doręczeniem korespondencji przez komornika były niezbędne do celowego dochodzenia roszczeń objętych pozwem. Kwota należna powódce z tytułu zwrotu kosztów procesu wynosiła więc 622,40 zł (11% z całości kosztów strony powodowej, czyli 5.658,18 zł).

W związku z oddaleniem powództwa w części ponad kwotę 2.880 zł pozwaną należało uznać za wygrywającą w tej części, tj. co do kwoty 23.841 (89% kwoty objętej żądaniem pozwu). Pozwanej przysługiwał więc zwrot od powódki kosztów procesu w takiej części. Pozwana poniosła koszty w łącznej wysokości 3.617 zł, na które złożyły się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) oraz kwota 3.600 zł z tytułu wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika występującego w sprawie ustalonego na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 z późn. zm.). Kwota należna pozwanej z tytułu zwrotu kosztów procesu wynosiła więc 3.219,13 zł (89% z całości kosztów strony pozwanej, czyli 3.617 zł).

W punkcie III. wyroku Sąd zasądził więc kwotę stanowiącą różnicę między kwotami przysługującymi stronom z tytułu zwrotu kosztów procesu (3.219,13 zł – 622,40 zł).

Należy w tym miejscu wskazać, że co prawda powódka w piśmie z 12.08.2024 r. (k. 194 – 195) zmodyfikowała wysokość dochodzonego roszczenia wskazując, że domaga się zasądzenia kwoty 25.442,73 zł (zamiast wskazanej poprzednio kwoty 26.721 zł), to jednak, nie złożyła wprost oświadczenia o cofnięciu pozwu w pozostałym zakresie (ze zrzeczeniem się lub bez zrzeczenia się roszczenia w tym zakresie), w konsekwencji czego takie ograniczenie było nieskuteczne.

W punkcie IV. Sąd zasądził od powódki na rzecz pozwanego T. K. kwotę 3.617 zł wraz z ustawowymi odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty. W związku z cofnięciem pozwu w stosunku do tego pozwanego i umorzenia postępowania w tym zakresie powódkę należało uznać za stronę przegrywającą sprawę i zasądzić od niej na rzecz pozwanego wszystkie koszty procesu poniesione przez pozwanego, na które złożyły się kwota 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kwota 3.600 zł wynagrodzenia radcy prawnego ustalona na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 z późn. zm.). Należy przy tym zaznaczyć, że Sąd wydając postanowienie o umorzeniu postępowania w stosunku do pozwanego T. K. nie orzekł o kosztach postępowania w tym zakresie wychodząc z założenia, że zgodnie z treścią art. 108 § 1 k.p.c. o całości kosztów postępowania należało orzec w orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji.