Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku XVII Wydział Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Weronika Klawonn

Protokolant sekr. sąd. Iwona Lawrenc

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2025 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Gminie (...)

o ochronę praw autorskich

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda M. K. na rzecz pozwanej Gminy (...) 720 zł. (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów procesowego.

XV II GW 122/23

UZASADNIENIE WYROKU

STANOWISKA STRON

Powód M. K. w pozwie skierowanym przeciwko Gminie (...)zgłosił trzy żądania:

1) zapłaty 29962 zł. 80 gr. wynagrodzenia w związku nieuprawnionym złożeniem przez pozwanego oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

2) zapłaty 14 145 z tytułu odszkodowania za naruszanie praw autorskich

3) nakazania zaniechania zachowań stanowiących naruszenie praw autorskich.

Z uwagi na niedopuszczalności kumulacji przedmiotowej tak opisanych żądań postanowieniem z 20 lipca 2023 r. sąd wyłączył do odrębnego rozpoznania żądania powoda zapłaty 29962 zł. 80 gr. z odsetkami za opóźnienie w związku z odstąpieniem przez pozwanego od umowy i w tym zakresie przekazał sprawę do rozpoznania sądowi rejonowemu (k. 127).

Pozwany w uzasadnieniu stanowiska w odniesieniu do ochrony praw autorskich wskazał, że strony zawarły umowę zlecenia której przedmiotem było m.in. wykonanie opracowania graficznego kolejnych wydań gminnego biuletynu samorządowego. Umowa nie zawierała postanowień dotyczących przeniesienia praw autorskich, czy udzielenia licencji. Powód opracował layout czasopisma oraz wymyślił jego tytuł. Po kilku miesiącach pozwany bezprawnie odstąpił od umowy. Zlecił wydawanie czasopisma innemu podmiotowi. W dalszym ciągu korzysta z tego samego tytułu, a layout jest dalece podobny do tego stworzonego przez powoda.

Zadaniem pozwanego stworzony przez powoda layout czasopisma oraz jego tytuł (...)stanowi utwór w rozumieniu art. 1 prawa autorskiego. Pozwany korzystając bezprawnie ze stworzonego przez powoda layoutu raz tytułu narusza autorskie prawa majątkowe powoda. Powód w toku procesu zmieniał proponowane przez siebie zasady ustalenia wysokości odszkodowania. W pozwie wskazał, że kwota 14 145 zł. stanowi dwukrotną wartość wynagrodzenia za wydanie kolejnych 6 numerów czasopisma (str. 5 pozwu k. 6). Na rozprawie 16 listopada 2023 r. (k. 137) oświadczył, że domaga się odszkodowania na zasadach ogólnych. Natomiast w piśmie procesowym z dnia 13 maja 2025 r., które wypłynęło do akt sprawy po zamknięciu rozprawy powód powołał się na tabele (...). W piśmie tym powód powołał się także na ochronę autorskich praw osobistych oraz na ochronę dóbr osobistych, nie wskazując jednak jednoznacznie, czy domaga się zapłaty właśnie z tego tytułu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa. Wskazał, że aktualna szata graficzna biuletynu różni się od opracowanej przez powoda. Poza tym żadnej z owych szat graficznych nie cechuje oryginalność. Nie mamy więc do czynienia z utworami w rozumieniu prawa autorskiego. Natomiast nazwa biuletynu została zaproponowana przez stronę pozwaną. Poza tym sam tytuł nie spełnia cech utworu.

USTALENIA FAKTYCZNE

Strony nawiązały kontakt w 2019r. Powód miał opracować biuletyn gminny w zakresie szaty graficznej (layoutu), a następnie składem kolejnych numerów oraz ich drukiem. Celem Gminy było uzyskanie nowego, bardziej nowoczesnego layoutu wcześniej wydawanego biuletynu oraz wprowadzenie nowego tytułu.

Na etapie przygotowania layoutu powód współpracował z pracownikami Gminy w tym z R. N. oraz z Wójtem W. S., który ostatecznie akceptował rezultat prac. Strony uzgadniały rozmieszczenie poszczególnych działów tematycznych. Powód uznał, że nowoczesnym rozwiązaniem będzie podział strony na 3 kolumny. Powód zaplanował także umiejscowienie tytułu. Kwestia tytułu była dyskutowana z przedstawicielami Gminy. Istotne było umieszczenie w tytule nazwy gminy oraz zakresu biuletynu. Powód zaproponował słowo (...), gdyż odpowiadało są długością rozmieszczeniu nagłówka. Pomysłem powoda było zamieszczenie przy nagłówku tzw. pocztówki Gminy (...), która to pocztówka była wykorzystywana na kartach mieszkańca Gminy (...). Pomysł ten został zaakceptowany przez wójta.

Powód nie otrzymał osobnego wynagrodzenia z opracowanie layoutu. Opracowany przez powoda layout był wykorzystywany przy wydawaniu kolejnych numerów, których składem zajmował się w ramach umowy powód.

Umowa zawarta na okres roczny był w kolejnych latach odnawiana. Ostatnia umowa z 10 lutego 2021 r. została wypowiedziana przez pozwanego 1 września 2021 r. Pozwany zlecił wydawanie biuletynu innemu podmiotowi. Tytuł biuletynu nie zmienił się. Szata graficzna uległa niewielkim modyfikacjom.

Pismem z 21 lutego 2022 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty oraz do zaprzestania naruszeń praw autorskich.

Dowody: umowa z 10 lutego 2021 r. k. 10 – 12, korespondencja mailowa k. 13 oświadczenie o odstąpieniu od umowy k. 14, ostateczne wezwanie z 21 lutego 2022 r. k. 16, wydruki biuletynów k. 18 - 57, płyta CD k. 103. Płyta CD k. 144. , fotografia k. 167, karta mieszkańca k. 170, zeznania świadka R. N. k. 171v. 173., zeznania powoda k. 251 i nast.)

OCENA DOWODÓW

Z punktu widzenia rozstrzygnięcia, kluczowe znaczenie miała kwestia, czy layout biuletynu oraz jego tytuł stanowią utwory w rozumieniu prawa autorskiego. W związku z tym postępowanie dowodowe zmierzało do ustalenia zakresu swobody twórczej autora przy przygotowywaniu layoutu oraz jego tytułu.

Dowody osobowe tj. zeznania świadka R. N. oraz zeznania powoda pozostawały częściowo rozbieżne. Jednak zarówno świadek, jak i powód potwierdzili zakres oczekiwać zleceniodawcy oraz sposób dokonywania uzgodnień poszczególnych elementu dzieła. Wygląd layoutu sąd ustalił w oparciu o przedłożone przez powoda kopie egzemplarzy oraz dokumenty cyfrowe na płytach CD.

Pozostałe kwestie, w szczególności związane ewentualną wysokości odszkodowania, nie były istotne dla sprawy, wobec negatywnego przesądzenia przymiotów utworu dla dzieł powoda.

PODSTAWA PRAWNA

W ocenie sądu żądanie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ochrona autorskich praw majątkowych dotyczy utworów w rozumieniu art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: pr. aut.), które nie są wyłączone spod tej ochrony z mocy art. 1 ust. 2 ¹ pr. aut. 1 W pierwszej kolejności należy więc rozstrzygnąć, czy przedmioty których ochrony powód się domaga stanowią utwory w rozumieniu prawa autorskiego.

Powód domagał się ochrony layoutu oraz tytułu biuletynu.

Layout:

Pojęcie layoutu nie jest pojęciem ani z języka prawnego, ani nawet z prawniczego. Zaczerpnięte zostało z terminologii fachowej, która posługują się w swej pracy graficy. Na potrzeby procesu należy przez layout rozumieć szablon, stały wzorzec kompozycyjny szaty graficznej katalogu/czasopisma wydawanego cyklicznie, obejmujący układ typograficzny i tematyczny gazety. Układ typograficzny dotyczy zewnętrznego wyglądu ukształtowanego rodzajem czcionek (np. kroje czcionek, pogrubienia, kursywa itd.), wielkością elementów (np. wielkość czcionek poszczególnych elementów i rodzajów tekstu, wielkość zdjęć) i rozmieszczeniem tekstu i ilustracji (miejsca zapisane i wolne, szpalty, akapity itd.), a także kolorystyką i gradientem tła. Układ tematyczny obejmuje wyodrębnienie tytułu oraz podział na poszczególne elementy treściowe – działy, ich kolejność i objętość2.

Surowy layout bez wypełnienia treścią i zdjęciami nie został sądowi przedstawiony. Powód przedstawił biuletyny z poszczególnych lat, w których przykładowo wskazywał elementy layotu jego zdaniem podlegające ochronie. Stosunkowo łatwo w konkretnym biuletynie ustalić, które jego elementy stanowią szablon, a które jego wypełnienie.

Layout jako utwór

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pr. aut. przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiekolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W myśl ust. 2 ¹ ochrona może być objęty wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Przesłanki uznania danego dzieła za utwór podlegający ochronie prano-autorskiej są więc następujące:

- przesłanka twórczości

- przesłanka indywidualności

- przesłanka ustalenia

- przesłanka negatywna: brak objęcia wyłączeniem z art. 1 ust. 2 ¹ pr. aut.

Tak określone przesłanki staną się przedmiotem dalszej analizy sądu.

Przesłanka twórczości:

Przesłanka twórczości utworu (oryginalności) wskazuje na to, że utwór powinien stanowić rezultat działalności człowieka o charakterze kreacyjnym. Utwór musi być z perspektywy twórcy subiektywnie nowy, co oznacza, że rezultat intelektualnej pracy twórcy wziął swój początek w jego umyśle, stanowi projekcję jego wyobraźni i był dla niego uprzednio nieznany. Wymóg kreacyjnego charakteru działalności twórczej oznacza, że ochronie nie podlegają efekty działań o charakterze rutynowym, szablonowym.

Ocena twórczości dokonywana jest retrospektywnie i koncentruje się na rezultacie, jakim jest wytwór intelektu. Badanie procesu twórczego ma znaczenie w tym sensie, że weryfikuje, czy w jego trakcie twórca zakładał stworzenie dzieła nowego oraz czy założenie to spełnił, tworząc nierutynowy i niespotykany dotąd element rzeczywistości. Nie jest przedmiotem badania na tym etapie, czy autor miał swobodę wyboru elementów składających się na utwór – ten test należy bowiem do interpretacji pojęcia indywidualności.3

W ocenie sądu layout czasopisma jako taki może spełniać przesłankę twórczości. Layout jako szablon szaty graficznej czasopisma stanowi niewątpliwie wytwór umysłu. Nie zawsze jednak ma on charakter dostatecznie kreacyjny, aby mówić o utworze podlegającym ochronie prawno-autorskiej. Nie spełnia wymogu twórczości layout wykorzystujący rozwiązania szablonowe, rutynowe.

W ocenie sądu layout podlegający badaniu w tym postępowaniu, jakkolwiek stanowi rezultat pracy intelektualnej powoda, nie ma, zdaniem sądu, charakteru twórczego w wyżej wskazanym rozumieniu. Układ graficzny (typografia) biuletynu stanowił nie tyle rezultat swobodnej wyobraźni, czy ekspresji twórcy, co był efektem zastosowania jego fachowej wiedzy. Powód zdecydował o wyborze układu trójkolumnowego, który jest jednym za możliwych, standardowo stosowanych w tego rodzaju wydawnictwa. Powód stosował powszechnie dostępne rodzaje czcionek. Ich rozmiar i proporcje nie odbiegały od powszechnie stosowanych standardów. Powód nie wykazał, aby sporny layout zawierał istotny element nowości i wymykał się powszechnie przyjętym schematom w tej branży.

Negatywna ocena elementu twórczego w spornym layoutacie nie ujmuje oczywiście niczego wysiłkowi intelektualnemu powoda. Praca ta niewątpliwie wymagała wiedzy fachowej i umiejętności, a także była wsparta dotychczasowym doświadczeniem. Okoliczności te jednak nie mają znaczenia dla weryfikacji tego, czy oceniane dzieło spełnia przesłanki twórczości w rozumieniu art. 1 pr. aut.

Przesłanka indywidualności

Przesłanka indywidualności podlega badaniu w dwóch aspektach:

- przedmiotowym (obiektywnym)

- podmiotowym (obiektywnym).

Ocena przedmiotowa dotyczy oceny samego utworu na tle innych utworów. Przydatne może okazać się przeprowadzenie tzw. testu statystycznej jednorazowości. Zakłada ono badanie, czy takie samo lub bardzo podobne dzieło powstało już wcześniej oraz czy jest statystycznie prawdopodobne stworzenie takiego samego wytworu w przyszłości przez inną osobę4. Jakkolwiek koncepcja testu jest poddawana krytyce5, to może okazać się przydatna przy badaniu indywidualnego charakteru tzw. utworów referencyjnych. Inną metodą jest odwołanie się do cech gatunkowych utworu i ustalenie, czym różni się ono od innych dzieł tego samego lub zbliżonego gatunku. Owo porównanie pozwoli na ustalenie zakresu swobody twórczej, rozumianej jako zakres wolności decyzyjnej twórcy co do elementów składowych utworu i jego zewnętrznej prezentacji. Im mniejszy zakres swobody twórczej, czym bardziej ograniczona ochrona prawno-autorska.

Pojęcie swobody twórczej, a w zasadzie sposób jej wykorzystania przez autora wiąże się już z podmiotową oceną przesłanki indywidualności utworu. Autor wykorzystując przestrzeń swobody twórczej, czyli to co w utworze nie jest determinowane czynnikami zewnętrznymi, wypełnia ją odzwierciedlając w niej swoje piętno osobiste, czyli projekcję swojej (a nie niczyjej innej) wyobraźni. Wypełnienie owej przestrzeni swobody twórczej, aby doprowadzić do pozostawienia w niej osobistego piętna, polega na dokonywaniu przez autora wyborów, które powinny mieć charakter twórczy. Nie są twórczymi wyborami te, które są podyktowane wyłącznie względami użytkowymi, albo opierają się na metodach i standardach powszechnie stosowanych przy wytwarzaniu tego rodzaju przedmiotów, oraz takie, które są całkowicie banalne6.

Przyjęte przez autora rozwiązania nie mogą się sprowadzać do wykorzystania przez twórcę jego wiedzy (technicznej, marketingowej i in.), czy też określonych narzędzi, lecz winny być wyrazem osobistej kreacji.

Przesłanka indywidualności jest w pewnym sensie miernikiem jakościowym przedmiotu prawa autorskiego i podlega stopniowaniu. W badanych efektach wytworu działalności intelektualnej człowieka może występować różne natężenie elementów indywidualnych. Nie jest przy tym możliwe wyznaczenie generalnego minimalnego poziomu indywidualności kwalifikującego dane dzieło jako utwór podlegających ochronie. W związku z tym, jakkolwiek zasadniczo przyjmuje się, że ocena tego czy dane dzieło stanowi utwór powinna być niezależna od wartościowania estetycznego, to za każdym razem należy uwzględniać rodzaj dzieła podlegającego ocenie. Jeżeli mamy do czynienia z dziełem stricte artystycznym, w którym zakres swobody twórczej jest szeroki, to osiągnięcie wystarczającego poziomu indywidualności w owej szerokiej przestrzeni będzie stosunkowo proste. Jeżeli natomiast dzieło ze swej istoty ma charakter użytkowy tj. musi spełniać określone wymogi determinowane zewnętrznie (przeznaczenie, parametry techniczne itd.) to zaznaczenie w wąskim marginesie swobody twórczej indywidualnego piętna twórcy będzie wymagało wysokiego wysiłku kreacyjnego i czasami okaże się nieosiągalne.

W ocenie sądu layouty katalogów powoda nie spełniają tak rozumianej przesłanki indywidualności.

Jeżeli chodzi o prosty test statystycznej jednorazowości, to sąd nie dysponował aparatem badawczym, aby taki test przeprowadzić. Dlatego nie był w stanie dokonać oceny indywidualnego charakteru layoutów powoda przy pomocy tego narzędzia. Sąd natomiast przeprowadził badanie przedmiotu sporu weryfikując jego cechy gatunkowe.

Sporny layout, jak każdy inny, należy do dzieł zazwyczaj powstających na konkretne zamówienie tj. służy określonym celom wyznaczonym przez zamawiającego. Dalej – pozostaje istotnie zdeterminowany funkcją. W tym sensie layout jest dziełem użytkowym.

Layout biuletynu organu samorządowego służy temu, aby czasopismo dobrze spełniało funkcję komunikacyjną. Sprecyzowanie priorytetów w zakresie realizacji funkcji komunikacyjnej należy oczywiście do zamawiającego. Zadaniem projektanta jest dobranie takich środków wyrazu, aby realizacje tej funkcji zapewnić. Środki te są powszechnie znane projektantom i stanowią element ich wiedzy fachowej, a dotyczą np. podziału stron, interlinii, tytułów nagłówków itd.7

Kolejnym faktorem zewnętrznym dla layoutów biuletynów informacyjnych są aspekty technologiczne. Layout musi być dostosowany do maszyny drukarskiej, na której ostatecznie będzie drukowane czasopismo (to ogranicza dobór wielkości katalogu, wielkości pola zadruku, kolorystyki, rodzajów i wielkości czcionek itd.).

Ostatnim bodaj czynnikiem istotnie wpływającym na wygląd szaty graficznej i zawartego w niej layoutu jest koszt wydruku i dystrybucji. To pośrednio wpływa na środki wyrazu, które mogą zostać użyte przez grafika (objętość, kolorystyka itd.).

Podsumowując, layout biuletynu produktowego, jest ze swej istoty dziełem istotnie determinowanym przez: oczekiwania zamawiającego związane ze strategią informacyjną, funkcję, adresatów, powszechnie przyjęte zasady projektowania czasopism oraz możliwości techniczne i koszty druku i dystrybucji. Zakres swobody twórczej grafika pozostaje zatem niewielki.

Skoro layout jest dziełem tego rodzaju, że zakres swobody twórczej autora jest poważnie ograniczony, to pozostawiona mu przestrzeń, aby zyskać miano utworu, winna być intensywnie wypełniona elementami ekspresji twórczej. To znaczy grafik musi dokonać wyborów, które mają charakter twórczy i prowadzą do odzwierciedlania osobowości twórcy w utworze. Nie wystarcza tu poprawne i estetyczne wykorzystanie narzędzi zamieszczania informacji na stronie. Potrzeba jakichś elementów stanowiących formę indywidualnego wyrazu, czegoś co sprawi, że biuletyn (w warstwie jego kompozycji) będzie wyróżniał się wśród innych, a nie będzie po prostu kolejnym prawidłowo, funkcjonalnie i estetycznie wykonanym.

Powód nie wykazał, aby dokonane przez niego wybory w zakresie przysługujące mu swobody, miały charakter twórczy, a tym samym odciskały na utworze indywidualne piętno osobowości autora. Wybory, których dokonywał, nie miały charakteru twórczego, gdyż w większości wynikały z konwencji tworzenia tego rodzaju dzieł. (tj. layoutów biuletynów informacyjnych). Chodzi tu o zwykły podział na kolumny, standardowe rozmieszczenie treści na stronie, standardowe proporcje obrazu i tekstu, standardowa czcionka. Jedyny element wyróżniający biuletyn to zamieszczenie tzw. pocztówki przy tytule biuletynu. Jednak zamieszczenie używanego już jako identyfikacja Gminy znaczka ma w zasadzie charakter banalny. Odkreślić przy tym należy, że sam znaczek (pocztówka) nie był dziełem powoda.

Zdaniem sądu nie zostały spełnione przesłanki twórczości oraz indywidualności pozwalające na uznanie dzieła za utwór.

Tytuł biuletynu:

W ocenie sądu tytuł biuletynu(...)nie spełnia cech utworu w rozumieniu art. 1 ustawy o prawie autorskim. Jest tytułem banalnym, używanym przez szereg organów samorządowych dla wydawanych przez nie informatorów. Nie jest żadną kreatywną grą słów. Jak wynika z dokonanych przez sąd ustaleń wybór słowa (...) wynikał z potrzeby „wypełnienia pustego miejsca” (k. 13). Z kolei słowa(...)w sposób oczywisty wynika z funkcji czasopisma jako organu informacyjnego danej jednostki samorządu terytorialnego.

Rozstrzygnięcie

Skoro zatem ani layout, ani tytuł biuletynu nie stanowi utworu w rozumieniu prawa autorskiego, to powodowi nie przysługuje prawno-autorska ochrona. Tym samym bezprzedmiotowa jest weryfikacja dalszych przesłanek odpowiedzialności pozwanego za naruszenie autorskich praw majątkowych powoda.

KOSZTY

O kosztach orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu z art. 98 k.p.c. Koszty pozwanego ograniczały się do kosztów zastępstwa procesowego z § 8 ust. 1 pkt 2) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Weronika Klawonn

1 Sąd w tym składzie rozpoznawał już sprawę dotyczącą ochrony prawno-autorskiej layoutu XVII GW 60/23. Uzasadnienie wyroku jest dostępne na Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych. Część rozważań prawnych w zakresie przesłanek ochrony prawno-autorskiej pokrywa się z rozważaniami w tamtej sprawie.

2 Por. M. Jankowska, M. Pawełczyk, Layout czasopisma jako przedmiot prawa autorskiego – wybrane aspekty autorsko-prawne. MoP 2015, Nr. 4 s. 198 – 199.

3 E. Laskowska-Litak [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 1. https://sip.lex.pl/#/commentary/587837745/635185?tocHit=1 (dostęp: 2024-02-13 12:17)

4 Por. wyrok SN z 27 lutego 2009 r. V CSK 337/08

5 D. Flisiak, Maxa Kummera teoria statystycznej jednorazowości - pozorne rozwiązanie problematycznej oceny indywidualności dzieła [w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A Matlak, s. Stanisławka-Kloc, Warszawa 2013 .

6 Por. Opinia Rzecznika Generalnego Macieja Szpunara z dnia 8 maja 2025 r. w sprawie C-580/23iC 795/23 https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=C80DACE9BFBF49989269F5154C1E34E8?text=&docid=299098&pageIndex=0&doclang=PL&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=3670335#Footnote3

7 G. Abrose, Layout. Zasady/kompozycja/zastosowanie, Warszawa 2007, przytoczone za M. Jankowska, M. Pawełczyk, Layout czasopisma jako przedmiot prawa autorskiego – wybrane aspekty autorsko-prawne. MoP 2015, Nr. 4 s. 198 – 199.