Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku XVII Wydział Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Weronika Klawonn

Protokolant sekr. sąd. Iwona Lawrenc

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2024 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa P. S.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda P. S. na rzecz pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością tytułem zwrotu kosztów procesu 10 800 zł. (dziesięć tysięcy osiemset złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Weronika Klawonn

Sygn. akt: XVII GW 114/23

UZASADNIENIE

WYROKU SĄDU OKRĘGOWEGO W GDAŃSKU

Z DNIA 24 PAŹDZIERNIKA 2024 r.

S T A N O W I S K A S T R O N

W pozwie z dn. 15 czerwca 2023 r. wniesionym przeciwko pozwanemu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. powód P. S. żądał:

1.  zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 117.400 zł tytułem odszkodowania za dokonanie naruszenia autorskich praw majątkowych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 5 października 2022 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, powiększonych o należny podatek od towarów i usług z odsetkami ustawowymi naliczonymi zgodnie z art. 98 § 1 ¹ ustawy z dn. 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 z późn. zm.) – k.p.c.

Powód od 2 lutego 2007 r. prowadzi działalność gospodarczą jako agencja reklamowa. W ramach współpracy z pozwanym prowadzącym sieć marketów (...), na którą składa się 50 marketów, w zakresie opracowania zagadnień związanych z identyfikacją zewnętrzną i wewnętrzną przedsiębiorstwa pozwanego powód nabył od J. Z., autora Utworów, majątkowe prawa autorskie do nich.

Mimo prowadzonych negocjacji strony nie zawarły umowy, na podstawie której powód realizowałby dla pozwanego zlecenia z zakresu reklamy, marketingu i promocji oraz doszłoby do przeniesienia na pozwanego autorskich praw majątkowych do Utworów. Powód nie udzielił również licencji na korzystanie z nich pozwanemu.

Powód wskazał, że na kwotę objętą niniejszym pozwem składają się następujące kwoty, stanowiące dwukrotność stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2509 z późn. zm.) – u.p.aut.:

1.  12.000 zł – dot. utworu – projektów graficznych z pkt 3.7.i pozwu – billboardy dojazdowe w miejscowościach B. i K.,

2.  36.000 zł – dot. utworu – projektów graficznych z pkt 3.7.ii pozwu – billboardy produktowe w miejscowościach B. i K.,

3.  60.000 zł – dot. utworu – projektów graficznych z pkt 3.7.iii pozwu – oznakowanie wewnętrzne i zewnętrzne – ekspozycja na nośnikach w obrębie marketu w miejscowości K.; w trakcie posiedzenie przygotowawczego w dniu 23 stycznia 2024 r. powód doprecyzował, że przedmiotem ochrony jest jedynie oznakowanie zewnętrzne marketu (k. 774v.),

4.  9.400 zł – dot. utworu – projektów graficznych z pkt 3.7.iv pozwu – gazetka otwarciowa – projekty okładek gazetek w miejscowości K..

Powyższe zbiorczo dalej również jako „utwory”.

Stawki za udzielenie zgody na korzystanie z poszczególnych utworów powód oparł o przesłane pozwanemu kosztorysy, liczbę marketów, których obsługą miał się zając powód oraz o stawki rynkowe za realizację zlecenia z zakresu opracowania identyfikacji zewnętrznej i wewnętrznej.

W odpowiedzi na pozew z dn. 17 listopada 2023 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Pozwany zaprzeczył, jakoby powodowi przysługiwały majątkowe prawa autorskie do utworów wskazanych w pozwie, w związku z czym jego roszczenia skierowane przeciwko pozwanemu nie zasługują na uwzględnienie.

Elementy wskazane prze powoda zostały przez niego opracowane w ramach ścisłej współpracy z pracownikami powoda, zgodnie z założeniami przyjętymi w polityki wizerunkowej spółki. W toku współpracy powód zapoznał się z udostępnionymi materiałami graficznymi i marketingowymi opracowanymi we wrześniu 2021 r. obejmującymi projekt elewacji marketu i fasady, gazetek, billboardów i innych materiałów marketingowych spółki a następnie wzorował się na nich przygotowując projekty graficzne wskazane wyżej. Oparł się między innymi o przygotowaną na zlecenie pozwanego przez (...)zawierającą zasady prezentacji komunikacji wewnętrznej. Swoboda powoda w wyborze poszczególnych składników projektów i ich uporządkowania była znacznie ograniczona a rezultat końcowy był efektem wspólnych ustaleń powoda, jego pracowników oraz pracowników pozwanego.

Powód posłużył się również gotowymi elementami przekazanymi przez pozwanego, np. zamieszczając elementy „(...)” oraz „(...)” w projekcie gazetki otwarciowej oraz billboardów produktowych.

Pozwanemu przysługują prawa do logo marketów (...) oraz hasła promującego markę na podstawie umowy z dn. 25 marca 2022 r. zawartej z powodem, który będąc ich autorem przeniósł majątkowe prawa autorskie na pozwanego. Ponadto, również logo zostało opracowane przez powoda zgodnie z wytycznymi przekazanymi przez powoda obejmującymi w szczególności wykorzystaną kolorystykę – barwy białą, żółtą i niebieską.

Pozwany zaprzeczył twierdzeniom powoda co do wysokości wynagrodzenia, które miałoby być podstawą do ustalenia wysokości odszkodowania ryczałtowego z tytułu naruszenia praw autorskich.

Pozwany wskazał, że przed wniesieniem odpowiedzi na pozew uiścił na rzecz powoda zgodnie z zaakceptowanymi kosztorysami płatność w wysokości: 1.002,50 zł (z tytułu wykonanych projektów billboardów kierunkowych przy marketach w miejscowościach B. i K.), 2.805 zł (z tytułu wykonanych projektów billboardów produktowych) oraz 2.000 zł (z tytułu wykonania wizualizacji fasady marketu w K.).

Pozwany zaprzeczył, by powodowi przysługiwały wobec spółki (...) roszczenia w wysokości przekraczającej te kwoty. Nadto całkowicie zaprzeczył, by powodowi przysługiwały roszczenia z tytułu wykorzystania elementów graficznych w markecie w K., z tytułu czego powód żąda odszkodowania w wysokości 60.000 zł. Zostały one opracowane na zlecenie pozwanego przez inne podmioty albo posiada on do nich prawa. Zrealizowanie przez powoda wizualizacji elewacji marketu zostało rozliczone, jak wskazano wyżej, na podstawie wcześniejszych ustaleń stron co do wyceny tego zlecenia oraz zakresu wykonanych prac. Również wykonanie przez powoda projektu gazetki otwarciowej zostało rozliczone między stronami.

S T A N F A K T Y C Z N Y

Powód prowadzi działalność jako agencja reklamowa pod firmą P. S. (...)

Okoliczność bezsporna.

Pozwany prowadził sieć marketów budowalnych. Toczyły się wstępne prace dotyczące rebrandigu marki (...) oraz nowej strategii komunikacyjnej. (...)na zlecenie pozwanego przygotował opracowanie zasad komunikacji wewnętrznej dla Marketów (...), tzw. Księgę Konceptu, w której zawarty został podział na poszczególne „światy” (działy marketu) oraz ikony identyfikujące je. Księga Konceptu zawierała również wizerunek „(...)”, który miał oprowadzać klientów po sklepie oraz elementy komunikacji wewnętrznej – asortyment poszczególnych działów, elementy informujące klientów o położeniu i cenie produktów, np. cenówki oraz określała wygląd półek i kolorystykę.

Dowody: zeznania świadków: D. B. (1) z dn. 29.08.2024 r. [01:38:01-02:05:23] – k. 849-849v.; P. M. z dn. 30.08.2024 r. [00:45:48-00:54:22, 00:56:46-01:01:25] – k. 853 – 853v.; M. K. z dn. 30.08.2024 r. [01:21:12-01:46:33] – k. 854-854v.; Księga Konceptu marketów (...) 2022 – k. 479-516

W 2021 r. pozwany zgłosił zapotrzebowanie w zakresie opracowania nowego znaku słowno-graficznego identyfikującego markę (...) (Logo) i hasła promującego markę (Claim) oraz strategii komunikacji. W briefie zapytania określono materiał, który miał zostać przygotowany. Obejmował on nie tylko logo i claim, lecz także bilbordy, gazetki, materiały drukowane oraz znaczenia wewnętrzne sklepów. Nowy wystrój miał być w pierwszej kolejności wdrażany w nowo otwieranych sklepach. B. określał ich liczbę na kilkadziesiąt do końca 2022r. Ówczesny szef działu marketingu D. B. (1) znała powoda ze wcześniejszej współpracy z innymi przedsiębiorstwami. Skontaktowała się z powodem i poinformowała o możliwości złożenia oferty.

Dowody: przesłuchanie powoda z dn. 30.08.2024 r. [02:11:46-02:24:06] – k. 855; zeznania świadka D. B. (1) z dn. 29.08.2024 r. [01:28:28–01:38:01] – k.849; korespondencja mailowa D. B. (1) z powodem z dn. 27.12.2021 r. – k. 472-477 – oraz 29.11.2021 r. – k. 562-566v, - obie z załącznikami, korspondencja mailowa k. 562 - - 565,

W perspektywie współpracy z pozwanym powód nawiązał kontakt ze swym znajomym J. Z., który był grafikiem komputerowym. J. Z. miał tworzyć grafikę na potrzeby kontraktu z pozwanym. Powód zaś miał się zajmować kwestiami biznesowymi. 1 grudnia 2021 powód zawarł z J. Z. umowę o świadczenie usług marketingowych. Jej przedmiotem było ramowe określenie zasad współpracy w zakresie świadczenia przez zleceniobiorcę na rzecz zleceniodawcy usług marketingowych, promocyjnych i reklamowych. Zleceniodawca miał wykonywać projekty graficzne, które podlegały akceptacji zleceniobiorcy. Zgodnie z § 4 umowy przedmiot zlecenia był odbierany protokolarnie. Świadczenia o charakterze ciągłym miały być odbierane w oparciu o raport miesięczny, przedstawiający zestawienie wykonanych prac, zawierający zwięzły ich opis i liczbe przepracowanych godzin. Dokument ten miał stnaowić podstawę odbioru prac.

W myśl § 6 ust. 2 umowy, w przypadku, w którym zleceniobiorca dostarczy lub stworzy jakikolwiek utwór w rozumieniu ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych zleceniobiorca zobowiązuje się przenieść na zleceniodawcę prawa autorskie majątkowe do takich utworów jak również ich elementów, na polach eksploatacji wymienionych w art. 50 tej ustawy (…). W § 6 ust. 4 umowy stwierdzono, że w przypadku zaistnienia po stronie zleceniodawcy potrzeby nabycia praw autorskich majątkowych lub prawa zależnego dodatkowo na innych polach eksploatacji niż określone w ust. 2 zleceniodawca zgłosi taką potrzebę zleceniobiorcy. W takim przypadku, strony niezwłocznie zawrą umowę przenosząca prawa majątkowe oraz prawa zależne na tych polach eksploatacji, bez jakiegokolwiek wynagrodzenia. Zgodnie z § 6 ust. 8 tej umowy (k. 41v.) przejście majątkowych praw autorskich do jakichkolwiek utworów zleceniobiorcy (§ 6 ust. 2 umowy – k. 40v.) następuje z chwilą akceptacji utworu jako całości lub jego elementów przez powoda.

Do umowy powód oraz J. Z. sporządzili 6 miesięcznych protokołów odbioru obejmujących „usługi marketingowe, w tym projekty graficzne” zrealizowane w okresie od grudnia 2021 r. do końca maja 2022 r. W treści tych protokołów nie opisano, jakichkolwiek dzieł (utworów).

Dowody: przesłuchanie powoda z dn. 30.08.2024 r. [03:13:34-03:16:48] – k. 856v.; zeznania świadka J. Z. z dn. 29.08.2024 r. [00:12:22 – 00:18:46] – k. 847v.; umowa z dn. 1.12.2021 r. – k. 39-43; miesięczne protokoły odbioru – 12.2021 r. – 05.2022 r. – k. 44-46v.).

Powód we współpracy z J. Z. przygotowywał prezentację dotyczącą możliwej strategii komunikacyjnej – w tym grafik (wygląd sklepu, bilbordu i in.). Prezentacja obejmowała także kilka projektów nowe logo i claim. Oprócz powoda swoje oferty prezentowały także inne przedsiębiorstwa. Powód przedstawiał rożne wersje prezentacji kilkukrotnie

Dowód: zeznania świadka J. Z. z dn. 29.08.2024 [00:18:46], zeznanie świadka D. B. (1) z 29.08.2024 r [01:28:18], zeznznia powoda 30.08.2024 [02:11:46], prezentacja k. 568 – 591, 592 – 597

Spośród złożonych ofert pozwany na początku 2022 r. wybrał ofertę powoda co do Logo i Claimu („(...)”), które zostały wykonane w kolorystyce wskazanej przez pozwanego. 25 marca 2022 r. strony zawarły umowę dot. przeniesienia praw autorskich do Logo i Claimu za cenę netto 55.000 zł netto. Przy zawarciu tej umowy strony korzystały z pomocy prawników. Na żądanie pozwanego powód zawarł uprzednio z J. Z. umowę o przeniesienie praw autorskich do logo i claimu.

D owody: przesłuchanie strony powodowej z dn. 30.08.2024 r. [03:13:45-03:16:48] – k. 856v.; zeznania świadka J. Z. z dn. 29.08.2024 r. [00:04:03-00:12:22] – k. 847v., umowa o przeniesienie praw autorskich z 25 marca 2025 r. - wydruk k. 403, potwiedzenie przelewu k. 429, )

W tym okresie strony zaczęły negocjacje umowy co do brandbooka oraz umowy co do bieżącej współpracy przy nowo otwieranych sklepach.

Dowód: zeznania powoda 30.082024 [02:11:46]

Pozwany pod koniec kwietnia planował otwarcie nowego marketu w B. i w K.. Miało odbyć się to wg. nowej strategii tj. przy użyciu nowego logo i claimu oraz nowej grafiki i całej strategii komunikacyjnej. Pozwany był pod presją czasu, więc niezależnie od toczących się rozmów o kompleksowej współpracy, zleciła przygotowanie niezbędnych materiałów do wykorzystania przy otwarciu marketu w B. a następnie w K.. Oprócz przygotowania grafik współpraca miała częściowo obejmować druk i montaż.

Dowód: zeznania powoda 30.082024 [02:11:46], wycena projektu k. 64

W tym okresie strony współpracowały intensywnie. Zarówno pracownicy pozwanego, jak powód i J. Z. mieli doświadczenie w grafice marketingowej . Pozwany jeszcze w marcu 2022 r. przekazał powodowi opracowaną przez firmę (...) „Księgę konceptu”. Powód otrzymał od pozwanego render budynku nowego marketu. Na tej podstawie opracowywał model oznakowania. Powód przedstawiał kolejne wykonane przez J. Z. projekty, które były weryfikowane przez pracowników działu marketingu pozwanej. Pracownicy pozwanego zgłaszali na bieżąco powodowi swoje pomysły, nanosili zmiany i poprawki. Po stronie pozwanego zajmowała się nimi D. B. (1) oraz grafik M. K.. Uwagi miały charakter bardzo szczegółowy – dotyczyły kolorystyki, formatów oraz wpływały na zamieszczenie nowych elementów graficznych w projektach albo modyfikację czy usunięcie dotychczasowych. Część projektów była przekazywana do dalszych prac grafikowi pozwanego. Po naniesieniu poprawek przez grafika projekty były przesyłane powodowi w celu ich wykonania. Powód otrzymywał także od pozwanego niektóre gotowe elementy np. tzw. cenówek oraz projekt gazetki. Grafiki były dostosowane do przypisanych im celów komunikacyjnych.

Dowody: zeznania świadków: B. J. z dn. 30.08.2024 r. [00:03:42-00:06:06, 00:30:45-00:44:11] – k. 852v., 853; P. M. z dn. 30.08.2024 r. [01:01:39-01:02:51] – k. 853v.; A. S. z dn. 30.08.2024 r. [01:04:29-01:12:15] – k. 853v.; M. K. z dn. 30.08.2024 r. [01:46:48-01:57:09] – k. 854v.-855; korespondencja mailowa między stronami z dn. 22.03.2022 r. – k.528-528v.; przesłanie księgi konceptu i innych materiałów - korespondencja k. 518 - 528, korespondencja mailowa z 24.02-14.03.2022 z załącznikami – k. 534-540; wiadomość e-mail M. K. do powoda z dn. 28.03.20222 r. z załącznikiem – k. 542-548v.; korespondencja mailowa z dn. 8.02.2022 r. z załącznikami – k. 567-591, szczególnie uwagi na do projektu billboardu – k. 590; korespondencja mailowa z 4-8.03.2022 r. z załącznikami – k. 651-665, ; korespondencja mailowa z 11-16.03.2022 r. z załącznikami – k. 667-671; korespondencja mailowa z 2-21.03.2022 r. – k. 740-743; korespondencja mailowa z dn. 26.11.2021 r. z załącznikami– k. 442-450; porównanie projektu z września 2021 r. z realizacją – k. 452; korespondencja mailowa z 25-28.02.2022 r. z załącznikami (k. 454-470); wiadomość e-mail powoda do D. B. (1) z dn. 30.03.2022 r. z załącznikami – k. 606-611; korespondencja mailowa z dn. 15.-19.04.2022 r. z załącznikami – k. 628-629v.; korespondencja mailowa z 4.03.-7.03.2022 r. z załącznikami (wizualizacje marketów z oznakowaniem fasad) – k. 636-646; wiadomość e-mail powoda z dn. 6.04.2022 r. z załącznikiem – k. 648-649; wiadomość e-mail D. B. (1) z dn. 1.03.2022 r. – k. 738).

Rozliczenie między stronami w odniesieniu do realizowanych projektów w B. i K. miało odbywać się w ten sposób, że pracownicy spółki wysyłali zapytanie, powód przedstawiał kosztorys, który stanowił podstawę rozliczenia i wystawienia faktury. Kosztorys nie obejmował pozycji dotyczącej przeniesienia autorskich praw majątkowych, względnie opłat licencyjnych. Powód był przekonany, że niektóre elementy rozliczenia zostaną ujęte w umowie ramowej. Strony, co do spornych projektów: billboardów dojazdowych, billboardów produktowych, oznakowania zewnętrznego marketu w K. oraz gazetki otwarciowej, nie zawarły w formie pisemnej umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych.

Dowody: zeznania świadków: J. Z. z dn. 29.08.2024 r. [00:18:46-01:00:37, 01:02:57-01:09:17] – k. 848-848v.; D. B. (1) z dn. 29.08.2024 r. [01:38:01-02:05:23] – k. 849v

W szczególności w ramach tej współpracy powód kolejno udostępniał pozwanej przygotowane przez J. Z. projekty:

21 marca 2022 r. powód przesłał pozwanej wizualizację elewacji zewnętrznej dla marketu w K. propozycją dalszych wspólnych prac w tym zakresie. (Dowód: korespondencja mailowa k.170 – 172)

Kolejna wymiana korespondencji i wersji projektów w tym zakresie miała miejsce na początku kwietnia 20202 r. (mail k. 190 – 205)

28 marca 2022 r. powód przesłał pozwanej projekty elementów składowych oznakowania fasad. (Dowód: Korespondencja mailowa k. 173

30 marca 2022 r. powód przesłał pozwanej (już poprawiony po wcześniejszych uwagach) projekt pierwszej i ostatniej strony gazetki otwarciowej dla marketu w K.. (mail z 30 marca 2022 r. z załącznikami) k. 165 - 168)

4 kwietnia 2022 powód przesłał pozwanej:

- kosztorys na bilbord kierunkowy na kwotę 1002 zł. 50 gr. wraz z projektem i wizualizacją (Mail z załącznikami k. 145 -149)

7 kwietnia 2022 r. powód przesłał pozwanej:

- kosztorys za przygotowanie 4 projektów bilbordów produktowych (otwarciowych) na kwotę 2005 zł. (po 500 zł. za sztukę) Dowód: wycena k. 73

- kosztorys za opracowanie projektu generycznego bilbordu otwarciowego, przygotowanie plików do druku na kwotę 2002 zł. 50 gr. Dowód: wycena k. 74

8 kwietnia 2022 r. powód przesłał pozwanej projekt bilbordu produktowego z młotowiertarką. Była to już wersja uwględniająca uwagi strony pozwanej. (Mail z 8 kwietnia 2022 r. z załącznikami k. 155 – 157)

Strony kontynuowały wymianę korespondencji dotyczącej stałej współpracy dotyczącej kompleksowych usług marketingowych oraz wykonania brandbooka. Początkowo była mowa o tym, ze część prac związanych ze strategią komunikacyjną otwarcia marketów w K. i B. będzie rozliczona w ramach umowy ramowej ( mail z 15 kwietnia 2022 k. 290) Pod koniec maja 2022 r. pozwany ostatecznie zaproponowane przez powoda warunki finansowe. Jako przyczynę wskazał odtwórczy charakter wykonanej pracy w przypadku większości projektów oraz zawyżone w stosunku do standardów rynkowych ceny oraz różnicę między nimi a dotychczasowymi kosztorysami.

Dowody: korespondencja mailowa k. 207 - 234, 290 - 301 korespondencja mailowa między D. B. (1) a powodem z 9.05-31.05.2022 r. z załącznikami – k. 553-560; kosztorys z dn. 29.03.2022 r. zaakceptowany przez pozwanego – k. 633-634).

Pozwany wykorzystał przygotowany w ramach współpracy z powodem projekt bilbordu kierunkowego poprzez ekspozycję na nośnikach zewnętrznych w B. (1 szt.) i wK. 1 szt., oraz dwa bilbordy produktowe w B. i cztery bilbordy produktowe w K..

Dowód: zdjęcie k. 270,337 korespondencja mailwoa k. 282 - 283,

Na ostateczną wersję gazetki otwarciowej marketu w K. składały się materiały przesłane pozwanemu przez powoda oraz materiały opracowane przez grafika pozwanego M. K.. Pozwany opłacił zlecenie zgodnie z kosztorysem przedstawionym przez powoda.

Dowód: zeznania świadków: J. Z. z dn. 29.08.2024 r. [01:02:57-01:09:17] – 848v.; M. K. z dn. 30.08.2022 r. [01:46:48-01:57:09] – k.854v.-855; kosztorys z dn. 2.03.2022 r. z fakturą nr (...) i potwierdzeniem transakcji – k.733-736; korespondencja mailowa z 2-21.03.2022 r. – k. 740-743; wiadomość e-mail od B. J. z dn. 29.03.2022 r. – k. 759).

Pozwany wykorzystał projekt przesłany przez powoda projekt wizualizacji elewacji marketu w K..

Opowiadając na pismo z 28 czerwca 2022 r. pozwany wskazał, że do tej pory nie otrzymał zgodnych z kosztorysem faktur na wykonanie projektów bilbordów kierunkowych i otwarciowych wykorzystanych w K. i B.. Wyraził gotowość uregulowania należności za projekt okładki gazetki otwarciowej dla marketu w K.. Potrzymał także stanowisko co do tego, że nie widzi możliwości dalszej współpracy z powodem.

Dowód: Pismo z dnia 13 lipca 2022 r. k. 342 - 346)

Pismem z dnia 15 września 2022r. powód wystosował do pozwanego wezwanie do zapłaty objemujące rozliczenie szeregu usług świadczonych na rzecz pozwanego w 2022 r.

Dowód: Pismo z dnia 15 wrzesnia 2022 r. k. 345 -

Po otrzymaniu odpisu pozwu pozwany zapłacił na rzecz powoda:

- 1002 zł. 50 gr. – rozliczenie za bilbordy dojazdowa do marketów w K. i B.,

- 2805 zł. – rozliczenie za bilbordy produktowe dla marketów w K. i B.,

- 2000 zł. – rozliczenie za wizualizację fasady marketu w K.

Dowód: wydruki przelewów k. 397 - 401)

O C E N A D O W O D Ó W

Istota sporu do faktów sprowadzała się do ustalenia przebiegu procesu twórczego w odniesieniu do dział, których ochrony powód się domagał. Te okoliczności ustalił sąd w oparciu o przedstawione przez strony dowody dokumentowe tj. wydruki korespondencji mailowej, wydruki prezentacji oraz zdjęcia posadowionych przez powoda bilbordów. Ponadto sąd przesłuchał w charakterze świadków uczestników tego procesu tj. współpracującego z powodem grafika J. Z., oraz pracowników działu marketingu pozwanego : Dyrektor D. B. (1), B. J., P. M., A. S. i M. K.. Sąd przesłuchał także powoda w chakrakterze strony.

Wszystkie to dowody wskazują, że proces powstawiania materiałów graficznych był złożony i polegał na wymianie materiałów i uwag miedzy stronami (Księga Konceptu, kilka prezentacji przygotowanych przez J. Z., wcześniejsze wersji materiałów reklamowych udostępnione przez pracowników pozwanego, kolejne wersje projektów J. Z., uwagi i poprawki pozwanego). W tym zakresie dowody osobowe, jak i dokumentowe pozostają spójne i tym samym są dla sądu wiarygodne.

Sąd postanowił pominąć dowód z opinii biegłego zgłoszony przez powoda w pkt 6) pozwu na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2) k.p.c. ponieważ fakty objęte przez powoda tezą dowodową, w świetle wyników przeprowadzonego już postępowania dowodowego wskazującego na brak zasadności roszczeń powoda były nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dotyczy to głównie kwestii ustalenia wysokości odszkodowania ryczałtowego w związku z naruszaniem praw autorskich. Poza tym kwestia inwentaryzacji wykorzystanych utworów i opisanie sposobu ich eksploatacji nie wymagają wiadomości specjalnych i dostatecznie zostały opisane przez powoda.

P O D S T A W A P R A W N A

Sąd nie uwzględnił żądań powoda.

Przedmiot ochrony:

Powód roszczenie zapłaty wywodzi z instytucji naruszenia autorskich praw majątkowych.

Jako utwory podlegające ochronie powód wskazał projekty graficzne bilbordów kierunkowych, bilbordów produktowych oraz oznakowania zewnętrznego (fasady) oraz tamplate gazetki otwarciowej (ujęte w załączniku nr 6 do pozwu). Jakkolwiek załącznik nr 6 do pozwu zawiera szereg wersji projektów a powód dokładnie nie wskazał, który z nich jego zdaniem podlega ochronie, sad przyjął w oparciu o wyjaśnienia złożone na posiedzeniu przygotowawczym, że przedmiotem ochrony są projekty ujęte w planie rozprawy oraz projekt pierwszej i ostatniej strony gazetki otwarciej (k. 165) oraz projekt fasady marketu w K..

Brak ochrony prawnoautorskiej wskazanych przez powoda dzieł

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pr. aut. przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiekolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W myśl ust. 2 ¹ ochrona może być objęty wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Przesłanki uznania danego dzieła za utwór podlegający ochronie prano-autorskiej są więc następujące:

- przesłanka twórczości

- przesłanka indywidualności

- przesłanka ustalenia

- przesłanka negatywna: brak objęcia wyłączeniem z art. 1 ust. 2 ¹ pr. aut.

Przesłanka twórczości:

Przesłanka twórczości utworu (oryginalności) wskazuje na to, że utwór powinien stanowić rezultat działalności człowieka o charakterze kreacyjnym. Utwór musi być z perspektywy twórcy subiektywnie nowy, co oznacza, że rezultat intelektualnej pracy twórcy wziął swój początek w jego umyśle, stanowi projekcję jego wyobraźni i był dla niego uprzednio nieznany. Wymóg kreacyjnego charakteru działalności twórczej oznacza, że ochronie nie podlegają efekty działań o charakterze rutynowym, szablonowym.

Ocena twórczości dokonywana jest retrospektywnie i koncentruje się na rezultacie, jakim jest wytwór intelektu. Badanie procesu twórczego ma znaczenie w tym sensie, że weryfikuje, czy w jego trakcie twórca zakładał stworzenie dzieła nowego oraz czy założenie to spełnił, tworząc nierutynowy i niespotykany dotąd element rzeczywistości. Nie jest przedmiotem badania na tym etapie, czy autor miał swobodę wyboru elementów składających się na utwór – ten test należy bowiem do interpretacji pojęcia indywidualności.1

W ocenie sądu będące przedmiotem sporu projekty (w tej wersji, jaka została uznana przez sąd za przedmiot ochrony) raczej nie spełniają przesłanki twórczości (może poza projektem fasady marketu w K.), względnie ich poziom twórczy pozostaje znikomy. Jakkolwiek stanowią one wytwór intelektu człowieka, zarówno bilbordy produktowe, jak i kierunkowe opierają się na występujących w tego typu pracach określonych szablonach. Z dokonanych przez sąd ustaleń wynika, że zakres ingerencji pracowników powoda, którzy przekazywali swoje sugestie i akceptował kolejne wersje projektów był bardzo daleki. Niekiedy pracownicy pozwanego sami nanosili, czy zmieniali pewne elementy projektu. Ostatecznie przekazany projekt bilbordu kierunkowego i produktowego stanowił nie tyle rezultat swobodnej wyobraźni, czy ekspresji twórcy (J. Z.) , co był efektem zastosowania jego fachowej wiedzy co do efektywnego (atrakcyjnego wizualnie i komunikatywnego) rozmieszczania treści na powierzchni bilbordu.

Podobnie layout gazetki otwarciowej był efektem wykorzystania wcześniejszych materiałów oraz fachowej wiedzy, co do tworzenia tego rodzaju przekazu. Nie można także powiedzieć, że powstały layout pierwszej i ostatniej strony gazetki stanowił niepotykany dotąd element rzeczywistości. Powód nie wykazał, aby sporny layout był dalece kreatywny i wymykał się powszechnie przyjętym schematom w tej branży.

Nieco inaczej można ocenić projekt fasady marketu w K.. Ten bowiem zawierał oprócz logo, także ikony. Charakteryzował się specyficzną kolorystyką. Można uznać, że w tym zakresie przedstawiał pewien minimalny poziom twórczości.

Przesłanka indywidualności

Przesłanka indywidualności podlega badaniu w dwóch aspektach:

- przedmiotowym (obiektywnym)

- podmiotowym (obiektywnym).

Ocena przedmiotowa dotyczy oceny samego utworu na tle innych utworów. Przydatne może okazać się przeprowadzenie tzw. testu statystycznej jednorazowości. Zakłada ono badanie, czy takie samo lub bardzo podobne dzieło powstało już wcześniej oraz czy jest statystycznie prawdopodobne stworzenie takiego samego wytworu w przyszłości przez inną osobę2. Jakkolwiek koncepcja testu jest poddawana krytyce3, to może okazać się przydatna przy badaniu indywidualnego charakteru tzw. utworów referencyjnych. Inną metodą jest odwołanie się do cech gatunkowych utworu i ustalenie, czym różni się ono od innych dzieł tego samego lub zbliżonego gatunku. Owo porównanie pozwala na ustalenie zakresu swobody twórczej, rozumianej jako zakres wolności decyzyjnej twórcy co do elementów składowych utworu i jego zewnętrznej prezentacji. Im mniejszy zakres swobody twórczej, czym bardziej ograniczona ochrona prawno-autorska.

Pojęcie swobody twórczej, a w zasadzie sposób jej wykorzystania przez autora wiąże się już z podmiotową oceną przesłanki indywidualności utworu. Autor wykorzystując przestrzeń swobody twórczej, czyli to co w utworze nie jest determinowane czynnikami zewnętrznymi, wypełnia ją odzwierciedlając w niej swoje piętno osobiste, czyli projekcję swojej (a nie niczyjej innej) wyobraźni. Wypełnienie owej przestrzeni swobody twórczej, aby doprowadzić do pozostawienia w niej osobistego piętna nie może się sprowadzać do wykorzystania przez twórcę jego wiedzy (technicznej, marketingowej i in.), czy też określonych narzędzi, lecz winno być wyrazem osobistej kreacji autora.

Przesłanka indywidualności jest w pewnym sensie miernikiem jakościowym przedmiotu prawa autorskiego i podlega stopniowaniu. W badanych efektach wytworu działalności intelektualnej człowieka może występować różne natężenie elementów indywidualnych. Nie jest przy tym możliwe wyznaczenie generalnego minimalnego poziomu indywidualności kwalifikującego dane dzieło jako utwór podlegających ochronie. W związku z tym, jakkolwiek zasadniczo przyjmuje się, że ocena tego czy dane dzieło stanowi utwór powinna być niezależna od wartościowania estetycznego, to za każdym razem należy uwzględniać rodzaj dzieła podlegającego ocenie. Jeżeli mamy do czynienia z dziełem stricte artystycznym, w którym zakres swobody twórczej jest szeroki, to osiągnięcie wystarczającego poziomu indywidualności w owej szerokiej przestrzeni będzie stosunkowo proste. Jeżeli natomiast dzieło ze swej istoty ma charakter użytkowy tj. musi spełniać określone wymogi determinowane zewnętrznie (przeznaczenie, parametry techniczne itd.) to zaznaczenie w wąskim marginesie swobody twórczej indywidualnego piętna twórcy będzie wymagało wysokiego wysiłku kreacyjnego i czasami okaże się nieosiągalne.

W ocenie sądu wszystkie dzieła, których ochrony domaga się powód, ze swej istoty mają charakter użytkowy. Służą one z jednej strony tzw. identyfikacji wizualnej przedsiębiorcy (tu: powoda) a z drugiej strony ich celem jest komunikacja określonych informacji konsumentowi. Zadaniem bilbordów, gazetki, a nawet fasady jest atrakcyjna tj. przyciągająca uwagę i komunikatywna prezentacja oferty czy samego przedsiębiorcy. Są to elementy strategii marketingowej i jako takie podlegają szeregu regułom tej strategii, której gospodarzem (podmiotem decyzyjnym) jest zamawiający. To z kolei determinuje potrzebę doboru określonych środków wyrazu. Środki te są powszechnie znane projektantom i stanowią element ich wiedzy fachowej.

Skoro zatem mamy do czynienia z dziełami, w których zakres swobody twórczej jest dalece ograniczony przez standardy komunikacyjne, to dla uzyskania przymiotu indywidualności wypełnienie tej przestrzeni indywidualną kreacją musi być intensywne. Ekspresja twórcza autora powinna w końcowym efekcie odróżniać wykreowane przez niego bilbordy, gazetki, czy fasadę, od innych tego typu dzieł. Nie wystarczy profesjonalne i poprawne z punktu widzenia użytkowego wykonanie. W przekazanych przez powoda projektach brak owej zindywidualizowanej ekspresji. Projekty w odbiorze widza nie różnią się od innych wykorzystywanych przez markety. Nie sposób dostrzec jakiegokolwiek indywidualnego piętna. Projekty są poprawnie wykonanymi komunikatami sprzedażowymi. Poprawność i profesjonalizm to jednak nie cechy, które są istotne z punktu widzenia ochrony prawno-autorskiej.

Sąd uznał więc, że przekazane przez powoda pozwanemu projekty nie są utworami w rozumieniu art. 1 pr. aut.

Autorskie prawa majątkowe

Abstrahując od negatywnej oceny indywidualnego i twórczego charakteru projektów sąd uważa, że powodowi nie przysługują autorskie prawa majątkowe do dzieł, których ochrony się domaga.

Powód jako źródło swoich praw podmiotowych wskazywał umowę o świadczenie usług marketingowych zawartą z J. Z. (k. 39 i nast.).

Umowa ta nie dotyczy przeniesienia autorskich praw majątkowych do indywidualnie oznaczonych utworów. W treści § 6 ust. 2 zleceniobiorca zobowiązał się do przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworów nie istniejących w dacie zawarcia umowy.

Jednocześnie strony postanowiły, że przeniesienie autorskich praw majątkowych następuje z chwilą akceptacji określonych elementów lub całości utworu. Akceptacja miała odbywać się na podstawie miesięcznych raportów.

W ocenie sądu takie ukształtowanie stosunków umownych nie prowadzi do przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworów na zleceniodawcę.

Po pierwsze w myśl art. 41 ust. 3 pr. aut. nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Samo więc zobowiązanie się w umowie do przeniesienia praw autorskich do wszystkich utworów, które miał stworzyć J. Z. w ramach umowy o świadczenie usług marketingowych nie mogło wywołać skutku rozporządzającego tj. doprowadzić do przeniesienia autorskich praw majątkowych każdego konkretnego utworu J. Z. na rzecz powoda. Podkreślić należy, że strony w pewnym zakresie miały świadomość „ułomności” umowy pomiędzy powodem a J. Z., skoro w odniesieniu do logo i claimu pozwany zażądał przedłożenia osobnej umowy tylko do tych dwóch utworów. Poza tym z treści załączonych do umowy protokołów miesięcznych nie wynika, co było przedmiotem akceptacji, w szczególności, czy były nią objęte również dzieła będące przedmiotem powództwa.

Umowa o przeniesienie praw autorskich wymaga zachowania formy pisemnej (art. 53 pr. aut.). Do jej elementów przedmiotowo istotnych należy takie oznaczenie utworu, aby był on jednoznacznie identyfikowalny. Utwór ze swej istoty jest bowiem wytworem zindywidualizowanym. Powód natomiast nie przedłożył zawartej z J. Z. umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do spornych projektów. Wymogu dowodu zachowania formy pisemnej nie spełnia załączony do pozwu wydruk korespondencji mailowej pomiędzy J. Z. a powodem.

Sąd uznał zatem, że sporne dzieła nie stanowią utworu a poza tym powodowi nie przysługują do tych dzieł autorskie prawa majątkowe. Powodowi nie przysługują więc roszczenia związane z ochroną autorskich praw majątkowych.

K O S Z T Y P R O C E S U

O kosztach procesu sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 k.p.c. Powód jako przegrywający spór jest zobowiązany do zwrotu pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego co najmniej wg stawki minimalnej tj. 10 800 zł. – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 w sprawie opłat z czynności adwokackie.

Weronika Klawonn

1 E. Laskowska-Litak [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 1. https://sip.lex.pl/#/commentary/587837745/635185?tocHit=1 (dostęp: 2024-02-13 12:17)

2 Por. wyrok SN z 27 lutego 2009 r. V CSK 337/08

3 D. Flisiak, Maxa Kummera teoria statystycznej jednorazowości - pozorne rozwiązanie problematycznej oceny indywidualności dzieła [w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A Matlak, s. Stanisławka-Kloc, Warszawa 2013 .