Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lipca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku – XVII Wydział Własności Intelektualnej

w osobie sędziego Wojciecha Midziaka

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Gdańsku sprawy

z powództwa D. G.

przeciwko T. S.

oraz

(...)
(...)

o nakazanie i zapłatę

I.  oddala powództwo w stosunku do pozwanego T. S.;

II.  zobowiązuje pozwany (...)do zaniechania naruszeń autorskich praw osobistych powoda D. G. poprzez wycofanie z obrotu całego nakładu książki pod tytułem „(...)” oraz wydawania i rozpowszechniania książki pod tytułem „(...)” w przyszłości;

III.  zobowiązuje pozwany(...) do zamieszczenia na stronie internetowej (...)pod adresem (...)przez okres 7 dni, w czarnej pogrubionej ramce, oświadczenia pisanego czcionką A., rozmiar 14, o treści:

„Oświadczamy, że jedynym autorem opracowania graficznego książki wydanej przez (...)autorstwa A. K. pod tytułem „(...)” jest D. G.. Przepraszamy D. G. za naruszenie jego osobistych praw autorskich poprzez wskazanie(...) T. S. jako autora opracowania graficznego tej książki.”;

IV.  oddala powództwo w stosunku do (...)w pozostałym zakresie;

V.  odstępuje od obciążania powoda D. G. kosztami zastępstwa procesowego pozwanego (...);

VI.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku na rzecz adwokat N. K. kwotę 6.642,- zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote), w tym podatek od towarów i usług, tytułem zwrotu nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

VII.  poniesione w toku procesu tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Gdańsku wydatki przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku.

Sygn. akt XVII GW 89/23

UZASADNIENIE

Pozwem z 25 kwietnia 2023 r. (k. 3 – 8), zmodyfikowanym w piśmie procesowym z 4 marca 2024 r. (k. 139-141) skierowanym przeciwko T. S. (dalej również: pozwany ad 1.) oraz (...)(dalej również: pozwany ad 2. lub (...)) powód D. G. wniósł o:

1.  zasądzenie od pozwanego T. S. oraz (...)solidarnie kwoty 140.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w związku z naruszeniem osobistych praw autorskich powoda przez przypisanie autorstwa opracowania graficznego książki pt. „(...)” (...) T. S. w sytuacji, gdy jedynym autorem wszystkich grafik jest powód;

2.  zobowiązanie pozwanego (...) do zaniechania naruszeń autorskich dóbr osobistych powoda D. G. poprzez wycofanie z obrotu całego nakładu książki pt. „(...)” oraz zakazanie dalszych naruszeń poprzez wydawanie i rozpowszechnianie książki pt. „(...)”;

3.  zobowiązanie pozwanego (...) do złożenia stosownego oświadczenia na swój koszt na oficjalnej stronie internetowej (...) pod adresem (...) przez okres 7 dni, w czarnej pogrubionej ramce, pisanego czcionką A., rozmiar 14, o treści:

„Oświadczamy, że jedynym autorem opracowania graficznego książki wydanej przez (...)autorstwa A. K. pt. (...); jest D. G.. Serdecznie przepraszamy D. G. za naruszenie jego praw autorskich poprzez wskazanie(...). T. S. jako autora opracowania graficznego książki pt. (...)”;

4.  zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kosztów postępowania;

5.  zasądzenia od pozwanych solidarnie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu zgodnie z przedłożonym na rozprawie w dniu 28 czerwca 2024 r. spisem kosztów, a w przypadku oddalenia powództwa – zasądzenia od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu zgodnie z przedłożonym na rozprawie w dniu 28 czerwca 2024 r. spisem kosztów.

Uzasadniając żądanie pozwu powód wskazał, że w związku z propozycją pozwanego (...) T. S., będącego wówczas wychowawcą powoda w (...) we W., w którym powód odbywa karę pozbawienia wolności, podjął się wykonania projektu oraz opracowania graficznego broszury promującej zawód funkcjonariuszy (...) „(...)”. Prace wykonał na udostępnionym sprzęcie komputerowym w radiowęźle (...). W wyniku spotkania z autorką treści broszury A. K. powód naniósł poprawki zgodnie z jej wskazówkami. Ukończony projekt przekazał pozwanemu ad 1. w formie pliku PDF.

Powód powziął informację o naruszeniu przysługujących mu osobistych praw autorskich po zapoznaniu się w 2021 r. z kserokopią gotowej publikacji, w której jako autor opracowania graficznego został wskazany wyłącznie pozwany ad 1.

Powód o zaistniałej sytuacji poinformował dyrektora (...) we W. oraz skierował skargę do (...), którą uznano za nieuzasadnioną. Ponadto zwrócił uwagę, że w opublikowanym w sierpniu 2018 r. na Forum (...)artykule A. K. wskazała, że przedmiotowa publikacja jest efektem jej współpracy z (...) T. S. oraz M. G., koordynującą projekt z ramienia (...)

W ocenie powoda działania pozwanych skutkowały naruszeniem przysługujących mu osobistych praw autorskich do ilustracji zamieszczonych w publikacji „(...)”. Powód twierdził, że kwota objęta żądaniem z punktu 1. petitum pozwu stanowi zadośćuczynienie z tytułu naruszenia osobistych praw autorskich do grafik ujętych w publikacji.

W ocenie powoda pozwani ponoszą odpowiedzialność solidarną za naruszenie autorskich praw osobistych na podstawie art. 441 § 1 w zw. z art. 422 § 1 k.c.

W odpowiedzi na pozew z 17 lipca 2024 r. (k. 277 – 278) pozwany (...) wniósł o:

1.  oddalenie powództwa w całości;

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego ad 2. kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Pozwany ad 2. zaprzeczył, by powód był autorem grafik wykorzystanych w publikacji pt. „(...)”, a pozwany ad 2. wydawcą tej publikacji. Zdaniem pozwanego (...) to (...)we W. zainicjował, opracował, złożył i drukował książeczkę „(...)”. Pozwany ad 2. twierdził jednocześnie, że publikacja ta była drukowana przez jednostki terenowe i kolportowana jako darmowy podarunek. Dalej pozwany ad 2. argumentował, że nie posiadał wiedzy na temat naruszeniu praw autorskich powoda. Zaprzeczył również, aby był informowany przez powoda o popełnieniu plagiatu i zignorował problem.

Z kolei pozwany T. S. na rozprawie w dniu 23 lutego 2024 r. przyznał, że to właśnie powód był autorem przedmiotowych grafik (k. 121 – 121v.). Pozwany ad 1. jedynie sprawował nadzór – jako wychowawca – nad pracą powoda i był pośrednikiem pomiędzy powodem a autorką przedmiotowej broszury A. K.. Pozwany S. domagał się oddalenia powództwa w stosunku do siebie argumentując, że jedynie (...) powinien w tym procesie odpowiadać jako wydawca książeczki „(...)”.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód odbywając od 2010 r. karę pozbawienia wolności w (...) we W. udzielał się w jego radiowęźle. Korzystając ze sprzętu komputerowego oraz oprogramowania graficznego na tym sprzęcie zainstalowanego, a jednocześnie mając odpowiednie zdolności plastyczne, przygotowywał publikacje na wewnętrzne potrzeby (...)(komunikaty, jadłospisy itp.) oraz opracowywał edytorsko wiersze osadzonych w ramach corocznego konkursu (...), jak również tworzył grafiki do tej publikacji.

Powód uczestniczył również w konkursach plastycznych, a część jego prac wystawiano na terenie (...).

okoliczności bezsporne

Świadek A. K. w okresie od 2006 r. do końca stycznia 2024 r. była funkcjonariuszką (...)zatrudnioną do 2022 r. w charakterze wychowawcy w (...) w C., a następnie jako zastępca kierownika działu penitencjarnego tego(...). W trakcie swego zatrudnienia wpadła na pomysł napisania książeczki dla dzieci pt. „(...)”. Projekt tekstu został zaaprobowany przez (...), który zgodził się wydać tę książeczkę. A. K., nie posiadając odpowiednich umiejętności, nie podjęła się jednak przygotowania grafik do tej publikacji ani jej edytorskiego opracowania.

dowody: zeznania świadka A. K. – k. 122v. – 123v., k. 347v. – 348; zeznania świadkaM. G. – k. 348 – 348v.,

Pozwany T. S. będąc funkcjonariuszem (...) pracował jako wychowawca w (...) we W..

W 2017 r. podczas jednego ze szkoleń organizowanych przez (...) poznał A. K., która opowiedziała mu o projekcie książeczki. Wówczas pozwany T. S. zaproponował, że on może się zająć jej stroną graficzną.

Pozwany T. S. po powrocie z tego szkolenia zwrócił się do powoda z pytaniem, czy mógłby opracować graficznie książkę, do której tekst napisała A. K.. Przekazał powodowi tekst tej książki, a powód na tej podstawie stworzył ilustracje. Do tworzenia niektórych z nich powód wykorzystał zdjęcia dostarczone przez T. S. i wgrane do pamięci komputera. Komputer, na którym powód pracował, nie był podłączony do Internetu. Na podstawie tych zdjęć powód tworzył w programie graficznym rysunki. Tak było z rysunkiem przedstawiającym samochód (...) (powód wykorzystał zdjęcie takiego samochodu, a samodzielnie dorysował pozostałe elementy tej ilustracji), rysunkami przedstawiającymi funkcjonariuszy (...) ze stron 10., 12., 13., 17. i 18. książeczki (powód przerobił dostarczone mu zdjęcia w programie graficznym tak, aby wyglądały jak rysunki), rysunkiem przedstawiającym funkcjonariuszkę (...) w okularach siedzącą za biurkiem (ponownie, powód przerobił dostarczone mu zdjęcie w programie graficznym tak, aby wyglądało jak rysunek). Pozostałe ilustracje powód stworzył od podstaw samodzielnie najpierw rysując je ołówkiem na kartce formatu A4, a następnie – po ich zeskanowaniu – obrabiając w programie graficznym P.. Powód samodzielnie natomiast opracował graficznie całą książkę, to znaczy wybrał krój i kolor czcionek, rozmieszczenie tekstu i grafik na stronach, kolor tła całej publikacji.

W takcie tworzenia ilustracji do przedmiotowej książeczki pozwany T. S. na bieżąco kontaktował się z jej autorką, A. K., przesyłając jej mailowo stworzone przez powoda ilustracje. A. K. akceptowała poszczególne ilustracje, ewentualnie sugerując pewne zmiany. Niektóre zmiany w ilustracjach były również sugerowane przez funkcjonariuszy z zespołu komunikacji medialnej i promocji (...) Autorka tekstu, A. K., przesłała bowiem M. G., pracującej wówczas w tym zespole, projekty ilustracji informując jednocześnie, że za ich stworzenie odpowiadał pozwany T. S..

Pod koniec tworzenia tej publikacji A. K. przynajmniej raz przyjechała do (...) we W., gdzie spotkała się z powodem w obecności jego wychowawcy, pozwanego T. S.. Świadek A. K. widziała, że powód siedział przy komputerze w radiowęźle (...) i na bieżąco nanosił zmiany w rysunkach, zgodnie z jej sugestiami.

Po zakończeniu pracy nad ilustracjami i oprawą graficzną książki „(...)” powód nie był informowany o dalszych losach tej publikacji, nie otrzymał też jej egzemplarza.

Książeczka ta, po uzupełnieniu przez męża świadka A. K. jej drugiej strony, na której wskazano, że autorami są por. A. K. z (...) w C., natomiast opracowanie graficzne stworzył (...) T. S. z radiowęzła (...) we W., została wydana nakładem (...), jak również została umieszczona na serwerze tego Zarządu, do którego mieli dostęp między innymi rzecznicy okręgowych inspektoratów (...) i mogli ją stamtąd pobrać, wydrukować i wykorzystywać w swej pracy.

Pozwany T. S., który otrzymał od A. K. jeden egzemplarz tej książeczki, nie zgłosił żadnych zastrzeżeń w kwestii wskazania jego nazwiska jako autora jej opracowania graficznego. Natomiast w lipcu 2018 na stronie internetowej (...)opublikował tekst, w którym zawarł informację, że powstanie książki „(...)” było efektem jego współpracy (jako autora grafik) z autorką tekstu, (...) A. K..

dowody: zeznania świadka A. K. – k. 122v. – 123v., k. 347v. – 348; zeznania świadka M. G.– k. 348 – 348v.; zeznania powoda D. G. słuchanego w charakterze strony – k. 229v. – 230v.; zeznania pozwanego T. S. słuchanego w charakterze strony – k. 230v. – 231; wiadomości e-mail z 27., 29. i 30.11.2017 r. – k. 197 – 200; kserokopia książeczki „(...)” – k. 9 – 20; wydruk z portalu „(...)” sierpień 2018 – k. 31; wydruk strony internetowej(...) – k. 119 – 120;

Na początku 2021 r. powód, po wielu prośbach, otrzymał w końcu od ówczesnego wychowawcy M. P. wydruk przedmiotowej książki, którą dysponował – w formie pliku (...) rzecznik prasowy (...) we W..

W dniu 15.10.2021 r. powód złożył skargę do (...)dotyczącą naruszenia praw autorskich przysługujących mu do ilustracji zamieszczonych w książce „(...)”. Skarga ta została uznana za bezzasadną.

dowody: zeznania świadka M. P. – k. 227v. - 228; pismo znak (...) z 22.10.2021 r. – k. 29; pismo znak(...) z 13.12.2021 r. – k. 30

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, w zakresie, w jakim pozostawały bezsporne między stronami, Sąd ustalił w oparciu o zgodne oświadczenia stron o tych faktach, przedłożone dokumenty oraz odpisy dokumentów, których prawdziwość ani zgodność z oryginałami nie zaprzeczono.

Fakty sporne, w szczególności dotyczące autorstwa grafik wykorzystanych w treści publikacji oraz procesu ich powstawania Sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o dowód z przesłuchania powoda i pozwanego ad 1. w zakresie wskazanym wyżej. Sąd ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania w oparciu o wszechstronne rozważenie zebranego materiału stosownie do treści art. 243 § 1 k.p.c. Strony będąc osobami bezpośrednio uczestniczącymi w całym procesie tworzenia warstwy graficznej publikacji „(...)” przedstawiły w czasie przesłuchania spójny i wiarygodny przebieg tego procesu, który w zakresie, w jakim znajdował potwierdzenie również w innych dowodach, m. in. zeznaniach świadka M. P., Sąd uznał za wiarygodny. Ponadto, z kopii publikacji opracowanych graficznie przez powoda oraz zeznań świadka M. P. wynika, że powód posiadał dostateczne zdolności plastyczne oraz umiejętność pracy z udostępnionym oprogramowaniem graficznym, by mógł przygotować, czy to samodzielnie, czy wzorując się na dostępnych fotografiach, grafiki umieszczone w publikacji „(...)”.

Sąd dał w całości wiary zeznaniom świadków Ł. G. (k. 121v. – 122), M. M. (k. 122 – 122v.) oraz M. P. (k. 228v. – 229). Świadkowi ci będąc funkcjonariuszami (...) pełniącymi służbę w (...) we W. mieli kontakt z powodem, widzieli wykonywane przez niego prace plastyczne, widzieli, że w pomieszczeniu radiowęzła pracował przy komputerze. Wiedzieli też o tym, że powód próbował się dowiedzieć, jakie były dalsze losy publikacji „(...)”, w której opracowaniu brał udział. Zeznania ich były logiczne, spójne wewnętrznie i pokrywały się z pozostałym wiarygodnym materiałem dowodowym.

Za wiarygodne uznane zostały przez Sąd również zeznania świadka M. G. Były one bowiem logiczne, spójne wewnętrznie i zgodne z pozostałym uznanym za wiarygodny materiałem dowodowym. Co prawda świadek ta zeznała, iż sobie nie przypomina, aby (...)zlecał wydrukowanie spornej książki w jakiejś zewnętrznej drukarni. Jednak wobec bezspornego faktu, iż (...) nie dysponował własną drukarnią, a jednocześnie przedmiotowa książka faktycznie została wydrukowana niezależnie od tego, że została umieszczona na serwerze z możliwością jej pobrania przez uprawnione osoby, należało dojść do wniosku, że druk przez zewnętrzny podmiot musiał zostać zlecony.

Sąd w przeważającej mierze dał wiary zeznaniom świadka A. K.. Za niewiarygodne zostały uznane te zeznania w zakresie, w jakim świadek twierdziła, że nie miała świadomości tego, iż w rzeczywistości ilustracje i oprawę graficzną napisanej przez nią książeczki przygotował powód D. G., a nie pozwany T. S.. Nawet, gdyby uznać za wiarygodne, iż pozwany S. nie poinformował świadka K., że to osadzony D. G. jest autorem tych grafik, to już wówczas, gdy A. K. przyjechała do (...) we W. i spotkała się zarówno z pozwanym S. jak i powodem G., musiała zauważyć kto te ilustracje tworzył. Nielogicznym byłoby bowiem, aby mimo tego, że pozwany S. był ich twórcą, poprawki według wskazówek A. K. wykonywał powód D. G.. Świadek zeznała przy tym jednoznacznie, iż w pomieszczeniu radiowęzła to właśnie powód siedział przy komputerze i nanosił poprawki na ilustracje. W świetle zasad logicznego rozumowania, jak również doświadczenia życiowego, należy przyjąć, iż świadek A. K. widząc to musiała dojść do wniosku, że to D. G. jest autorem ilustracji. Należy przy tym zaznaczyć, iż okoliczność ta – tzn. świadomość A. K. co do autorstwa ilustracji – nie ma żadnego znaczenia dla rozpoznania niniejszej sprawy.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania powoda D. G. oraz pozwanego T. S. słuchanych w charakterze stron w niniejszym postępowaniu. Zarówno powód jak i pozwany jednoznacznie zeznali, iż to właśnie D. G. był twórcą przedmiotowych ilustracji, a T. S. jedynie udostępniał mu pomieszczenie, sprzęt komputerowy i nadzorował jego pracę. Był również pośrednikiem między autorką tekstu a powodem, jak również wgrał do pamięci komputera zdjęcia, które były podstawą stworzenia przez powoda niektórych rysunków. Za niewiarygodne Sąd uznał zeznania pozwanego ad 1. w zakresie, w jakim twierdził, że 90% rysunków zawartych w przedmiotowej publikacji powstało na podstawie zdjęć lub innych ilustracji (k. 349). Jest to jednak jedynie ocena pozwanego, a nie zeznanie co do faktów.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd doszedł do wniosku, że roszczenie powoda w stosunku do pozwanego (...) zasługiwało na częściowe uwzględnienie, natomiast roszczenie skierowane wobec pozwanego T. S. podlegało oddaleniu w całości.

Na wstępie należy zauważyć, że ochrona autorskich praw osobistych twórcy do utworu jest niezależna od tego, czy przysługują mu autorskie prawa majątkowe do niego, czy też zostały one przeniesione na inny podmiot. Nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy były więc twierdzenia przedstawione przez pozwanego ad 2. dotyczące przejścia na (...) majątkowych praw autorskich do ilustracji autorstwa powoda na podstawie art. 12 ust. 1 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 24 z późn. zm. – dalej jako: pr. aut.). Jako podstawę swoich roszczeń powód wskazywał naruszenie jego prawa do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem (art. 16 pkt 2 pr. aut.), które to prawo mieści się w katalogu autorskich praw osobistych, do czego Sąd odniósł się w dalszej części uzasadnienia.

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 2 pr. aut. osobie, której nazwisko uwidoczniono w charakterze autora na egzemplarzu utworu lub w inny sposób podano do publicznej wiadomości w związku z rozpowszechnianiem utworu przysługuje domniemanie, iż jest autorem tego utworu. W toku postępowania domniemanie to zostało skutecznie obalone.

Pozwany ad 1., został wskazany jako autor oprawy graficznej publikacji „(...)” autorstwa A. K. na stronie tytułowej oraz w artykule opublikowanym na Forum (...)w sierpniu 2018 r. Sam pozwany T. S., w tekście swojego autorstwa opublikowanym na stronie internetowej (...) potwierdził, że stworzył grafiki do tej publikacji.

W toku postępowania dowodowego Sąd ustalił, że grafiki umieszczone w treści tej publikacji na stronach 3, 4, 6, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18 (odpowiednio k. 11, 12, 14, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 25, 26) zostały przygotowane przez powoda. Pozwany ad 1. w toku niniejszego postępowania jednoznacznie zaprzeczył, by uczestniczył w procesie ich powstawania w inny sposób niż nadzorując prace powoda jako jego wychowawca w (...) we W.. Potwierdził również, że to powód jest autorem tych ilustracji. Potwierdzają to również zeznania świadka M. P., który jako obecny wychowawca powoda zatrudniony w (...) we W. miał dostęp do komputera oraz oprogramowania, z którego powód korzystał tworząc grafiki. Co więcej – jak zeznał ten świadek – były one nadal zapisane na koncie powoda w programie graficznym.

Część z grafik, tj. znajdujące się na stronach 10, 17 i 18 zostały stworzone przez powoda w oparciu o udostępnione powodowi fotografie i stanowią ich wierne odwzorowanie. Działanie powoda polegało na zmianie sposobu ustalenia utworu z fotografii zamieszczonych w albumie lub udostępnionych w formie elektronicznej na grafiki, obrazy wykonane przez powoda. Taki proces nie skutkował opracowaniem pierwotnych fotografii i stworzeniem utworów zależnych, do których powodowi przysługiwałyby na podstawie art. 2 ust. 1 pr. aut. prawa autorskie. Jak słusznie wskazał A. Niewęgłowski – „Praca twórcy opracowania musi powodować zmianę w formie wyrażenia, a nie tylko w sposobie ustalenia utworu. A zatem opracowaniem będzie połączenie cudzego dzieła z własną twórczością poprzez stworzenie np. tłumaczenia. Natomiast przygotowanie cyfrowej kopii utworu, który wcześniej był eksploatowany w tradycyjnej, „papierowej” postaci, nie jest oczywiście opracowaniem1”. Wskazane ilustracje stworzone przez powoda stanowią przejaw działalności odtwórczej, nieposiadającej indywidualnego piętna twórcy, ponieważ polegały jedynie na przeniesieniu przy wykorzystaniu dostępnych środków treści pierwotnie ujętej w fotografiach. Konieczność posiadania odpowiednich umiejętności artystycznych przy wykonaniu takiej pracy nie świadczy o jej twórczym charakterze. Niezależnie od tego, czy fotografie, w oparciu o które powód wykonał wskazane ilustracje stanowiły utwory w rozumieniu przepisów pr. aut. ich graficznym odpowiednikom wykonanym przez powoda status ten nie przysługuje.

W pozostałym, przeważającym zakresie, grafiki opracowane przez powoda posiadają wszystkie cechy konieczne dla uznania ich za utwory w rozumieniu pr. aut. Stanowią przejaw jego działalności twórczej, powstały dla zilustrowania tekstu autorstwa A. K.. Grafiki zostały ustalone w formie elektronicznej wraz z całością publikacji „(...)” i powielane w postaci fizycznych wydruków.

Ilustracja znajdująca się na stronie 8 książeczki (k. 16 akt sprawy) przedstawia pojazd (...)i stanowi połączenie elementu przesłanego przez A. K. pozwanemu ad 1., który udostępnił go powodowi, z grafikami autorstwa powoda. Działania powoda w tym zakresie wykraczały poza zmianę sposobu utrwalenia fotografii przedstawiającej pojazd. Został on włączony w kompozycję autorstwa powoda zawierającą ponadto elementy graficzne jego autorstwa i jako całość ilustrację wyróżniają jej indywidualne elementy, a nie element przejęty, tj. zdjęcie samochodu. Co więcej, przedstawienie pojazdu zostało również przez powoda dostosowany do stylu całej ilustracji. Mimo zastosowania elementu zaczerpniętego z zewnętrz, ilustracja ta w ocenie Sądu stanowi samodzielny utwór. Działanie powoda miało odmienny charakter niż w przypadku wskazanych wyżej fotografii i wyraźnie odznacza się piętnem indywidualnym autora, spójnym z pozostałymi ilustracjami zamieszczonymi w publikacji „(...)”. O charakterze ilustracji stanowią jej dominujące elementy posiadającej indywidualne cechy nadane na skutek działalności powoda.

Indywidualność oraz twórczy charakter wytworów powoda – ilustracji zamieszczonych na stronach 3, 4, 6, 8, 11, 12, 13, 14, 15 nie budziła w ocenie Sądu wątpliwości. Powód już wcześniej tworzył grafiki i całościowe opracowania graficzne obejmujące m.in. wydania wierszy osadzonych w ramach pokonkursowych zbiorów (...) oraz uczestniczył w konkursach plastycznych, co potwierdziły zeznania świadka M. P., przesłuchanie stron, jak i przedstawione tytułowe strony publikacji (...). Nie wpływa na tę ocenę wskazanie przez powoda, iż w czasie tych procesów twórczych czerpał inspirację z innych źródeł. Sam fakt czerpania inspiracji z innych utworów nie przesądza o braku indywidualnego charakteru i powinien podlegać ocenie ad casum, a poza przywołanymi wyżej przykładami obejmującymi 3 fotografie pozwana ad 2. nie przedstawiła dowodów, które uzasadniałyby twierdzenia o tym, że powodowi nie przysługują autorskie prawa osobiste do pozostałych ilustracji ujętych w publikacji „(...)”.

Wskazane ilustracje stanowią przejaw kreacji autorskiej powoda, który odznacza się indywidualnym piętnem autora i stanowi zarówno w układzie jak i poszczególnych elementach rezultat jego twórczej działalności. Podniesienie przez pozwanego ad 2. zarzutu, jakoby powód mógł również je stworzyć w oparciu o materiały przekazane przez funkcjonariuszy (...), nie znalazło potwierdzenia w przedstawionych dowodach. Jedynie co do 3 wskazanych wyżej ilustracji zostało potwierdzone, że powstały na wzór przekazanych materiałów. Niewystarczające jest uprawdopodobnienie, że powód miał możliwość i mógł posłużyć się wzorami zaczerpniętymi z innych źródeł, gdy żaden z pozwanych nie wykazał tego faktu, co więcej, pozwany ad 1. jako nadzorujący pracę powoda, nie wskazał, by takie zdarzenie miało miejsce w czasie pracy nad publikacją, poza przykładami przywołanymi wyżej. Pozwany ad 1. wskazał, że do dyspozycji osadzonych były zdjęcia wgrane przez niego do pamięci komputerów dostępnych w radiowęźle(...). Wskazuje to na ograniczone źródła, którymi mógł inspirować się powód, a mimo to w toku postępowania nie wskazano innych spośród oddanych do dyspozycji powoda fotografii, które stanowiły wzór dla opracowanych przez niego ilustracji.

Jak wskazano wyżej, powód jest autorem ilustracji zamieszczonych na stronach 3, 4, 6, 8, 11, 12, 13, 14, 15 publikacji „(...)”. Poza tym – co nie było przedmiotem sporu w niniejszej sprawie – powód D. G. jest wyłącznym twórcą opracowania graficznego przedmiotowej publikacji. Pod pojęciem opracowania graficznego należy rozumieć całość czynności edytorskich podjętych przez powoda, które miały na celu nadanie przedmiotowej książce ostatecznego wyglądu tak co do rozmieszczenia tekstu i ilustracji na stronach, kroju użytych czcionek, jak i kolorystyki stron. Takie opracowanie graficzne również stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, a w konsekwencji jest utworem w rozumieniu art. 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

W art. 78 ust. 1 pr. aut. określony został katalog roszczeń przysługujących twórcy, którego osobiste prawa autorskie zostały naruszone. W art. 16 określony został zakres autorskich praw osobistych przysługujących twórcy utworu, do których należy m.in. prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępnienia go anonimowo (art. 16 pkt 2).

Na drugiej stronie publikacji jako autora opracowania graficznego wskazano inną osobę, tj. pozwanego T. S., co stanowiło naruszenie wskazanego wyżej prawa powoda do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem.

Sąd ustalił, że co prawda pozwany ad 1. nie odpowiadał za wskazanie go jako autora opracowania graficznego. Jednakże T. S. w opublikowanym na stronie internetowej (...) tekście twierdził, że jest autorem grafik wykorzystanych w publikacji.

Wprawdzie roszczenia z art. 78 ust. 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych mogą być kierowane wyłącznie przeciwko podmiotowi, którego działania stwarzają zagrożenie naruszenia lub naruszyły osobiste prawa autorskie twórcy. Jednak, na podstawie art. 9 Ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego (j.t. Dz.U. z 2018 r., poz. 2349 ze zm.), za szkody wyrządzone przez funkcjonariusza osobie trzeciej (a taką jest osadzony) przy wykonywaniu obowiązków służbowych odpowiada wyłącznie Skarb Państwa. Przepis ten nie przewiduje żadnych wyjątków co do charakteru szkód, za jakie odpowiada Skarb Państwa w razie ich wyrządzenia przez funkcjonariuszy którejś z tych służb. W konsekwencji należało przyjąć, że również za naruszenie autorskich praw osobistych przez funkcjonariusza przy wykonywaniu obowiązków służbowych odpowiedzialność ponosi nie ten funkcjonariusz, a Skarb Państwa reprezentowany przez jednostkę organizacyjną, w której pełnił służbę (w tym przypadku (...)we W.).

Pozwany ad 1. w czasie podejmowania działań skutkujących naruszeniem praw autorskich powoda był bez wątpienia funkcjonariuszem (...). Należy podkreślić, że pozwany ad 1. nie dokonał naruszenia przy okazji pełnienia obowiązków służbowych, a w trakcie ich wykonywania i w związku z tymi obowiązkami.

W konsekwencji brak było podstaw do obciążenia pozwanego T. S. obowiązkiem naprawienia szkód, jakie wyrządził powodowi D. G. przez to, że przypisał sobie autorstwo opracowania graficznego książki „(...)”.

Mając to na uwadze Sąd w punkcie I. wyroku oddalił powództwo w stosunku do pozwanego T. S..

Pozwany ad 1. nie poniósł żadnych kosztów związanych ze swoim udziałem w sprawie. Postanowieniem Sądu z 23 lutego 2024 r. (k. 121) został zwolniony z obowiązkowego zastępstwa przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego i przed Sądem działał samodzielnie, w związku z powyższym orzekanie o obowiązku zwrotu jakichkolwiek kosztów postępowania na jego rzecz przez powoda było bezprzedmiotowe.

Co się zaś tyczy roszczeń kierowanych przeciwko (...), to przed wszystkim należy zauważyć, że pozwany T. S. nie był zatrudniony w tej jednostce, więc mimo zawinionego działania funkcjonariusza nie było podstaw do orzeczenia o obowiązku zapłaty zadośćuczynienia przez pozwanego ad 2. w związku z naruszeniem, którego dopuścił się pozwany ad 1.

Publikacja „(...)” została wydana przez (...) i to funkcjonariusze tej jednostki nadzorowali proces jej powstania, a także odpowiadali za udostępnienie publikacji przez umieszczenie w wersji elektronicznej na serwerze w sposób umożliwiający jej pobranie i wydrukowanie przez podmioty posiadające do tego uprawnienia (między innymi rzeczników okręgowych inspektoratów (...)).

Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do wniosku, że (...) również dopuścił się naruszenia autorskich praw osobistych powoda D. G. do opracowania graficznego przedmiotowej książki.

W konsekwencji w punkcie II. wyroku Sąd na podstawie art. 78 ust. 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych orzekł o zobowiązaniu pozwanego ad 2. do zaniechania naruszeń autorskich praw osobistych powoda D. G. poprzez wycofanie z obrotu całego nakładu tej książki oraz zakazanie wydawania i rozpowszechniania książki w przyszłości. Pozwany ad 2. odpowiadał za rozpowszechnienie publikacji zawierającej nieprawdziwe informacje o autorze opracowania graficznego. Publikacja została udostępniona w formie elektronicznej, w ramach dysku pozwanego, co wiązało się z możliwością jej dalszego rozpowszechniania przez funkcjonariuszy (...)mających dostęp do tego dysku (zarówno w formie fizycznych wydruków jak i elektronicznej). Poza tym została ona również wydrukowana i przybrała postać fizycznej książki, która była rozdawana jako bezpłatny materiał promocyjny i informacyjny o (...)

Zobowiązanie pozwanego ad. 2 do zaniechania wskazanych naruszeń było więc adekwatne do sposobu w jaki naruszył on osobiste prawa autorskie powoda.

Zobowiązanie do złożenia oświadczenia określonej treści i w określonej formie jest podstawowym środkiem usunięcia skutków naruszenia osobistych praw autorskich twórcy wskazanym w art. 78 ust. 1 pr. aut. W przedmiotowej sprawie Sąd ustalił, że przeważająca część zdarzeń, przez które doszło do naruszenia osobistych praw autorskich powoda, miała miejsce wewnątrz struktur (...) oraz w związku z jej działalnością edukacyjną – przez umieszczenie pliku z publikacją na dysku pozwanego ad 2., do którego dostęp miał określony krąg funkcjonariuszy, przez samodzielne ich drukowanie w oparciu o wersję elektroniczną, w czasie spotkań edukacyjnych oraz obchodów w Warszawie święta(...) w 2018 r. Publikacja ta nigdy nie była kierowana do nieograniczonego kręgu zewnętrznych odbiorców w czasie sprzedaży komercyjnej lub upowszechniona w mediach. Dlatego za wystarczające i adekwatne było w ocenie Sądu nakazanie opublikowania oświadczenia na publicznej stronie (...) w formie i o treści wskazanej w punkcie III. wyroku. Treść oświadczenia odnosi się ściśle do naruszenia autorskich praw osobistych powoda i stanowi odpowiedni środek do usunięcia jego skutków przez wskazanie osoby autora opracowania graficznego, tj. czyni zadość negatywnym skutkom naruszenia polegającym na zerwaniu więzi między autorem a jego dziełem.

Przesłanką dla roszczeń zarówno prewencyjnych, jak i tych o usunięcie skutków naruszenia jest wystąpienia zdarzenia, czy to zagrażającego naruszeniem czy naruszenie powodującego, niezależnie od wystąpienia winy lub jej braku po stronie podmiotu naruszającego lub zagrażającego prawom osobistym twórcy.

Natomiast, by możliwe było uwzględnienie roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne konieczne jest, by bezprawne działanie naruszyciela było zawinione (art. 78 ust. 1 zd. 2 pr. aut.). O ile poglądem powszechnie akceptowanym w orzecznictwie jest, iż nieoznaczenie autorstwa utworu samo przez się jest wystarczające dla stwierdzenia naruszenia osobistych praw autorskich twórcy bez konieczności dalszego dowodzenia wystąpienia krzywdy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29.08.2018 r.; sygn. akt I ACa 415/17), to jedynie w przypadku zawinionego naruszenia tych praw autorowi przysługuje roszczenie o zasądzenie odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub poprzez jej zapłatę na wskazany przez twórcę cel społeczny.

W ocenie Sądu naruszenie osobistych praw autorskich powoda przez pozwanego ad 2. nie było zawinione, a przynajmniej strona powodowa nie zdołała w toku niniejszego postępowania tej okoliczności wykazać.

Działający w imieniu pozwanego ad 2. funkcjonariusze, którzy nadzorowali pracę nad publikacją „(...)” działali w oparciu o informacje uzyskane od A. K.. To od niej wyszła propozycja stworzenia publikacji edukacyjnej dla dzieci o (...), której projekt przesłała M. G.wraz z informacją, że twórcą opracowania graficznego jest pozwany T. S.. W takiej sytuacji koordynatorka projektu nie miała podstaw, aby wątpić w prawdziwości tych informacji oraz oczekiwania dodatkowych oświadczeń od pozwanego ad 1. dotyczących autorstwa i praw autorskich do opracowania graficznego. Pozwany S. był bowiem wówczas funkcjonariuszem (...) i w świetle zasad doświadczenia życiowego usprawiedliwione było przekonanie, iż opracowanie graficzne wykonał w ramach obowiązków służbowych, ze względu na pełnioną funkcję wychowawcy w (...) we W..

W konsekwencji, skoro naruszenie osobistych praw autorskich powoda przez pozwany (...) nie było zawinione, brak było podstaw do zasądzenia od tego pozwanego na rzecz powoda jakiejkolwiek kwoty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Ze względu na powyższe Sąd oddalił powództwo D. G. skierowane przeciwko (...) w części obejmującej roszczenie o zapłatę kwoty 140.000 zł z tytułu zadośćuczynienia, na podstawie art. 78 ust. 1 pr. aut. a contrario, o czym orzekł w punkcie IV. wyroku.

W kolejnych punktach wyroku Sąd orzekł o kosztach postępowania.

W punkcie V. Sąd odstąpił od obciążenia powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanego ad 2. mając na uwadze to, iż co prawda jedynie część roszczeń powoda skierowanych przeciwko temu pozwanemu została uwzględniona, to jednak kierując się zasadą słuszności, na podstawie art. 102 k.p.c. niezasadne byłoby zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego ad 2. kosztów zastępstwa procesowego w pozostałym zakresie. Co prawda pozwany Skarb Państwa – (...) dopuścił się naruszenia osobistych praw autorskich powoda w sposób niezawiniony, jak wskazano powyżej, to jednak zachowanie funkcjonariuszy pozwanego ad 2. po złożeniu przez powoda skargi na to naruszenie miało prawo wywołać u powoda oburzenie, frustrację i poczucie krzywdy. Z tej przyczyny, w ocenie Sądu, sprzeczne z zasadą słuszności byłoby obciążanie powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanego (...) w części, w jakiej powództwo skierowane przeciwko temu pozwanemu zostało oddalone.

W punkcie VI. wyroku w związku z udzieleniem powodowi zwolnienia od kosztów procesu oraz ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu Sąd przyznał adw. N. K. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku kwotę 6.642 zł (obejmującą również podatek od towarów i usług) z tytułu zwrotu nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu. Na tę kwotę złożyły się: 5.400 zł ustalona zgodnie z § 8 pkt 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 763 z późn. zm.). dalej jako Rozporządzenie powiększona o podatek od towarów i usług w stawce 23%, tj. 1.242 zł. Sąd nie uwzględnił wniosku pełnomocnika powoda o zwrot kosztów podróży, ponieważ pełnomocnik powoda nie udokumentowała ich wbrew wymogowi wynikającemu z § 2 pkt 2 Rozporządzenia. Pełnomocnik powoda w przedłożonym spisie kosztów nie domagał zasądzenia kosztów zastępstwa co do roszczeń niemajątkowych, w związku z czym Sąd orzekł jak wyżej, wyłącznie o kosztach związanych z roszczeniami majątkowymi.

W toku postępowania ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Państwa zostały uiszczone następujące kwoty na pokrycie wydatków w łącznej wysokości 1.742 zł:



282,90 zł z tytułu zwrotu kosztów dojazdu na rozprawę w dniu 23 lutego 2024 r. świadka A. K. – postanowienie z 6 marca 2024 r. (k. 131),



127,65 zł z tytułu kosztów konwojowania pozwanego ad 1. (k. 219),



526 zł z tytułu zwrotu kosztów dojazdu na rozprawę w dniu 28 czerwca 2024 r. świadka M. P. – postanowienie z 5 lipca 2024 r. (k. 247),



529 zł z tytułu zwrotu kosztów konwojowania powoda na rozprawę w dniu 28 czerwca 2024 r. – Komenda Wojewódzka Policji w B. – zarządzenie z 5 lipca 2024 r. (k. 248),



20 zł z tytułu zwrotu kosztów konwojowania pozwanego ad 1. na rozprawę w dniu 28 czerwca 2024 r. – Komenda Wojewódzka Policji w G. – zarządzenie z 5 lipca 2024 r. (k. 248),



256,45 zł z tytułu zwrotu kosztów konwojowania pozwanego ad 1. z Zakładu Karnego w P. do Zakładu Karnego we W. oraz z powrotem – Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w R. – zarządzenie z 5 lipca 2024 r. (k. 248).

W pkt VII. wyroku Sąd orzekł o przejęciu tych wydatków na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku na podstawie art. 113 ust. 4 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 959 z późn. zm.).

1 A. Niewęgłowski [w:] Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021, art. 2. Podobnie E. Traple [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011, s. 52-53.