Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

dnia 13 lipca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Misiurna

Protokolant stażysta Katarzyna Ignacek

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2017 roku na rozprawie

sprawy z powództwa A. C.

przeciwko B. D. i G. B.

o uznanie czynności prawnych za bezskuteczne

I.  uznaje za bezskuteczne w stosunku do powoda A. C.:

- umowę o częściowy podział majątku dorobkowego z dnia 13 sierpnia 2012r. zawartą przed notariuszem A. D. w Kancelarii Notarialnej w G., Repertorium A numer (...) pomiędzy dłużnikiem M. B. (1) a pozwaną G. B. dotyczącą częściowego podziału ich majątku dorobkowego w ten sposób, że zabudowana nieruchomość położona przy ulicy (...) w B., gmina S., stanowiąca działkę numer (...) obszaru 700m ², dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz nieruchomość położona w miejscowości B., gmina P., stanowiąca działkę numer (...) obszaru 0,1107ha, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą numer (...) przypadają na wyłączną własność G. B. bez spłaty;

- umowy darowizny z dnia 13 sierpnia 2012r. zawartej przed notariuszem A. D. w Kancelarii Notarialnej w G., Repertorium A numer (...), na mocy której G. B. darowała pozwanej B. D. zabudowaną nieruchomość położoną przy ulicy (...) w B., gmina S., stanowiącą działkę numer (...) obszaru 700m ², dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz nieruchomość gruntową położoną w miejscowości B., gmina P., stanowiącą działkę numer (...) obszaru 0,1107ha, dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą numer (...) - w celu zaspokojenia wierzytelności powoda wynikającej z prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 24 czerwca 2013r. wydanego przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie o sygn. akt I Nc 216/13;

II.  zasądza od pozwanej B. D. i G. B. na rzecz powoda A. C. kwotę 11.017zł (jedenaście tysięcy siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu ;

III.  nakazuje ściągnąć od pozwanej B. D. i G. B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Gdańsku kwotę 7.573 zł (siedem tysięcy pięćset siedemdziesiąt trzy złote) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt XV C 328/15

UZASADNIENIE

Powód A. C. wniesionym w dniu 23 kwietnia 2015r. (data stempla pocztowego) przeciwko B. D. i G. B. pozwem domagał się uznania za bezskuteczne w stosunku do niego umowy o częściowy podział majątku dorobkowego oraz umowy darowizny, sporządzonych w formie aktu notarialnego w dniu 13 sierpnia 2012r. przez notariusza A. D. rep. A (...), na mocy których prawo własności nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie (w pozwie błędnie wskazano w G.) prowadzi księgę wieczystą KW (...), przysługujące dłużnikowi M. B. (2) zostało przeniesione na rzecz teściowej dłużnika – B. D. (w pozwie błędnie wskazano teściowej powoda). Powód domagał się także zasądzenia kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód podał, że Sąd Okręgowy w Gdańsku prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym z dnia 12 sierpnia 2013r. zasądził od M. B. (1) – męża pozwanej G. B. i zięcia pozwanej B. D. – na rzecz powoda kwotę 180000zł wraz z odsetkami od dnia 23 maja 2013r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Na podstawie wyżej wskazanego prawomocnego nakazu zapłaty powód wszczął postępowanie egzekucyjne, które prowadził pod sygnaturą Km 2450/13 Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wejherowie J. Ś., jednak nie doprowadziło ono do wyegzekwowania jakikolwiek należności na rzecz powoda. Komornik sądowy J. Ś. ustalił, że nieruchomość położona w miejscowości B. przy ulicy (...), opisana księgą wieczystą KW (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wejherowie, należąca uprzednio do dłużnika i jego małżonki – pozwanej G. B. została przekazana w dniu 13 sierpnia 2012r. na rzecz pozwanej B. D. – teściowej M. B. (1). Powód podał dalej, że po uzyskaniu wyżej wskazanych informacji zawiadomił Prokuraturę Rejonową w Gdyni o możliwości popełnienia przestępstwa przez M. B. (1). W wyniku przeprowadzonego postępowania przygotowawczego został skierowany do Sądu akt oskarżenia przeciwko dłużnikowi, oskarżając M. B. (1) między innymi o zbycie i darowanie składników majątku, celem pokrzywdzenia powoda. Powód wskazał, że do dnia dzisiejszego nie udało mu się odzyskać zasądzonych należności. Zdaniem powoda czynność prawna w postaci podziału majątku dorobkowego, w wyniku której G. B. otrzymała nieruchomość wyżej opisaną, bez obowiązku spłaty M. B. (1), a następnie darowanie tej nieruchomości na rzecz B. D. miała na celu pokrzywdzenie powoda i doprowadzenie do uniemożliwienia przeprowadzenia skutecznej egzekucji. Powód podnosił także, że obie pozwane miały świadomość, że powyższe czynności mają na celu pokrzywdzenie wierzyciela.

W odpowiedzi na pozew pozwane B. D. i G. B. wniosły o oddalenie powództwa i zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwane podniosły, że twierdzenia powoda o braku majątku M. B. (1) są gołosłowne. Zauważały one, że przedłożone do niniejszej sprawy postanowienie Komornika sądowego w sprawie Km 2450/13 o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wskazuje, że zostało ono umorzone na wniosek wierzyciela, a nie z uwagi na bezskuteczność egzekucji, jak to podnosi powód. Tym samym, zdaniem pozwanych nie wiadomo czy dłużnik posiadał lub posiada majątek pozwalający na skuteczne przeprowadzenie egzekucji. Wbrew twierdzeniu powoda nie wynika też z tego postanowienia, że dłużnik wyzbył się swojego majątku. Pozwane dalej zarzuciły, że z umowy o częściowy podział majątku dorobkowego z dnia 13 sierpnia 2012r. wynika, że podział ten objął jedynie część majątku małżonków B., a M. B. (1) posiada pracę na terenie Niemiec. Pozwane zarzuciły też, że twierdzenia powoda jakoby dokonanie opisanych w pozwie, w dniu 13 sierpnia 2012r. czynności prawnych miało na celu pokrzywdzenie A. C. jest także gołosłowne. W szczególności nieprawdziwe jest twierdzenie, że czynność ta miała na celu uniemożliwienie przeprowadzenia skutecznej egzekucji. Poza tym podnosiły, że po ich stronie nie doszło do powstania w wyniku dokonanych czynności korzyści majątkowej, gdyż działka i postawiony na niej dom zostały w istocie sfinansowane przez B. D. i jej zmarłego męża, a w celu optymalizacji podatkowej strony zawarły szereg umów darowizn oraz umowę użyczenia z dnia 15 czerwca 2015r. Zatem dom, choć formalnie był własnością małżonków B., faktycznie jednak był własnością pozwanej B. D. i jej męża. Dlatego też zawarcie przedmiotowych umów w dniu 13 sierpnia 2012r. miało na celu przywrócenie zgodności stanu formalnego z faktycznym, a nie pokrzywdzenie wierzyciela. Nie doszło też do powstania korzyści majątkowej po stronie B. D., gdyż poprzez zaskarżone czynności odzyskała to, co do niej należało. Pozwane podniosły również, że nie wiedziały o zobowiązaniu M. B. (1) względem A. C., gdyż dłużnik ukrywał fakt pożyczki zarówno przez małżonką, jak i teściową.

Pismem procesowym z dnia 28 września 2016r. ( k. 234) powód rozszerzył powództwo w ten sposób, że wniósł o uznanie za bezskuteczne w stosunku do niego umowy o częściowy podział majątku dorobkowego oraz umów darowizn, sporządzonych w formie aktu notarialnego w dniu 13 sierpnia 2012r. przez notariusza A. D. rep. A (...), na mocy których prawo własności nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie prowadzi księgę wieczystą KW (...) oraz prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości B., gmina P., objętej księgą wieczystą (...), przysługujące dłużnikowi M. B. (2) zostało przeniesione na rzecz teściowej dłużnika – B. D. (w piśmie błędnie wskazano teściowej powoda).

Po rozszerzeniu powództwa stanowisko pozwanych pozostało niezmienione ( pismo procesowe pozwanych z dnia 12 października 2016r., k. 258).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana G. B. jest żoną dłużnika powoda – M. B. (1). Około 2-3 lata po ślubie małżonkowie B. zakupili w B. przy ulicy (...) działkę, na której postawili dom. Środki na wybudowanie domu pochodziły częściowo z zaciągniętego na 30 lat kredytu bankowego, którego zabezpieczeniem spłaty była ustanowiona na nieruchomości hipoteka. Częściowo też koszty związane z budową domu zostały pokryte przez małżonków B. z ich oszczędności. Przeznaczyli na ten cel ze środków własnych około 40000zł. W budowę domu w B. zaangażowani finansowo byli też rodzice pozwanej G. B. – pozwana B. D. wraz z mężem, którzy na ten cel dokonali kilku darowizn na łączną sumę około 100000zł. W 2005r., po opuszczeniu wynajmowanego mieszkania komunalnego w G. małżonkowie D. przeprowadzili się do domu córki i zięcia w B., od tego też momentu zamieszkiwali tam na stałe, zajmując całe piętro domu. Parter domu przeznaczony był dla G. i M. B. (1), którzy w tym okresie, pomimo posiadanego zameldowania w R., na stałe mieszkali w Niemczech, a dokładnie w B., gdzie pozwana miała swoje mieszkanie. Małżonkowie w 2007r. zdecydowali się jednak wrócić do Polski, gdyż M. B. (1) chciał rozpocząć w kraju działalność gospodarczą polegającą na handlu obwoźnym i zaopatrywaniu sklepów głównie w chemię gospodarczą, alkohol i kosmetyki. Rozpoczęcie działalności gospodarczej przez M. B. (1) nastąpiło w dniu 1 sierpnia 2007r. Po wymienione artykuły M. B. (1) jeździł dwa razy w tygodniu do Niemiec. Na początku swojej aktywności zawodowej M. B. (1) wiodło się bardzo dobrze, małżonkowie byli dobrze sytuowani, gdyż oprócz domu w B., G. B. i M. B. (1) posiadali także działkę w C. oraz nieruchomość w R., położoną przy ulicy (...) składającej się z działki zabudowanej domem mieszkalnym , którą M. B. (1) otrzymał w spadku i której był współwłaścicielem w 1/8 części, zaś w 1/8 części współwłaścicielką była G. B.( współwłaścicielem w pozostałych 6/8 częściach był M. B. (2) – ojciec dłużnika) . Mieli też nieruchomość gruntową położoną w B., gmina P.. Posiadali także kilka samochodów, w tym M. (...), F. (...), którym poruszała się pozwana G. B. oraz S. (...).

Dowód: zeznania informacyjne pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:15:16 do 00:54:59); zeznania informacyjne pozwanej B. D. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:54:59 do 01:10:33); akty darowizn pieniężnych k. 160-167; umowa użyczenia, k. 168; zeznania pozwanej B. D. na posiedzeniu jawnym w dniu 26 kwietnia 2017r., k. 326-333 (protokół z przesłuchania w miejscu zamieszkania); zeznania powoda A. C. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:05:00 do 00:24:47); zaświadczenie z CEIDG, k. 228; kopie umów : umowy majątkowej małżeńskiej , o podział majątku dorobkowego i darowizny, umowy darowizny , umowy sprzedaży K. 210-227.

W okresie, gdy M. B. (1) zajmował się handlem obwoźnym, powód A. C. prowadził działalność gospodarczą związaną z handlem kosmetykami. W ten sposób poznał M. B. (1), z którym nawiązał współpracę zawodową. Kontakty, które utrzymywali nie były jednak tylko kontaktami związanymi z prowadzonymi działalnościami gospodarczymi, gdyż powód odwiedzał M. B. (1) w jego domu w B. także towarzysko. Nadto w 2010r. A. C. pożyczył M. B. (1) łącznie około 40000zł, a rok później 50000zł. Żadna z tych umów nie została potwierdzona pisemnie. Obie sumy zostały mu przez M. B. (1) zwrócone.

Dowód: zeznania informacyjne pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:15:16 do 00:54:59); zeznania powoda A. C. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:05:00 do 00:24:47).

W lipcu 2012r. A. C. udzielił M. B. (1) kolejnej pożyczki, tym razem w wysokości 170000zł, umawiając się, że do końca 2012r. M. B. (1) odda powodowi o 10000zł więcej, która to suma miała stanowić swoiste wynagrodzenie dla powoda za jej udzielenie. Zabezpieczeniem tej pożyczki był weksel opiewający na kwotę 180000zł.

Dowód: zeznania powoda A. C. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:05:00 do 00:24:47).

Po otrzymaniu pożyczki od A. C., w dniu 9 sierpnia 2012r. M. B. (1) zawarł z G. B. umowę małżeńską majątkową, na mocy której małżonkowie ustanowili w swoim małżeństwie rozdzielność majątkową.

W dniu 13 sierpnia 2012r. notariusz A. D. z Kancelarii Notarialnej w G. sporządziła w jednym akcie notarialnym dwie umowy (Rep. A numer (...)): o częściowy podział majątku dorobkowego – zawartą pomiędzy M. B. (1) a G. B. i umowy darowizn, których stronami były pozwane G. B. i B. D..

Pierwszą z umów małżonkowie B. dokonali częściowego podziału majątku dorobkowego w ten sposób, że na wyłączną własność G. B., bez obowiązku spłaty M. B. (1) przypadły: zabudowana nieruchomość położona w B. przy ulicy (...), objęta księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wejherowie i nieruchomość położona w B., gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) (§2, i 6 umowy o częściowy podział majątku dorobkowego). Wartość zabudowanej nieruchomości, położonej w B. strony umowy określiły na kwotę 500000zł, natomiast nieruchomości gruntowej na kwotę 40000zł (§5 przedmiotowej umowy).

Na podstawie umów darowizn G. B. darowała B. D. zabudowaną nieruchomość położoną w B. przy ulicy (...), opisaną księgą wieczystą (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wejherowie i nieruchomość położoną w B., dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w P. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Wartość darowanych nieruchomości pozwane określiły, w przypadku zabudowanej nieruchomości w B. na kwotę 500000zł, a w przypadku nieruchomości gruntowej w B. na kwotę 40000zł (§8, 9, 11 i 12 umowy darowizn).

Tego samego dnia, w odrębnym akcie notarialnym (Rep. A numer (...)) również sporządzonym przez notariusza A. D. M. B. (2) darował małżonce G. B. swój udział wynoszący 1/8 części we współwłasności nieruchomości położonej w R., objętej księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Wejherowie o numerze (...). Wartość przedmiotu umowy została określona na kwotę 50000zł (§3 i 4 umowy). Wskutek zawarcia przedmiotowej umowy G. B. stała się współwłaścicielką opisanej nieruchomości w udziale wynoszącym 2/8 części, który to udział następnie – tego samego dnia, w tym samym akcie notarialnym – darowała matce B. D., określając wartość darowizny na kwotę 100000zł (§6 i 7 umowy).

Dowód: umowa majątkowa małżeńska z dnia 9 sierpnia 2012r., k. 210-211; umowa o częściowy podział majątku dorobkowego oraz umowy darowizn z dnia 13 sierpnia 2012r., k. 212-216; umowy darowizn, k. 217-220; zeznania pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:24:47 do 00:49:52); odpis księgi wieczystej (...), k. 42-55.

W dniu 23 sierpnia 2012r. M. B. (1) wyrejestrował prowadzoną przez siebie działalność gospodarczą.

Dowód: zaświadczenie z CEIDG, k. 228.

Pod koniec roku 2012 A. C. kontaktował się z M. B. (1), w celu przypomnienia temu ostatniemu o zbliżającym się terminie zwrotu udzielonej mu pożyczki. Podczas rozmowy M. B. (1) zapewnił powoda, że musi wyjechać po towar do Niemiec, a po powrocie odda mu pieniądze.

Pod koniec 2012r. małżonkowie B. wyjechali na stałe do B.. Zamieszkali razem z mieszkaniu G. B.. Od tego momentu telefon komórkowy M. B. (1) pozostawał wyłączony. M. B. (1) nie podejmował z powodem żadnych prób kontaktu. Powodowi udało się jednak zdobyć numer telefonu domowego w B., aczkolwiek za każdym razem gdy dzwonił odbierała pozwana B. D., która nie udzielała powodowi żadnych odpowiedzi na pytania związane z M. B. (1). Wtedy też powód wystąpił do Sądu z pozwem w postępowaniu nakazowym z weksla przeciwko M. B. (1).

Dowód: zeznania informacyjne pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:15:16 do 00:54:59); zeznania powoda A. C. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:05:00 do 00:24:47).

Pozwana G. B. od czasu do czasu odwiedzała swoją matkę w Polsce. Podczas jednej z takich wizyt, wiosną 2013r. odebrała korespondencję sądową kierowaną do męża M. B. (1), którą zawiozła M. B. (1) do B..

Dowód: zeznania informacyjne pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:15:16 do 00:54:59).

W dniu 24 czerwca 2013r. B. D. i M. B. (2) sprzedali W. D. za łączą cenę 90000zł – proporcjonalnie do zbywanych udziałów, prawo własności działki numer (...) obszaru 311m ² stanowiącej część nieruchomości położonej w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie prowadzi księgę wieczystą (...).

Dowód: umowa sprzedaży z dnia 24 czerwca 2013r., k. 221-227; zeznania informacyjne pozwanej B. D. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:54:59 do 01:10:33).

Sąd Okręgowy w Gdańsku prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym z dnia 24 czerwca 2013r. w sprawie I Nc 216/13 zasądził na rzecz powoda A. C. od M. B. (1) – męża G. B. i zięcia B. D. kwotę 180000zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 maja 2013r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu w wysokości 5867zł. Na wniosek wierzyciela A. C. Sąd Okręgowy w Gdańsku nadał w dniu 6 sierpnia 2013r. ww. nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności.

Na podstawie wyżej wskazanego prawomocnego nakazu zapłaty, opatrzonego klauzulą wykonalności, powód wszczął postępowanie egzekucyjne, które prowadził pod sygnaturą Km 2450/13 Komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wejherowie J. Ś.. Postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do wyegzekwowania jakikolwiek należności na rzecz powoda. Postanowieniem z dnia 28 grudnia 2013r. zostało umorzone na podstawie art. 825 k.p.c.

Dowód: nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wraz z klauzulą wykonalności, k. 31-32; postanowienie Komornika sądowego z dnia 28 grudnia 2013r., k. 33; zeznania powoda A. C. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:05:00 do 00:24:47).

Po uzyskaniu od Komornika sądowego J. Ś. informacji, że nieruchomość położona w miejscowości B. przy ulicy (...), opisana księgą wieczystą KW (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wejherowie, należąca uprzednio do dłużnika i jego małżonki – pozwanej G. B. została przekazana w dniu 13 sierpnia 2012r. na rzecz pozwanej B. D. – teściowej M. B. (1), powód zawiadomił Prokuraturę Rejonową w Gdyni o możliwości popełnienia przestępstwa przez M. B. (1).

W wyniku przeprowadzonego postępowania przygotowawczego oskarżono M. B. (1) o to, że w dniu 1 lipca 2012r. w G. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził A. C. do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem poprzez zawarcie z M. B. (1) umowy pożyczki na kwotę 170000zł i wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd co do zamiaru jej spłaty – tj. o przestępstwo z art. 286§1 k.k. oraz o to, że w okresie od 13 sierpnia 2012r. do 30 października 2012r. w G. i w C., działając z góry powziętym zamiarem i w krótkich odstępach czasu w sytuacji grożącej mu niewypłacalności udaremnił zaspokojenie swojego wierzyciela A. C. poprzez zbycie i darowanie składników swojego majątku – tj. o przestępstwo z art. 300§1 k. k. w zw. z art. 12 k.k.

Wobec uchylenia przez Sąd Okręgowy w Gdańsku wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 10 grudnia 2015r. w sprawie II K 1055/14 uznającego M. B. (1) za winnego zarzucanych mu czynów i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, Sąd Rejonowy w Gdyni ponownie rozpoznając sprawę, tym razem pod sygnaturą akt II K 472/16 nieprawomocnym wyrokiem z dnia 25 maja 2017r. uznał M. B. (1) za winnego zarzucanych mu czynów i w konsekwencji skazał go na karę łączną 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata (punkt I-IV sentencji wyroku).

Dowód: zeznania powoda A. C. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:05:00 do 00:24:47); ksero aktu oskarżenia, k. 34-36; odpis wyroku w sprawie II K 1055/14 z dnia 10 grudnia 2015r., k. 175-175v; odpis nieprawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni w sprawie II K 472/16 z dnia 25 maja 2017r. wraz z uzasadnieniem, k. 345-353v.

M. B. (2) aktualnie mieszka z żoną G. B. w jej mieszkaniu w B.. Pracuje legalnie jako kurier. Oczekuje na przyznanie mu lokalu socjalnego. Nie posiada żadnych składników majątkowych ani w Polsce, ani w Niemczech, z których można by przeprowadzić skuteczną egzekucję w celu zaspokojenia należności wierzyciela A. C., gdyż wszystkie nieruchomości przekazał żonie, która następnie darowała je swojej matce B. D.. Nieruchomość w R., której współwłaścicielami byli M. B. (1) i B. D. została sprzedana w 2013r. M. B. (1) sprzedał też samochód M. (...), a leasingowany F. (...) wrócił do leasingodawcy, wskutek wypowiedzenia umowy z uwagi na zaległości w płatności rat i konieczności jego zwrotu. W chwili obecnej do M. B. (1) przychodzą rozmaite wezwania do zapłaty, od różnych osób.

Dowód: zeznania informacyjne pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:15:16 do 00:54:59); zeznania pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:24:47 do 00:49:52).

Pozwana G. B. wiedziała, że przed 2012 rokiem M. B. (1) miał problemy finansowe, gdyż nie łożył na utrzymanie rodziny. Ona sama jako osoba niepracująca była utrzymywana przez rodziców, co było także przyczyną rozpadu ich małżeństwa.

Dowód: zeznania informacyjne pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:15:16 do 00:54:59); zeznania pozwanej G. B. na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r., k. 354-358 (czas od 00:24:47 do 00:49:52); zeznania informacyjne pozwanej B. D. na rozprawie w dniu 9 czerwca 2016r., k. 179-184 (czas od 00:54:59 do 01:10:33).

Sąd zważył co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności wnioskując w oparciu o przedłożone przez obie strony postępowania dokumenty prywatne i dokumenty urzędowe. Wśród dokumentów prywatnych, którymi Sąd posiłkował się ustalając stan faktyczny niniejszej sprawy wymienić należy akty darowizn środków pieniężnych oraz umowę użyczenia. Były one dla Sądu wiarygodnym materiałem dowodowym. Wynikało z nich, że pozwana B. D. wraz z mężem mieszkali w domu w B. na podstawie łączącej z małżonkami B. umowy, zatem mieli uregulowaną sytuację prawną. Umowy darowizn natomiast potwierdzały darowanie M. i G. B. określonych kwot pieniężnych. Natomiast kategorycznie wskazać należy, że dokonanie darowizn na rzecz małżonków B. i fakt użyczenia części domu nie stanowią zaprzeczenia, że przekazując cały swój majątek nieruchomy małżonce, bez obowiązku spłaty M. B. (1) działał w celu pokrzywdzenia wierzyciela A. C. poprzez uniemożliwienie przeprowadzenia skutecznej egzekucji i zaspokojenie się właśnie między innymi z majątku nieruchomego.

Wśród dokumentów urzędowych mających kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wymienić należy umowę o częściowy podział majątku dorobkowego i umowy darowizn z dnia 13 sierpnia 2012r. (Rep. A numer (...)), a także umowy darowizn z tego samego dnia (Rep. A numer (...)) i umowę sprzedaży prawa własności działki numer (...) z nieruchomości położonej w R. z dnia 24 czerwca 2013r. Wszystkie te umowy zostały sporządzone w formie aktu notarialnego, żadna ze stron niniejszego procesu nie kwestionowała też czynności prawnych zawartych w tych aktach. Dokumenty te stanowiły potwierdzenie, że M. B. (1) wyzbył się całego swojego majątku nieruchomego – na rzecz swojej małżonki G. B., bez obowiązku spłaty, która następnie darowała je swojej matce B. D.. Stan ten znalazł odzwierciedlenie między innymi w przedstawionym przez powoda odpisie księgi wieczystej numer (...) prowadzonej dla zabudowanej nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...), według której właścicielką przedmiotowej nieruchomości jest pozwana B. D.. Zatem jako dokument pochodzący z baz danych urzędowych, znajdujący potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zasługiwał na przyznanie mu waloru wiarygodności. Dodatkowo też, z przedstawionej umowy sprzedaży z czerwca 2013r. wynika, że M. B. (1) sprzedał przypadający mu udział w wysokości 6/8 nieruchomości w R.. Ważnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy dokumentem urzędowym była kopia tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie I Nc 216/13 z dnia 24 czerwca 2013r., opatrzonego klauzulą wykonalności i postanowienie Komornika sądowego J. Ś. wydanego w sprawie Km 240/13 z dnia 28 grudnia 2013r. w przedmiocie umorzenia postępowania egzekucyjnego, gdyż stanowiły one potwierdzenie, że A. C. posiada wobec M. B. (1) wymagalną i niezaspokojoną wierzytelność. Co do aktu oskarżenia oraz nieprawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni w sprawie II K 472/16 z dnia 25 maja 2017r. wskazać należy, że potwierdzały one, iż M. B. (1) został uznany za winnego między innymi za to, że udaremnił zaspokojenie się wierzyciela A. C. zbywając i usuwając składniki swojego majątku, aczkolwiek trzeba też zaznaczyć, że choć wyrok ten stanowi potwierdzenie, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia powoda, to nie był to dowód stanowiący podstawę przyjętego przez Sąd rozstrzygnięcia. Bowiem w przedmiotowej sprawie materiał dowodowy, którym Sąd dysponował by ocenić, czy spełniły się przesłanki warunkujące uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do powoda był obfity, gdyż w szczególności okoliczności te potwierdzały zeznania powoda A. C. i G. B. przesłuchanej w charakterze strony, w części, w której Sąd przyznał im walor wiarygodności – jako korespondującym z pozostałym materiałem dowodowym, o czym będzie jeszcze mowa niżej.

Sąd nie znalazł podstaw do podważenia wiarygodności przedmiotowych dowodów, przy czym ich prawdziwość, jak również autentyczność nie była kwestionowana przez strony postępowania, z tego też względu przedstawionym wyżej dokumentom urzędowym i prywatnym Sąd przyznał domniemania, o których mowa w art. 244§ 1 k.p.c. i 245 k.p.c. Natomiast dokumenty, które nie zostały ujęte w opisie stanu faktycznego sprawy, jako niemające istotnego znaczenia dla jej rozstrzygnięcia zostały przez Sąd pominięte.

Rekonstrukcji stanu faktycznego Sąd dokonał także w oparciu o zeznania powoda A. C. przesłuchanego w charakterze strony postępowania, które były zbieżne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, dlatego też Sąd przyznał im walor wiarygodności. Twierdzenia powoda jakoby celem udzielonej M. B. (1) pożyczki był zakup mieszkania w B., dlatego też te zakupione przez pozwaną G. B. w B. pochodzi właśnie ze środków pieniężnych jej męża, jako niepoparte żadnym innym materiałem dowodowym Sąd pominął.

Częściowo także stan faktyczny rozpoznawanej sprawy został ustalony w oparciu o zeznania pozwanych G. B. i B. D.. Zeznania pozwanej G. B. były dla Sądu wiarygodne w zakresie, w jakim wskazywała, mąż aktualnie mieszka z pozwaną w B. i chociaż podjął legalne zatrudnienie jako kurier nie ma żadnego majątku nieruchomego i ruchomego, z którego można by przeprowadzić skuteczną egzekucję. Pozwana przyznała też, że w chwili obecnej do jej męża przychodzą również inne wezwania do zapłaty, od różnych osób. Pozwana będąc przesłuchiwaną w charakterze strony postępowania wskazała też, że wiedziała że przed rokiem 2012 M. B. (1) nie miał pieniędzy, gdyż nie łożył na utrzymanie rodziny, a ona sama jako osoba niepracująca pozostawała na utrzymaniu pozwanej B. D. i jej męża. W tym zakresie zeznania te korespondują z zeznaniami pozwanej B. D., dlatego też Sąd również przyznał im walor wiarygodności. Dodatkowo też Sąd ocenił jako wiarygodne twierdzenia pozwanej, gdy zeznawała, że nigdy nie rozmawiała z powodem o oddaniu pożyczonych przez jej męża pieniędzy, gdyż są one zgodne z twierdzeniami samego powoda A. C.. Sąd jednak nie dał wiary twierdzeniom pozwanej, w których wskazywała, że powodem przeniesienia całego majątku nieruchomego przez M. B. (1) na nią, bez obowiązku spłaty była chęć zabezpieczenia finansowego matki – pozwanej B. D., gdyż pozwana myślała o rozwodzie z M. B. (1) i nie wiedziała, co się stanie z matką. W ocenie Sądu twierdzenia pozwanej w tym zakresie stanowiły jedynie przyjętą taktykę procesową, by osiągnąć korzystne dla siebie rozstrzygnięcie niniejszego sporu, a to z tego względu, że M. B. (1) nie musiał zawierać umowy o częściowy podział majątku dorobkowego, przepisując na pozwaną prawo własności wszystkich nieruchomości, których był współwłaścicielem – bez obowiązku spłaty, ponieważ wystarczającym byłoby przepisanie jedynie zabudowanej nieruchomości w B., gdzie mieszkała pozwana B. D. wraz z mężem . M. B. (1) nie poprzestał jednak tylko na podpisaniu umowy o częściowy podział majątku dorobkowego, bowiem kolejną umową z tego samego dnia, sporządzoną w odrębnym akcie notarialnym, darował też żonie udział 1/8 części we współwłasności nieruchomości położonej w R.. Zatem w ocenie Sądu wszystkie podejmowane czynności przez M. B. (1), w powiązaniu z krótkim odstępem czasu, jaki upłynął od pożyczenia od powoda kwoty 170000zł świadczą o tym, że jego działania zmierzały do pokrzywdzenia wierzyciela A. C. – w celu uniemożliwienia zaspokojenia jego roszczenia. Dłużnik dokonując tych czynności działał ze świadomością jego pokrzywdzenia, a nie jak poodnosiły obie pozwane, w celu rozliczenia się z B. D. i zabezpieczenia jej interesów finansowych. Wskazać też trzeba, że zeznania pozwanej są wewnętrznie niespójne, gdyż przesłuchiwana informacyjnie wskazała, że o długu wobec A. C. dowiedziała się wiosną 2012r., kiedy była w B. i przyszedł list z Sądu. Natomiast przesłuchiwana w charakterze strony zeznawała już, że odbyło to się latem, podczas jej wizyty u matki.

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania pozwanej B. D., w których opisywała okoliczności związane z przemeldowaniem z G. do B. oraz te twierdzenia, w których wskazywała, że M. B. (1) nie utrzymywał domu ani niepracującej żony, a jego obowiązki w tym zakresie spadły na pozwaną i jej męża. Wiarygodne były dla Sądu też zeznania pozwanej co do kwoty, którą uzyskała ze sprzedaży nieruchomości w R. i jej przeznaczenia, a mianowicie, że stanowiła ona pokrycie spłaty zaciągniętego na budowę domu w B. kredytu hipotecznego. Natomiast wskazać też trzeba, że w części w jakiej pozwana wskazywała, że nie wiedziała o trudnej sytuacji finansowej zięcia w 2012r. zeznania te są wewnętrznie sprzeczne, gdyż pozwana sama przyznała, że sytuacja finansowa zięcia była na tyle fatalna, że musiała ona utrzymywać dom i córkę. Sąd, podobnie jak w przypadku zeznań pozwanej G. B. i z tych samych przyczyn nie dał wiary twierdzeniom pozwanej, w których wskazywała, że powodem przeniesienia całego majątku nieruchomego na nią, była chęć rozliczenia się z pozwaną B. D. i chęć zabezpieczenia jej interesów finansowych. W ocenie Sądu twierdzenia pozwanej w tym zakresie stanowiły jedynie przyjętą taktykę procesową, by osiągnąć korzystne dla siebie rozstrzygnięcie niniejszego sporu.

Sąd nie przeprowadził dowodu z zeznań świadka M. B. (1), wobec cofnięcia przez powoda na rozprawie w dniu 4 lipca 2017r. wniosku w tym zakresie.

Sąd zważył, że powód pismem procesowym z dnia 28 września 2016r. rozszerzył powództwo w ten sposób, że domagał się uznania za bezskuteczne w stosunku do niego umowy o częściowy podział majątku dorobkowego oraz umów darowizn, sporządzonych w formie aktu notarialnego w dniu 13 sierpnia 2012r. przez notariusza A. D. rep. A (...), na mocy których prawo własności nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Wejherowie prowadzi księgę wieczystą KW (...) oraz prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości B., gmina P., objętej księgą wieczystą (...), przysługujące dłużnikowi M. B. (2) zostało przeniesione na rzecz teściowej dłużnika – B. D.. W ocenie Sądu zmodyfikowane powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Stan faktyczny niniejszej sprawy pozostawał w przeważającej części bezsporny, gdyż wbrew wyrażonemu przez pozwane w odpowiedzi na pozew stanowisku, że twierdzenia powoda o braku majątku M. B. (1) są gołosłowne, pozwana G. B. będąc przesłuchiwaną informacyjnie oraz w charakterze strony postępowania przyznała sama, że pomimo podejmowania legalnego zatrudnienia w Niemczech M. B. (1) nie posiada ani w Polsce, ani na terenie Niemiec żadnego majątku, z którego można by przeprowadzić skuteczną egzekucję. Bezsporną okolicznością w niniejszej sprawie było także istnienie zaskarżalnej, tj. podlegającej ochronie, wierzytelności pieniężnej w stosunku do dłużnika, który dokonał czynności prawnej objętej żądaniem ubezskutecznienia (por. wyr. SN z 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, OSN 2008, Nr A, poz. 20), gdyż powód przedstawił tytuł wykonawczy, na podstawie którego wszczął przeciwko M. B. (1) egzekucję w postaci prawomocnego nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie I Nc 216/13 z dnia 24 czerwca 2013r. zasądzającego na rzecz A. C. kwotę 180000zł. Na wniosek wierzyciela A. C. Sąd Okręgowy w Gdańsku nadał w dniu 6 sierpnia 2013r. ww. nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności. Niepodważalną okolicznością było też dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią – małżonką G. B., z którą zawarł w dniu 13 sierpnia 2012r. umowę o częściowy podział majątku dorobkowego, na podstawie której G. B. przypadło prawo własności dwóch nieruchomości – zabudowanej w B. i gruntowej w B., bez obowiązku spłaty M. B. (1). W tym samym dniu pozwana G. B. darowała swojej matce B. D. nieruchomości nabyte wskutek zawarcia umowy o częściowy podział majątku dorobkowego. Przedmiotowa czynność prawna została ujęta w tym samym akcie notarialnym, co umowa o częściowy podział majątku dorobkowego.

W toku całego procesu sporne pozostawały kolejne przesłanki, których wystąpienie także warunkowało uznanie za bezskuteczną umowy o częściowy podział majątku dorobkowego sporządzoną w formie aktu notarialnego w dniu 13 sierpnia 2012r. przez notariusza A. D. rep. A (...), na mocy której pozwana G. B. uzyskała prawo własności nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...) i nieruchomości gruntowej w B., bez obowiązku spłaty M. B. (1) oraz umów darowizn zawartych w dniu 13 sierpnia 2012r. pomiędzy G. B. a jej matką B. D., sporządzonych przez notariusza A. D. rep. A (...), na mocy których prawo własności wskazanych wyżej nieruchomości G. B. darowała matce B. D.. Pozwane kwestionowały bowiem nie tylko przesłankę pokrzywdzenia wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, ale też tę polegającą na dokonaniu przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela i uzyskaniu wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią oraz działaniu osoby trzeciej w złej wierze. Podnosiły też, że o długach M. B. (1) nie wiedziały. Pozwane zarzuciły, że twierdzenia powoda jakoby dokonanie opisanych w pozwie, w dniu 13 sierpnia 2012r. czynności prawnych miało na celu pokrzywdzenie A. C. jest gołosłowne, a w szczególności nieprawdziwe jest twierdzenie, że czynność ta miała na celu uniemożliwienie przeprowadzenia skutecznej egzekucji. Poza tym podnosiły, że po ich stronie nie doszło do powstania w wyniku dokonanych czynności korzyści majątkowej, gdyż działka i postawiony na niej dom zostały w istocie sfinansowane przez B. D. i jej zmarłego męża, a w celu optymalizacji podatkowej strony zawarły szereg umów darowizn kwot pieniężnych oraz umowę użyczenia z dnia 15 czerwca 2015r. Zatem dom, choć formalnie był własnością małżonków B., faktycznie jednak był własnością pozwanej B. D. i jej męża. Dlatego też zawarcie przedmiotowych umów w dniu 13 sierpnia 2012r. miało na celu przywrócenie zgodności stanu formalnego z faktycznym, a nie pokrzywdzenie wierzyciela.

W niniejszej sprawie pozwana G. B. na mocy umowy o częściowy podział majątku dorobkowego stała się jedyną właścicielką zabudowanej nieruchomości położonej w B. oraz nieruchomości gruntowej położonej w B. – bez obowiązku spłaty M. B. (1), nie ulega zatem żadnym wątpliwościom, że umowa o podział majątku dorobkowego zawarta z pokrzywdzeniem wierzyciela może być przez niego zakwestionowana skargą pauliańską ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2004r., III CK 469/02). Ponieważ rozporządziła uzyskaną korzyścią należy też zwrócić uwagę na art. 531 k.c., dotyczący legitymacji biernej. Stosowanie do wskazanego artykułu uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową (§ 1). W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne (§ 2).

Materialnoprawnymi przesłankami uznania za bezskuteczną względem powoda czynności prawnej dłużnika w sprawach objętych hipotezą art. 531 § 1 k.c. są, zgodnie z art. 527 § 1 k.c.:

- przysługiwanie powodowi określonej zaskarżalnej wierzytelności pieniężnej ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r., II CSK 96/12);

- dokonanie przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli czynności prawnej, wskutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2012 r., II CSK 548/11);

- działanie przez dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2009 r., V CSK 77/07);

- wiedza osoby trzeciej lub możliwość dowiedzenia się przez osobę trzecią przy zachowaniu należytej staranności o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1446/00).

Ciężar dowodu tych przesłanek spoczywa, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 k.c., na wierzycielu wytaczającym powództwo pauliańskie. Jednakże w pewnych sytuacjach ustawa ułatwia powodowi wykazanie tych przesłanek. Według art. 529 k.c., jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał on ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli; to samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Jeżeli zaś wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, stosownie do art. 527 § 3 k.c., że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Poza tym w myśl art. 528 k.c., jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W sprawach, których dotyczy art. 531 § 2 k.c. zakres materialnoprawnych przesłanek uznania czynności prawnej za bezskuteczną względem powoda ze skutkiem przewidzianym w art. 532 k.c. jest co do zasady szerszy. Uwzględnienie powództwa zaskarżającego czynność prawną, którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby, zależy w pierwszej kolejności od wykazania wynikających z art. 527 § 1 k.c., a wskazanych wyżej przesłanek uzasadniających uznanie bezskuteczności czynności prawnej dłużnika przysparzającej korzyść osobie trzeciej. Ustalenie przesłanek warunkujących ubezskutecznienie czynności prawnej dłużnika dokonanej z osobą trzecią stanowi konieczny warunek orzeczenia o bezskuteczności wobec powoda czynności prawnej, którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2006 r., sygn. akt V CSK 330/06, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2013 r., sygn. akt IV CSK 222/13). Ponadto art. 531 § 2 k.c. uzależnia uwzględnienie powództwa pauliańskiego zaskarżającego czynność prawną, którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby, od tego, aby ta osoba wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, a więc o przesłankach określonych w art. 527 § 1 k.c. Chodzi oczywiście o pozytywną wiedzę o obiektywnych i subiektywnych przesłankach skargi pauliańskiej, przewidzianych w art. 527 k.c., tj. o przesłankach, które uzasadniałyby orzeczenie uznania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią za bezskuteczną wobec wierzyciela. Wiedza taka świadczy o udziale także ostatniego beneficjenta rozporządzenia w działaniu z obejściem prawa ( in fraudem creditoris). Przesłanka ta jednak nie musi zostać wykazana w sytuacji, gdy czynność prawna miała charakter nieodpłatny.

Zgodnie z art. 527§1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Zgodnie z §2 czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli ( §3 ).

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że powód A. C. pozwał zarówno G. B. – osobę trzecią, która zawarła z dłużnikiem powoda M. B. (1) umowę o częściowy podział majątku oraz B. D. – osobę czwartą, na której rzecz nastąpiło rozporządzenie - poprzez darowanie uzyskanej przez G. B. korzyści wskutek zawarcia umowy o częściowy podział majątku dorobkowego , domagając się ubezskutecznienia umowy o częściowy podział majątku i umowy darowizn z dnia 13 sierpnia 2012r.

Powracając do przesłanek warunkujących możliwość skorzystania przez uprawnionego z ochrony pauliańskiej, ponieważ wystąpienie dwóch pierwszych tj. istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności oraz dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią zostało już opisane powyżej, wskazać należy, że w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd doszedł do przekonania, że i pozostałe przesłanki zostały przez A. C. wykazane.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że 531 § 2 k.c. uzależnia uwzględnienie powództwa pauliańskiego zaskarżającego czynność prawną, którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby, od tego, aby ta osoba wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, a więc o przesłankach określonych w art. 527 § 1 k.c. Przesłanka ta jednak nie musi zostać wykazana w sytuacji, gdy czynność prawna miała charakter nieodpłatny. Taka sytuacja wystąpiła w przedmiotowej sprawie, gdyż G. B. stając się, na podstawie umowy o częściowy podział majątku dorobkowego jedyną właścicielką zabudowanej nieruchomości położonej w B. i nieruchomości gruntowej w B. – bez obowiązku spłaty męża, darowała nabyte w wyniku tej umowy nieruchomości swojej matce B. D.. Zatem czynność prawna – umowa darowizny - zawarta pomiędzy dwoma pozwanymi była czynnością nieodpłatną. Nieodpłatny charakter tej umowy nie zwalniał powoda z od wykazania zasadniczych (podstawowych) przesłanek skargi przewidzianych w art. 527 k.c., natomiast zwalniał go od wykazania wiedzy pozwanej B. D. o takich przesłankach ( patrz też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2013 r., sygn. akt IV CSK 222/13).

Zawarta z G. B. umowa o częściowy podział majątku dorobkowego została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela A. C.. O pokrzywdzeniu wierzycieli na skutek dokonanej czynności prawnej można mówić wówczas, gdy na skutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności (art. 527 § 3 k.c.). Niewypłacalność zaś to stan, gdy egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami k.p.c. nie przyniesie w pełni zaspokojenia roszczenia wierzyciela. W przedmiotowej sprawie powód przedłożył zaświadczenie od Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wejherowie J. Ś. w sprawie Km 2450/13, które co prawda nie stanowi potwierdzenia, że egzekucja została umorzona wskutek jej bezskuteczności, gdyż Komornik sądowy dokonał umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 825 k.p.c., a więc wniosku wierzyciela, ale powód A. C. podkreślał będąc przesłuchiwanym w charakterze strony, że postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do wyegzekwowania jakikolwiek należności na jego rzecz. Dodatkowo też z zeznań samej pozwanej G. B. wynika, że aktualnie jej mąż, pomimo podjęcia legalnej pracy w Niemczech nie posiada żadnego majątku nieruchomego (gdyż wszystkie nieruchomości, które uprzednio stanowiły współwłasność małżonków stały się własnością G. B., a nieruchomość w R. już została zbyta przez B. D. i ojca dłużnika ) oraz ruchomego, z którego można przeprowadzić skuteczną egzekucję. Przed zawarciem przedmiotowej umowy M. B. (1) był między innymi współwłaścicielem nieruchomości w B. i B., z których gdyby czynność prawna polegająca na częściowym podziale majątku dorobkowego, bez obowiązku spłaty dłużnika nie została dokonana, wierzyciel mógłby dążyć do zaspokojenia swojej wierzytelności. Pozwana G. B. zeznała też, że nieruchomość w C. także aktualnie stanowi jej wyłączną własność, a ta położona w R. została sprzedana. Skutkiem zawarcia przedmiotowej umowy było to, że jedyną właścicielką opisanych w umowie nieruchomości stała się żona M. G. B. i dodatkowo nie musiała w żaden sposób dokonać spłaty męża. Zatem rozporządzenie przedmiotowymi nieruchomościami (w B. i B.) miało charakter nieodpłatny, dlatego że M. B. (1) nie uzyskał w zamian żadnego ekwiwalentu, który wszedł do jego majątku i mógłby zostać wykorzystany do zaspokojenia jego wierzyciela, wobec czego nie może być wątpliwości, że skutkowało ono powstaniem po jego stronie, mając na uwadze, że w niespełna rok później sprzedał jeszcze nieruchomość w R., stanu niewypłacalności, a co najmniej jego pogłębieniem - tym samym doprowadziło to do pokrzywdzenia w rozumieniu art. 527 § 3 k.c. wierzyciela A. C.. Zmniejszeniu majątku M. B. (1) towarzyszyło natomiast uzyskanie korzyści majątkowej przez jego żonę w postaci nabycia prawa własności przedmiotowych nieruchomości, bez obowiązku spłaty męża. Przesłanka pokrzywdzenia wierzyciela na skutek zaskarżonej czynności jest zatem w niniejszej sprawie niewątpliwie spełniona.

Co do przesłanki dotyczącej działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli godzi się zauważyć, że do zaktualizowania się roszczenia ze skargi pauliańskiej wystarczająca jest sama świadomość pokrzywdzenia wierzycieli po stronie dłużnika, a nie jest wymagane istnienie zamiaru w tym zakresie. Powyższą konstatację wspiera także porównanie z treścią art. 530 k.c., w której ustawodawca wprost wskazuje, iż pokrzywdzeni przyszli wierzyciele mogą się domagać ochrony jedynie w razie kwalifikowanego postępowania dłużnika, a mianowicie właśnie działania z zamiarem ich pokrzywdzenia. Ustawodawca rozróżnia zatem działanie ze świadomością pokrzywdzenia od działania z zamiarem w tym zakresie, wobec czego przyjąć należy, iż na gruncie art. 527 k.c. wystarczającym jest, aby dłużnik w chwili dokonywania zaskarżonej czynności, zdawał sobie sprawę (przewidywał w granicach ewentualności), że wskutek czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku. Z uwagi na doświadczenie życiowe M. B. (1) musiał sobie zdawać sprawę z tego, że na skutek umowy o częściowy podział majątku dorobkowego nieruchomości w B. i B. wyjdą z jego majątku i nie uzyska on w zamian żadnej spłaty finansowej, żadnego przysporzenia majątkowego, a przedmiotowe nieruchomości staną się niedostępne dla jego wierzycieli. Mając na uwadze całokształt okoliczności niniejszej sprawy Sąd zważył, że M. B. (1) nie poprzestał tylko na podpisaniu umowy o częściowy podział majątku dorobkowego, bowiem kolejną umową z 13 sierpnia 2012r., sporządzoną w odrębnym akcie notarialnym, darował też pozwanej G. B. udział we współwłasności nieruchomości położonej w R.. Zatem w ocenie Sądu wszystkie podejmowane czynności przez M. B. (1), w powiązaniu z krótkim odstępem czasu, jaki upłynął od pożyczenia od powoda kwoty 170000zł w dniu 1 lipca 2012r. świadczyć mogą o tym, że dokonując tych czynności M. B. (1) działał ze świadomością pokrzywdzenia A. C., a nie jak podnosiły obie pozwane, że przedmiotowa umowa została zawarta, gdyż rodzice G. B. i ona sama podejrzewali dłużnika powoda o romans i chcieli ww. umową zabezpieczyć swoje interesy finansowe. Gdyby tak było, co zostało już podkreślone w części uzasadnienia dotyczącej oceny dowodów, M. B. (1) dokonałby rozliczenia z małżonką jedynie w zakresie nieruchomości w B., gdzie wszyscy mieszkali i którą małżonkowie D. współfinansowali , a przedmiotem umów z małżonką nie byłyby wszystkie nieruchomości stanowiące majątek dłużnika. Dodatkowo też należy zauważyć, że istnienie zamiaru po stronie dłużnika lub jego brak są elementem sfery woluntatywnej człowieka, podczas gdy obejmowanie lub nie świadomością konsekwencji swojego czynu wchodzą w skład sfery intelektualnej. Sfery te funkcjonują w sposób niezależny od siebie, a więc nawet kierowanie się motywacją czysto osobistą, nie powiązaną z chęcią pokrzywdzenia wierzycieli, nie przekreśla istnienia świadomości, że jednym ze skutków takiego działania może być powstanie stanu niewypłacalności.

Wreszcie, rozważania odnośnie przesłanki wiedzy osoby trzeciej o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli lub możności uzyskania wiedzy w tym przedmiocie przy dołożeniu należytej staranności, należy rozpocząć od przytoczenia normy art. 528 k.c., zgodnie z którą jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Przepis ten wprowadza zatem daleko idące ułatwienie dla wierzyciela chcącego skorzystać z ochrony pauliańskiej w przypadku, gdy czynność prawna dłużnika i osoby trzeciej miała charakter nieodpłatny. W tej sytuacji wierzyciel nie musi wykazywać wymienionej okoliczności, a osoba trzecia nie może bronić się przez wykazanie, że nie wiedziała lub nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Sąd podziela stanowisko, zgodnie z którym, nie jest uprawnione zawężanie pojęcia nieodpłatności czynności prawnej wyłącznie do umów darowizny. W orzecznictwie przyjęto, że przez pojęcie odpłatności w rozumieniu przepisów o skardze pauliańskiej należy rozumieć w zasadzie pełny ekwiwalent korzyści majątkowej ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2014 r., sygn. akt III CSK 247/13,, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2011 r., sygn. akt IV CSK 624/10, OSNC-ZD 2012 r. Nr D, poz. 75, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2006 r., IV CSK 83/06, , wyrokr. Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2011 r., sygn. akt IV CSK 39/11, OSNC-ZD 2012 r. Nr D, poz. 90). Dlatego też, nawet gdyby przyjąć, że pozwana G. B. (a nawet jej matka B. D.) nie wiedziała o długach M. B. (1), to nie ma to znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż nie ulega żadnej wątpliwości, że czynność pomiędzy M. B. (1) a G. B. tj. umowa o częściowy podział majątku dorobkowego, na podstawie której pozwana G. B. stała się wyłączną właścicielką nieruchomości w B. i B. – bez obowiązku spłaty na rzecz współmałżonka, stanowiła nieodpłatne świadczenie na rzecz osoby trzeciej, kosztem majątku dłużnika powoda, gdyż nie nastąpiło żadne przysporzenie po stronie dłużnika. Z tego też względu czynienie rozważań co do istnienia po stronie G. B. wiedzy o sytuacji finansowej męża w chwili zawierania przedmiotowej umowy jest zbędne.

W tym miejscu należy jeszcze odnieść się do zarzutu pozwanych jakoby B. D. nie uzyskała korzyści majątkowej, ponieważ wspólnie ze zmarłym mężem darowała na rzecz córki i M. B. (1) kwotę około 100000zł celem dokończenia budowy w B. i nadal spłaca zaciągnięty na budowę tego domu kredyt hipoteczny. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że nie potrzeba wiadomości specjalnych by stwierdzić, że zakup nieruchomości i wybudowanie na niej domu to koszt kilkukrotnie większy niż wysokość podarowanych środków pieniężnych, a wynika to wprost z zasad doświadczenia życiowego. Trzeba pamiętać też, że przedmiotem umowy darowizn z dnia 13 sierpnia 2012r. zawartych pomiędzy G. B. a B. D. nie było jedynie darowanie zabudowanej nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...), ale także darowanie nieruchomości gruntowej w B.. Mając to na uwadze nie sposób podzielić stanowiska pozwanych, ponieważ w wyniku przedmiotowych umów darowizn B. D. uzyskała korzyść majątkową, w przypadku nieruchomości w B. – określającej się co najmniej w różnicy pomiędzy darowanymi środkami pieniężnymi w wysokości 100000zł, a wartością zabudowanej nieruchomości, zaś w przypadku nieruchomości w B. korzyścią była cała nieruchomość (jej wartość). Natomiast co do stanowiska pozwanej, że spłaca kredyt hipoteczny trzeba też pamiętać, że część tego kredytu została pokryta ze środków pochodzących ze sprzedaży nieruchomości w R. w 2013r., w której udziały także pozwana otrzymała od córki G. B. w drodze umowy darowizny.

Reasumując, Sąd zważył, że w okolicznościach niniejszej sprawy nadal istnieje potrzeba prawnej ochrony wierzytelności, a sama osoba trzecia – pozwana G. B., która pozbyła się przedmiotu czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem, nie przestaje być odpowiedzialna wobec wierzyciela za to, że nie mógł zaspokoić się z majątku dłużnika. Nadto, wobec ustalenia, że w niniejszej sprawie wystąpiły przesłanki warunkujące ubezskutecznienie czynności prawnej dłużnika dokonanej z osobą trzecią, które stanowiło konieczny warunek orzeczenia o bezskuteczności wobec powoda czynności prawnej, wskutek której osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby, Sąd zważając, że czynność prawna z dnia 13 sierpnia 2012r. dokonana pomiędzy G. B. a B. D. (umowa darowizn) miała charakter nieodpłatny, a taki charakter tej umowy zwalniał powoda od wykazania wiedzy pozwanej B. D. o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, w punkcie I. sentencji wyroku, na podstawie art. 531§1 i § 2 k.c. w zw. z art. 527 k.c. w zw. z art. 528 k.c. uznał zawarte w dniu 13 sierpnia 2012r. umowy o częściowy podział majątku dorobkowego i umowy darowizny za bezskuteczne w stosunku do A. C..

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt II i III wyroku, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Sąd zważył, że powód mógł zasadniczo wystąpić z powództwem o uznanie za bezskuteczną wobec niego czynności prawnej z udziałem ostatniego nabywcy korzyści, czyli przeciwko pozwanej B. D. , jednakże bezspornie czynności prawne pozwanej G. B. również spełniły wszystkie wymagane prawe przesłanki odpowiedzialności przewidziane art. 527 k.c. a zatem powództwo wytoczone przeciwko niej zasługuje na uwzględnienie ( zob. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015r., V CSK 667/14), dlatego też w punkcie IIgim sentencji wyroku zasądził od obu pozwanych na rzecz A. C. łącznie kwotę 11.017zł, stanowiącą jego koszty procesu. A. C. był zwolniony od kosztów sądowych w postaci opłaty stosunkowej od pozwu ponad kwotę 3800zł, dodatkowo też poniósł koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7200zł, które zostały ustalone w oparciu o § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 roku, poz. 490). Do tych kosztów Sąd doliczył też uiszczoną opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17zł.

W niniejszej sprawie opłata stosunkowa od pozwu wynosiła 11373zł, powód był zwolniony od opłaty sądowej ponad kwotę 3800zł, zatem nieuiszczone koszty sądowe w niniejszej sprawie stanowiły kwotę 7573zł. Jako że pozwane przegrały niniejszy proces w całości, w punkcie IIIcim Sąd nakazał ściągnąć od G. B. i B. D. kwotę 7573zł, stanowiącą właśnie nieuiszczone koszty sądowe.