Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Misiurna

Protokolant st. sekr. sąd Anna Kowalczuk - Diaków

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2015 r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko M. M.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I. Uznaje za bezskuteczną w stosunku do powódki D. S. umowę darowizny z dnia 02 października 2013 r. zawartą przed notariuszem E. B. repertorium .A nr 4331/2013 , dotyczącą prawa własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość nr 3 położonego G. przy ul. (...) o powierzchni 164,09 m2 , dla którego Sąd Rejonowy Gdańsk - Północ w Gdańsku prowadzi księgę wieczystą nr (...) wraz z udziałem wynoszącym 31/100 części w nieruchomości wspólnej obejmującej prawo własności gruntu i części wspólne budynku, zawartą pomiędzy dłużniczką I. S. a pozwaną M. M. - w celu zaspokojenia wierzytelności powódki o zapłatę kwoty 393.000 zł z ustawowymi odsetkami, na którą przeszło uprawnienie wierzyciela H. S. wynikające z prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk - Północ w Gdańsku z dnia 26 maja 2011r. w sprawie sygn. XIII Ns 968/08 zmienionego postanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3.10.2012r. w sprawie sygn.. XVI Ca 344/12 w zakresie pkt IV - przeciwko dłużniczce I. S..

II. Zasądza od pozwanej M. M. na rzecz powódki D. S. kwotę 11.217 zł ( jedenaście tysięcy dwieście siedemnaście złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powódka D. S. wniosła przeciwko pozwanej M. M. pozew, w którym domagała się:

⚫

uznania za bezskuteczną wobec niej czynności prawnej – umowy darowizny z dnia 2 października 2013 r., zdziałanej z pokrzywdzeniem powódki, której służy przeciwko zbywcy nieruchomości I. S. wierzytelność w kwocie 393.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 października 2013 r. do dnia zapłaty, stwierdzona tytułem wykonawczym w postaci postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3 października 2012 r. w sprawie o sygn. akt XVI Ca 344/12 punkt 1, w zakresie zmieniającym postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie XIII Ns 968/08, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności z dnia 26 listopada 2014 r.;

⚫

nakazania pozwanej, aby zezwoliła na przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości znajdującej się przy ul. (...) w G., dla której Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku prowadzi KW nr (...), na rzecz powódki której służy przeciwko zbywcy nieruchomości I. S. wierzytelność w kwocie 393.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 4 października 2013 r. do dnia zapłaty;

⚫

zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego żądania powódka wskazała, że jest wierzycielem I. S., byłej właścicielki nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku prowadzi KW nr (...). Kwota wierzytelności wynosi 393.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi.

Wskutek umowy darowizny z dnia 2 października 2013 r., zawartej przed notariuszem E. B. wpisanej do Rep. A nr 4331/2013 I. S. zastrzegając na swoją rzecz dożywotnią służebność mieszkania darowała swojej córce – pozwanej M. M. do jej majątku odrębnego prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) stanowiącego odrębną nieruchomość, wraz z przynależnymi prawami, objętego księgą wieczystą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku. Powyższa umowa darowizny miała w ocenie powódki na celu jej pokrzywdzenie jako wierzyciela, gdyż I. S. wskutek tej umowy stała się niewypłacalna a przedmiotowa nieruchomość stanowiła jedyny składnik jej majątku. Nadto w ocenie powódki zarówno dłużniczka jak i pozwana działały ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela – powódki. I. S. jest matką pozwanej M. M., a zarazem pierwszą żoną obecnego męża powódki, co zdaniem powódki uzasadnia twierdzenie, iż pozwana była w pełni świadoma, że umowa darowizny została zawarta z pokrzywdzeniem powódki.

Nieruchomość znajdująca się przy ul. (...) w G. pierwotnie wchodziła w skład majątku wspólnego małżonków H. S. (obecnie mąż powódki) oraz I. S. (matka pozwanej). Postanowieniem z dnia 26 maja 2011 r. Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku w sprawie o podział majątku wspólnego przyznał I. S. prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w G., z udziałem (...) części w użytkowaniu wieczystym gruntu oraz we współwłasności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, z którego lokal został wydzielony, a objętych KW nr (...) o wartości 796.000 zł. Sąd zasądził od I. S. na rzecz H. S. z tytułu wyrównania udziałów stron w majątku wspólnym kwotę 380.750 zł płatną jednorazowo w terminie 1 roku od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia płatności. Wskutek wniesionej apelacji Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z dnia 3 października 2012 r. zmienił powyższe postanowienie i zasądził od I. S. na rzecz H. S. tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym kwotę 393.000 zł płatną w terminie roku od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności.

Następnie H. S. darował powódce na podstawie umowy darowizny z dnia 16 października 2012 r. przedmiotową wierzytelność pieniężną. Klauzula wykonalności na rzecz powódki na powyżej wskazane tytuły egzekucyjne została wydana.

Powódka wskazała ponadto, iż ze względu na okoliczność, iż wierzytelność stała się wymagalna w dniu 3 października 2013 r. oraz że umowa darowizny została zawarta w dniu 2 października 2013 r. intencja działania z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela – powódki, istniała zarówno po stronie pozwanej jak i dłużnika - I. S..

Jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia powódka wskazała przepis art. 528 k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwana w pierwszej kolejności podniosła, iż wierzytelność w wysokości 393.000 zł w dniu zawarcia umowy darowizny, tj. w dniu 2 października 2013 r. nie była jeszcze wymagalna, bowiem na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku sygn. akt XVI Ca 344/12 przedmiotowa wierzytelność stała się wymagalna z dniem 4 października 2013 r. Wobec powyższego w przedmiotowej sprawie właściwa podstawa prawna to przepis art. 530 k.c. W związku z powyższym ze względu na treść przepisu art. 530 k.c. powód musi wykazać zamiar pokrzywdzenia wierzyciela zamiast świadomości pokrzywdzenia. Pojęcie zamiaru pokrzywdzenia wykracza poza świadomość pokrzywdzenia i zakłada działanie kierunkowe, mające na celu doprowadzenie do pokrzywdzenia wierzyciela. Powódka nie wykazała, że umowa darowizny z dnia 2 października 2013 r. była związana z zamiarem kierunkowym pokrzywdzenia powódki, nie przedstawiła żadnych dowodów na okoliczność istnienia zamiaru pokrzywdzenia wierzyciela.

W dalszej kolejności pozwana podniosła, iż powódka nie przedstawiła żadnych dowodów na to, że czynność prawna w postaci darowizny z dnia 2 października 2013 r. spowodowała niewypłacalność dłużnika, jak również nie wykazała, iż zaspokojenie jej wierzytelności po przedmiotowej czynności prawnej okazało się niemożliwe.

Pozwana podniosła wreszcie, iż umowa darowizny z dnia 2 października 2013 r. była spowodowana istniejącym zobowiązaniem alimentacyjnym I. S. wobec M. M.. Zgodnie z zawartą umową z dnia 20 maja 1999 r. I. S. zobowiązała się do płacenia M. M. od dnia 1 czerwca 1999 r. przez okres 15 lat tytułem alimentów kwot wynoszących 1.600 zł miesięcznie do piątego dnia każdego miesiąca. I. S. nie zapłaciła żadnych z tych kwot, wobec czego jej zobowiązanie z tego tytułu wynosi 288.000 zł sumy głównej bez odsetek. A jako że w chwili zawarcia umowy darowizny istniała wierzytelność darczyńcy wobec obdarowanego, to czynność ta była nierozerwalnie związana z ww. wierzytelnością. Powyższe wynika również z ustaleń stron przedmiotowej umowy darowizny. W związku z powyższy nie można uznać, że przedmiotowa czynność prawna była bezpłatnym świadczeniem. Pozwana powołując się na przepis art. 83 k.c. podniosła następnie, iż za pozorną umową darowizny kryło się świadczenie związane z pokryciem należności, które powstały przez obowiązek alimentacyjny. Podczas pozornej umowy darowizny strony uzgodniły, iż po przejęciu własności nieruchomości przez pozwaną, dokona ona jej sprzedaży, natomiast kwotę uzyskaną z tego tytułu przeznaczy na zobowiązanie alimentacyjne a nadwyżkę zwróci I. S..

Umowa darowizny z dnia 2 października 2013 r. miała na celu przyśpieszenie sprzedaży nieruchomości i spłacenie powstałej wierzytelności wobec powódki, w związku z czym brak jest podstaw do przypisania I. S. zamiaru pokrzywdzenia powódki.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 stycznia 1979 r. przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w G. zawarty został związek małżeński pomiędzy H. S. a I. S. z d. Z..

Na mocy zawartej w dniu 4 listopada 1988 r. w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży przez Państwo lokalu w małym domu mieszkalnym, małżonkowie H. S. oraz I. S. nabyli do majątku wspólnego prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w G. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku prowadzi księgę wieczystą KW (...) z udziałem wynoszącym 31/100 części w użytkowaniu wieczystym gruntu oraz we współwłasności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, z którego lokal został wydzielony, a objętych księgą wieczystą KW (...) o wartości 796.000 zł.

okoliczności bezsporne, nadto:

⚫

akta Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, sygn. akt XIIINs 968/08;

⚫

kopia KW nr (...), k. 26-32;

⚫

zeznania świadka H. S., k. 85-87 (czas 00:08:49 do 00:55:00)

W dniu 8 stycznia 2003 r. związek małżeński H. S. i I. S. uległ rozwiązaniu przez rozwód bez orzekania o winie stron.

okoliczności bezsporne, nadto:

⚫

akta Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, sygn. akt XIII Ns 968/08;

⚫

zeznania świadka H. S., k. 85-87 (czas 00:08:49 do 00:55:00)

Postanowieniem z dnia 26 maja 2011 r. Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku sygn. akt XIII Ns 968/08 w sprawie o podział majątku wspólnego byłych małżonków H. S. oraz I. S. w pkt III a) przyznał I. S. prawo własności lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w G. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy Gdańsk – północ w Gdańsku prowadzi KW nr (...) z udziałem w wysokości 31/100 części w użytkowaniu wieczystym gruntu oraz we współwłasności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość, z którego lokal został wydzielony, a objętych KW (...) o wartości 796.000 zł. Jednocześnie, tytułem wyrównania udziałów stron w majątku wspólnym w pkt IV powyższego postanowienia zasądził od I. S. na rzecz H. S. kwotę 380.750 zł płatną jednorazowo w terminie 1 roku od uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi w przypadku opóźnienia w płatności.

okoliczność bezsporna, nadto

⚫

postanowienie Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 26 maja 2011 r.; XIII Ns 968/08, k. 11-13;

⚫

akta Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, sygn. akt XIII Ns 968/08

Na skutek apelacji wniesionej przez strony postępowania o podział majątku wspólnego postanowieniem z dnia 3 października 2013 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie o sygn. akt XVI Ca 344/12 zmieniał zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku w sprawie XIII Ns 968/08 w ten sposób, iż w pkt IV zasądził od I. S. na rzecz H. S. tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym kwotę 393.000 zł płatną w terminie roku od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności. Orzeczenie uprawomocniło się z dniem 3 października 2012 r.

okoliczność bezsporna, nadto

⚫

postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3 października 2012 r.; XVI Ca 344/12, k.14-15;

⚫

akta Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, sygn. akt XIII Ns 968/08

W dniu 16 października 2012 r. na podstawie zawartej w formie aktu notarialnego umowy darowizny H. S. przeniósł na rzecz swojej żony D. S. wierzytelność w wysokości 393.000 zł wynikającą z tytułu egzekucyjnego – postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 3 października 2013 r. w sprawie XVI Ca 344/12 który w pkt 1 zmienił pkt IV postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk – Północ w Gdańsku z dnia 26 maja 2011 r.

Na wniosek następcy prawnego H. S. – powódki D. S. Sąd Rejonowy Gdańsk - Północ w Gdańsku postanowieniem z dnia 26 listopada 2013 r. w sprawie XIII Co 28/13 nadał na rzecz powódki klauzulę wykonalności powyżej opisanemu tytułowi egzekucyjnemu.

okoliczność bezsporna, nadto

⚫

pozew, k.2-5;

⚫

wyjaśnienia powódki, k.127-128 (czas 00:16:23 do 00:31:40);

⚫

postanowienie Sądu Rejonowego Gdańsk - Północ w Gdańsku z dnia 26 listopada 2013 r.; XIII Co 28/13, k.16-18;

⚫

klauzula wykonalności, k. 15;

Ze związku małżeńskiego H. S. z I. S. pochodzi córka A. S. urodzona w (...) r.

Pozwana M. M. urodziła się w dniu (...) i jest córką I. S. z pierwszego małżeństwa. W roku 1999 pozwana studiowała w systemie zaocznym i pracowała na krótkoterminowe umowy zlecenia. W roku 2001 wyjechała do pracy do Wielkiej Brytanii, gdzie uczyła się pracowała i wyszła za mąż . Obecnie czasowo przebywa w G. i zamieszkuje z matką I. S..

okoliczności bezsporne, nadto:

⚫

zeznania świadka H. S., k. 85-87 (czas 00:08:49 do 00:55:00);

⚫

zeznania świadka I. S., k. 176-179;

⚫

wyjaśnienia pozwanej, k.103-106 (czas 00:04;22 do 00:51:46)

I. S. nie pracowała zawodowo w okresie trwania związku małżeńskiego z H. S., pozostając na jego utrzymaniu. W latach 1999 do 2004 żyła z emerytury swojej matki oraz z prac dorywczych. W 2005 r. wyjechała do pracy do Anglii, a po powrocie zatrudniła się w prywatnej firmie sprzątającej, w której pracowała do 2007 r. i w której wypracowała emeryturę w wysokości około 880 zł miesięcznie, z której obecnie się utrzymuje.

dowód:

⚫

zeznania świadka I. S., k. 176-179;

⚫

wyjaśnienia powódki, k.127-128 (czas 00:16:23 do 00:31:40);

⚫

wyjaśnienia pozwanej, k.103-106 (czas 00:04;22 do 00:51:46)

Na podstawie zawartej przed notariuszem w G. E. B. w dniu 2 października 2013 r. umową darowizny I. S. darowała na rzecz swojej córki, pozwanej M. M. do jej majątku osobistego, zastrzegając na swoją rzecz dożywotnią służebność mieszkania, prawo własności do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w G. wraz z udziałem w 31/100 części w prawie użytkowania wieczystego gruntu oraz we współwłasności budynku stanowiącego odrębną nieruchomość.

okoliczność bezsporna, nadto:

⚫

notarialna umowa darowizny, k. 19-20v

I. S. po dokonanej w dniu 2 października 2013 r. na rzecz pozwanej M. M. darowiźnie lokalu przy ul. (...) w G., zamieszkuje w nim nadal.

dowód:

⚫

zeznania świadka H. S., k. 85-87 (czas 00:08:49 do 00:55:00);

⚫

zeznania świadka I. S., k. 176-179;

⚫

wyjaśnienia powódki, k.127-128 (czas 00:16:23 do 00:31:40);

⚫

wyjaśnienia pozwanej, k.103-106 (czas 00:04;22 do 00:51:46)

I. S. poza spornym lokalem mieszkalnym nie posiadała żądnego innego majątku z którego mogłaby dokonać spłaty wierzytelności wobec wierzyciela – powódki D. S..

dowód:

⚫

akta Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, sygn. akt XIII Ns 968/08;

⚫

zeznania świadka H. S., k. 85-87 (czas 00:08:49 do 00:55:00);

⚫

zeznania świadka I. S., k. 176-179;

⚫

wyjaśnienia powódki, k.127-128 (czas 00:16:23 do 00:31:40);

⚫

wyjaśnienia pozwanej, k.103-106 (czas 00:04;22 do 00:51:46)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny był w przeważającej mierze bezsporny, w pozostałym zakresie sąd ustalenia poczynił na podstawie materiału dowodowego zaoferowanego przez strony niniejszego postępowania.

Sąd ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 233 § 1 k.p.c.).

Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.).

Dołączone do akt dokumenty urzędowe opisane w części dotyczącej ustalonego przez Sąd stanu faktycznego nie budziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności i prawdziwości, zastrzeżeń takich nie zgłaszały również strony postępowania. W oparciu o nie Sąd ustalił w szczególności losy prawne nieruchomości, której dotyczy postępowanie w przedmiotowej sprawie oraz przesłanki zasadności roszczenia powoda na podstawie art. 527 k.c. i następnych.

Sąd nie zaliczył w poczet materiału dowodowego oświadczenia woli pozwanej oraz I. S. w formie aktu notarialnego z dnia 6 lipca 2015 r. złożonych przed notariuszem w S. J. W. (k. 187-187v), gdyż oświadczenie to nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu w przedmiotowej sprawie, jako że dotyczy innej kwestii niż stanowiąca przedmiot rozstrzygnięcia na gruncie niniejszego postępowania.

Sąd w poczet materiału dowodowego nie zaliczył również dokumentu prywatnego w postaci wyroku Sądu Biskupiego L. w sprawie stwierdzenia nieważności związku małżeńskiego kościelnego H. S. z 1989 r. jako nie mającego znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu.

Sąd dopuścił i przeprowadził podczas rozprawy dowód z zeznań świadków: H. S. oraz I. S..

Świadek H. S. zeznawał na okoliczności związane z dochodzonym przez powódkę roszczeniem, w szczególności na okoliczność wszystkich przesłanek wymaganych w świetle przepisu art. 527 k.c. Zeznania tego świadka Sąd ocenił jako wiarygodne, spójne, logiczne i znajdujące potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym uznanym przez Sąd. W oparciu o treść zeznań tego świadka Sąd dokonał ustaleń odnośnie rzeczywistej sytuacji majątkowej I. S. oraz świadomości I. S. i pozwanej zakresie, okoliczności pokrzywdzenia przez nie wierzyciela – powódki D. S..

Zeznania świadka I. S. Sąd uznał za wiarygodne jedynie w zakresie dotyczącym jej przeszłej i teraźniejszej sytuacji materialnej oraz w zakresie w jakim korespondowały one z pozostałym materiałem dowodowym uznanym przez Sąd za wiarygodny i opisanym przy rekonstrukcji stanu faktycznego sprawy. W pozostałym zakresie, w szczególności w zakresie zeznań świadka na okoliczność zawarcia umowy o świadczenie alimentacyjne oraz pozorności umowy darowizny jak i celu jej zawarcia Sąd odmówił przyznania im waloru wiarygodności, albowiem nie znalazły one potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym, jak również nie posiadały one waloru spójności i pozostawały w sprzeczności z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Z tych samych względów Sąd uznał wyjaśnienia pozwanej M. M., słuchanej w charakterze strony jedynie w zakresie, w jakim zostały przywołane przy rekonstrukcji stanu faktycznego sprawy, w tym w zakresie dotyczącym osoby I. S., jej sytuacji materialnej, oraz osoby pozwanej. W pozostałym zakresie wyjaśnienia pozwanej Sąd na podstawie doświadczenia życiowego ocenił jako nielogicznie, niewiarygodne i znajdujące oparcia w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w przedmiotowej sprawie.

Za wiarygodne Sąd uznał wyjaśnienia powódki słuchanej w charakterze strony, były one spójne, logiczne i znalazły potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym uznanym za wiarygodny. Nie maiły one jednak znaczenia istotnego dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

Na rozprawie w dniu 2 grudnia 2014 r. Sąd postanowił oddalić wniosek o przesłuchanie świadka S. M.z uwagi na brak znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. W momencie zawierania rzekomej umowy alimentacyjnej w 1999r. pozwana mieszkała w Polsce i nie znała swego przyszłego męża, zaś umowa zawarta była ustnie więc świadek nie może mieć własnej wiedzy na ten temat. Na powyższe postanowienie pełnomocnik pozwanej zgłosił zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c.

Sąd dopuścił również z urzędu dowód z akt Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, XIII Ns 968/08, co również spotkało się z zastrzeżeniem strony pozwanej na podstawie art. 162 k.p.c. Zgodnie z art. 232 zd. 2 k.p.c. sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę. Należy wskazać, iż w toku procesu strona pozwana nie kwestionowała dokumentów zaoferowanych przez powódkę a znajdujących się w aktach postępowania Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku XIII Ns 968/08.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Niniejsze postępowanie toczyło się w związku z wniesieniem klasycznej skargi pauliańskiej. Powódka domagała się uznania za bezskuteczną względem niej umowy darowizny dokonanej w dniu 2 października 2013 r., której przedmiotem pozostawała nieruchomość położona w G. przy ul. (...). Swój pozew przeciwko obdarowanej córce dłużnika I. M. M. powódka skierowała w przepisanym pięcioletnim terminie (art. 534 k.c.). Powódka wskazała, że w jej ocenie dłużnik celowo wyzbył się majątku w ten sposób, aby udaremnić powódce egzekucję wierzytelności z nieruchomości stanowiącej w swej istocie jedyny aktyw jej majątku.

Na uwzględnienie zasługiwała argumentacja wskazywana przez stronę powodową w zakresie świadomości pokrzywdzenia wierzyciela w chwili podejmowania zaskarżonej czynności prawnej.

W niniejszej sprawie Sąd miał do rozstrzygnięcia zasadność klasycznej skargi pauliańskiej unormowanej w art. 527 i nast. k.c.

Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (art. 527 § 1 k.c.). Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (art. 527 § 2 k.c.). Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 k.c.). Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.). Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny (art. 529 k.c.). Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne (art. 531 k.c.).

W doktrynie oraz orzecznictwie prawa cywilnego w zasadzie wymienia się następujące przesłanki niezbędne dla uwzględnienia skargi, tj.:

1.  istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności;

2.  dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią;

3.  dokonanie przez dłużnika czynności prawnej ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, przy czym jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny lub stał się niewypłacalny wskutek jej dokonania, przesłanki świadomości dłużnika w zakresie pokrzywdzenia wierzyciela wierzyciel nie ma obowiązku wykazywać (art. 529 k.c.);

4.  pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej (4);

5.  uzyskanie wskutek czynności prawnej korzyści majątkowej przez osobę trzecią, oraz

6.  działanie osoby trzeciej w złej wierze (6), przy czym w przypadku, gdy czynność dokonywana jest przez osobę bliską dłużnikowi, przesłanki złej wiary wierzyciel nie ma obowiązku wykazywać (art. 527 §3 k.p.c.); nadto gdy czynność prawna dokonana została pod tytułem darmym, przesłanka ta nie musi zaistnieć (art. 528 k.c.).

Dla zastosowania instytucji skargi pauliańskiej wszystkie wymienione przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie, a ciężar ich udowodnienia co do zasady, zgodnie z naczelną zasadą procesową - zasadą kontradyktoryjności, wyrażoną w art. 6 k.c. obciąża wierzyciela, który jest uprawniony do zaskarżenia czynności prawnej dłużnika. Brak jednej ze wskazanych przesłanek wyklucza możliwość uznania roszczenia pauliańskiego za zasadne.

W ocenie Sądu powódka sprostała zasadzie wyrażonej w art. 6 k.c. i w trakcie postępowania w przedmiotowej sprawie wykazała zaistnienie przesłanek warunkujących zastosowanie skargi pauliańskiej.

Istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności (1)

Dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią (2)

W niniejszej sprawie doszło do rozporządzenia majątkowego dotyczącego przedmiotowej nieruchomości położonej w G. przy ul. (...). Czynność ta została szczegółowo omówiona w ustalonym stanie faktycznym, nadmienić tylko należy, iż jest to czynności z dnia 2 października 2013 r. (umowa darowizny pomiędzy dłużnikiem I. S. a pozwaną).

Bezsporne pomiędzy stronami pozostawało to, że w związku z dokonanym przez Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku w sprawie XIII NS 968/08 a następnie w wyniku apelacji przez Sąd Okręgowy w Gdańsku w sprawie XVI Ca 344/12 podziałem majątku wspólnego byłych małżonków H. S. oraz I. S., a następnie w wyniku zawartej w dniu 16 października 2012 r. pomiędzy H. S. a D. S. umowy darowizny wierzytelności, po stronie powódki D. S. powstała względem dłużnika I. S. niezaspokojona wierzytelność w kwocie 393.000 zł.

Uzyskanie wskutek czynności prawnej korzyści majątkowej przez osobę trzecią (5)

Wskutek zawartej z dłużnikiem I. S. w dniu 2 października 2013 r. umowy darowizny pozwana uzyskała korzyść majątkową w wymiernej wysokości, równoważnej wartości rynkowej nieruchomości położonej w G. przy ul. (...) będącej przedmiotem umowy darowizny, tj. w wysokości około 796.000 zł.

Dokonanie przez dłużnika czynności prawnej ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (3)

Nadto w ocenie Sądu w świetle okoliczności przedmiotowej sprawy powódka skutecznie wykazała, co w toku postępowania dłużnik w trakcie złożonych przez siebie zeznań (k. 176 – 179) potwierdził, iż w dacie zawarcia umowy darowizny, tj. w dniu 2 października 2013 r. dłużnik był niewypłacalny, tj. nie posiadał innego majątku niż przedmiotowa nieruchomość, z którego mógłby zaspokoić wierzytelność. Wiedzę tę dłużnik posiadał zresztą już wcześniej, a mianowicie na etapie prowadzonego przez Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku postępowania o podział majątku wspólnego, co było też przesłanką oznaczenia przez ten Sąd terminu wynoszącego 1 rok na uregulowanie przez dłużnika wierzytelności, poprzez umożliwienie sprzedaży nieruchomości i spieniężenie tym sposobem jego wartości w celu spłaty wierzyciela (akta Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, sygn. akt XIII Ns 968/08; zeznania świadka H. S., k. 85-87). W związku z powyższym na gruncie przedmiotowej sprawy zastosowanie znajduje cytowany przepis art. 529 k.c., ustanawiający domniemanie faktyczne, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. W toku postępowania pozwana nie sprostała regule wyrażonej w art. 6 k.c. i domniemania powyższego skutecznie obalić nie potrafiła.

Pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej (4)

W tym miejscu należy w pełni poprzeć stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego o sygn. akt V CKN 280/00 z dnia 22 marca 2001 roku, LEX nr 52793 - Pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia (wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności prawnej) – por. też wyrok SN z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 280/00, LEX nr 52793; wyrok SN z dnia 23 lipca 2003 r., II CKN 299/01, LEX nr 121702; wyrok SN z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03, LEX nr 174173; wyrok SA w Poznaniu z dnia 12 maja 2005 r., I ACa 1764/04, OSA 2006, z. 3, poz. 8; wyrok SN z dnia 16 marca 2006 r., III CSK 8/06, OSNC 2006, nr 12, poz. 207. Powódka zaoferowała wiarygodny materiał dowodowy z którego wynika, iż w dacie wnoszenia powództwa w przedmiotowej sprawie nie mogła się zaspokoić z innego majątku dłużnika, gdyż dłużnik takowego nie posiadał (akta Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, sygn. akt XIII Ns 968/08; zeznania świadka H. S., k. 85-87; zeznania dłużnika k. 175-178). Wykazała więc powódka, iż w chwili wniesienia pozwu dłużnik pozostawał niewypłacalny, a jedynym majątkiem do którego mógłby skierować egzekucję była nieruchomość którą dłużnik darował na rzecz pozwanej.

Istnienie związku przyczynowego pomiędzy czynnością prawną dłużnika zdziałaną z udziałem osoby trzeciej, a stanem niewypłacalności dłużnika stanowiło warunek sine qua non uznania tej czynności za bezskuteczną, który w niniejszym przypadku został w ocenie Sądu wykazany.

Reasumując - pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Jednocześnie chodziło o rzeczywistą niewypłacalność dłużnika, ocenianą według chwili wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską jak również chwili wyrokowania (por. wyrok SN z dnia 14 lutego 2008 roku, sygn. akt II CSK 503/07). W ocenie Sądu powódka zdołała wykazać, że taki stan zaistniał.

działanie osoby trzeciej (pozwanej M. M.) w złej wierze (6)

Okolicznością bezsporną na gruncie przedmiotowej sprawy jest okoliczność, iż pozwana jest córką, zatem osobą bliską dłużnika, nadto czynność prawna z dnia 2 października 2013 r. w postaci umowy darowizny, na mocy której własność jedynego składnika majątku dłużnika w postaci nieruchomości przy ul. (...) w G. przeszła na rzecz pozwanej była pod tytułem darmym – zastosowanie znalazł przepis art. 527 § 3 k.c. oraz w szczególności idący dalej w skutkach przepis art. 528 k.c. z którego wynika, iż w przypadku wyzbycia się przez dłużnika korzyści majątkowej pod tytułem darmym, powyższa przesłanka nie znajduje zastosowania.

Wobec powyższego, na podstawie art. 527 i nast. k.c. Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

W toku postępowania strona pozwana przedstawiła zarzuty zmierzające do odparcia żądania pozwu w przedmiotowej sprawie.

Po pierwsze podniosła, iż wierzytelność przysługująca powódce względem I. S. w dniu 2 października 2013 r., a więc w dniu sporządzenia umowy darowizny nie była jeszcze wymagalna (wymagalność nastąpiła bowiem z dniem 4 października 2013 r.), zatem w przedmiotowej sprawie zastosowanie znajduje, wbrew stanowisku powódki powołującej się na treść przepisu art. 528 k.c., przepis art. 530 zd. 1 k.c., zgodnie z którym przepisy artykułów poprzedzających stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Zatem w ocenie pozwanej powódka powinna wykazać, w miejsce leżącej po stronie I. S. świadomości – zamiar pokrzywdzenia wierzyciela.

W ocenie Sądu powyższy argument nie zasługiwał na uznanie. Zgodnie z przepisem art. 353 § 1 k.c. zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. A zatem, stosunek zobowiązaniowy łączący dłużnika z wierzycielem istnieje już od chwili powstania wierzytelności, niezależnie od kwestii jej wymagalności. Art. 530 k.c. nakazuje stosować odpowiednio m.in. art. 527 k.c. do przyszłych wierzycieli, lecz chodzi tu o takie sytuacje, w których czynność prawna dokonana przez określoną osobę (dłużnika) z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli wyprzedza powstanie wierzytelności chronionej w drodze powództwa opartego na art. 527 § 1 k.c. (…) pojęcie przyszłych wierzycieli użyte w art. 530 k.c. odnosi się tylko do kolejności w jakiej powstają (zostają dokonane) zobowiązania (czynności prawne), na tle których może mieć zastosowanie skarga pauliańska. Ustawodawca w art. 530 k.c. dopuszcza możliwość zaskarżenia przez wierzyciela czynności prawnej dłużnika dokonanej wcześniej, tj. przed powstaniem jego wierzytelności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 marca 1995 r., I ACr 73/95, Lex OSA 1995/9/59).

W dalszej kolejności pozwana podniosła, iż umowa darowizny z dnia 2 października 2013 r. była zawarta w celu wykonania zobowiązania alimentacyjnego I. S. wobec pozwanej M. M., bowiem zgodnie z umową zawartą w dniu 20 maja 1999 r. I. S. zobowiązała się do płacenia M. M. od dnia 1 czerwca 1999 r. przez okres 15 lat kwot 1.600 zł miesięcznie tytułem alimentów, których nie uiściła. W związku z powyższym pozwana podniosła, iż umowa darowizny z dnia 2 października 2013 r. była umową pozorną (art. 83 k.c.), bowiem kryło się za nią świadczenie związane z pokryciem należności, które powstały przez obowiązek alimentacyjny. Pozwana wskazała, iż zamiarem stron zawartej umowy darowizny była sprzedaż nieruchomości, pokrycie z uzyskanej w ten sposób ceny zaległości alimentacyjnej jak również zwrot pozostałej kwoty dłużnikowi w celu uregulowania wierzytelności powódki. Pozwana chciała w ten sposób obalić domniemania wynikające z przepisów art. 527 § 3 k.c. i następnych.

Powyższy zarzut w ocenie Sądu jest niewiarygodny i sprzeczny z przepisem art. 6 k.c. W świetle ustalonego w sprawie ciągu zdarzeń Sąd nie dał wiary twierdzeniom pozwanej, iż pomiędzy nią a dłużnikiem zawarte zostało w dniu 20 maja 1999 r. zobowiązanie alimentacyjne, a umowa darowizny z dnia 2 października 2013 r. miała charakter pozornej.

Przede wszystkim twierdzenia pozwanej stoją w sprzeczności z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Jak zostało ustalone na gruncie przedmiotowej sprawy, dłużnik I. S. nie dysponowała w roku 1999, prócz przedmiotowej nieruchomości, żadnym majątkiem ani własnymi dochodami, z których rzekomy obowiązek alimentacyjny mogłaby wykonać, bowiem w roku 1999 utrzymywała się z drobnych prac dorywczych oraz z emerytury swojej żyjącej wówczas matki. Nie do pogodzenia z zasadami logiki i doświadczenia życiowego są również twierdzenia, iż od początku pozwanej i dłużniczce przyświecał zamiar pokrycia wierzytelności alimentacyjnej ze sprzedaży nieruchomości. Przeczą temu chociażby podejmowane przez dłużniczkę w toku postępowania o podział majątku wspólnego (akta Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku, sygn. akt XIII Ns 968/08) próby uzyskania całości prawa własności do nieruchomości.

Nadto zważył Sąd, iż w roku 1999 pozwana M. M. była osobą pełnoletnią, miała 25 lat i już (dorywczo) pracowała. Nie do pogodzenia z twierdzeniami pozwanej jest również okoliczność, iż I. S. przedmiotowego zobowiązania nie zgłosiła w trakcie postępowania o podział majątku wspólnego, mimo iż zdaniem pozwanej istniało ono już od roku 1999.

Powyższe wątpliwości oraz okoliczność, iż zobowiązanie alimentacyjne dłużnika objęło tylko starszą spośród jej dwóch córek, w dodatku niespokrewnioną z pierwotnym wierzycielem H. S., powodują, iż w oparciu o powyższe zasady brak jest podstaw do uznania twierdzeń pozwanej za wiarygodne.

Uwadze Sądu nie uszła również okoliczność, iż przedmiotowa umowa darowizny zawarta została niejako „w ostatniej chwili”, na dwa zaledwie dni przed wymagalnością roszczenia powódki wobec I. S., jak również okoliczność, iż nic nie stało w istocie na przeszkodzie, aby I. S. sama sprzedała przedmiotową nieruchomość i dokonała następnie spłaty ciążących na niej zobowiązań, co byłoby też postępowaniem tańszym, gdyż nie generowałoby poniesionych przez nią kosztów zawartej w dniu 2 października 2013r. umowy darowizny.

Z tego względu twierdzenia pozwanej i jej matki co do istnienia zobowiązania alimentacyjnego Sąd uznał za niewiarygodne i przedstawione jedynie na użytek obrony w niniejszym procesie i na podstawie art. 527 k.c. i następnych orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. .

O kosztach postępowania Sąd orzekł w pkt II sentencji wyroku biorąc pod uwagę art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. Pozwana przegrała sprawę, zatem obowiązana jest zwrócić powódce na jej żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na niezbędne koszty postępowania w niniejszej sprawie w wysokości 11.217 zł złożyły się:

⚫

koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł co stanowi kwotę określoną w § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, tj. Dz. U. z 2013 roku poz. 490);

⚫

opłata stosunkowa od pozwu w wysokości 4.000 zł uiszczona przez powódkę;

⚫

koszt opłaty skarbowej za pełnomocnictwo procesowe w wysokości 17 zł.