Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Gdańsk, dnia 14 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Justyna Skórzewska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Joanna Synak

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2024 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy (...) sp. z o.o. w R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

z udziałem I. L., I. M., J. J., M. W. i O. L.

o podstawę wymiaru składek

na skutek odwołania (...) sp. z o.o. w R. od decyzji

z dnia 25 lipca 2023 r., znak: 100000/830/090053/2022/812/2023

z dnia 25 lipca 2023 r., znak: 100000/830/090053/2022/825/2023

z dnia 25 lipca 2023 r., znak: 100000/830/090053/2022/780/2023

z dnia 25 lipca 2023 r., znak: 100000/830/090053/2022/893/2023

z dnia 25 lipca 2023 r., znak: 100000/830/090053/2022/813/2023

1.  zmienia zaskarżone decyzje z dnia 25 lipca 2023r. w ten sposób, że ustala, iż ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej nie stanowi podstawy wymiaru składek dla ubezpieczonych I. L., I. M., J. J., M. W. i O. L. z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) sp. z o.o. w R.,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 2.250 zł (słownie: dwa tysiące dwieście pięćdziesiąt złotych) na rzecz (...) sp. z o.o. w R. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku w niniejszym punkcie do dnia zapłaty.

sędzia Justyna Skórzewska

Sygn. akt VII U 2117/23

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 25 lipca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że podstawa wymiaru składek dla ubezpieczonego I. L. z tytułu zatrudnienia na umowę zlecenia u płatnika (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi: za okres od lutego 2020 r. do sierpnia 2020 r. oraz w grudniu 2020 r. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne kwoty opisane w treści decyzji.

Decyzją nr (...) z dnia 25 lipca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że podstawa wymiaru składek dla ubezpieczonego I. M. z tytułu zatrudnienia na umowę zlecenia u płatnika (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi: za okres od października 2020 r. do grudnia 2020 r. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne kwoty opisane w treści decyzji.

Decyzją nr (...) z dnia 25 lipca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że podstawa wymiaru składek dla ubezpieczonego J. J. z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę u płatnika (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi: za okres od stycznia 2020 r. do grudnia 2020 r. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz zdrowotne kwoty opisane w treści decyzji.

Decyzją nr (...) z dnia 25 lipca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że podstawa wymiaru składek dla ubezpieczonego M. W. z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę u płatnika (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi: za grudzień 2020 r. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz zdrowotne kwoty opisane w treści decyzji.

Decyzją nr (...) z dnia 25 lipca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że podstawa wymiaru składek dla ubezpieczonej O. L. z tytułu zatrudnienia na umowę zlecenia u płatnika (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi: za okres od stycznia 2020 r. do lipca 2020 r. oraz w grudniu 2020 r. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne kwoty opisane w treści decyzji.

W uzasadnieniu ww. decyzji organ rentowy wskazał, iż kontrola przeprowadzona u płatnika składek pozwoliła na ustalenie, że kwoty wypłaconego ubezpieczonym ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej nie były kosztami faktycznie przez nich poniesionymi, albowiem płatnik składek nie miał wiedzy na temat rzeczywiście ponoszonych kosztów prania odzieży roboczej, dlatego też Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że w analizowanym okresie wypłacone kwoty ekwiwalentu za pranie odzieży pracownikom i zleceniobiorcom stanowią podstawę do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Odwołania od powyższych decyzji wniósł płatnik składek wnosząc o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez stwierdzenie, iż ekwiwalent za pranie odzieży roboczej wypłacony ubezpieczonym przez płatnika składek w kwotach miesięcznych za okresy wskazane w decyzjach nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, chorobowe, wypadkowe oraz zdrowotne. Ponadto odwołujący wniósł o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 3-12, 41-50, 81-91, 122-131, 161-170 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o ich oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonych decyzjach oraz zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 14-17, 52-54, 93-95, 133-135 v., 172-175 ).

Postanowieniami sądu sprawy z powyższych odwołań połączono do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (k. 77, 118, 157, 197 akt sprawy).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek (...) spółka z.o.o. w R. jest zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym od 22 czerwca 2001r. pod nr (...). Płatnik jest podmiotem zajmującym się produkcją mebli.

Płatnik zobowiązany jest do wyposażenia pracowników w odzież oraz obuwie robocze.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. w okresie od 16 lutego 2023 r. do 29 marca 2023 r. przeprowadził kontrolę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R. zakończoną protokołem kontroli z dnia 29 marca 2023 r.

Płatnik składek w poddanym kontroli okresie, tj. od stycznia 2020 r. do grudnia 2020 r., wypłacał pracownikom oraz zleceniobiorcom ekwiwalent za pranie odzieży roboczej.

Zgodnie z § 3 ust. 5 pkt 4 Regulaminu Wynagradzania spółki obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. (…) pracownikom przysługiwały następujące świadczenia związane z pracą: ekwiwalent za pranie odzieży roboczej.

Natomiast w myśl § 16 pkt 3 ww. Regulaminu: „pracownikom, za pranie we własnym zakresie odzieży roboczej, przysługuje z tego tytułu ekwiwalent pieniężny w wysokości odpowiadającej kosztom poniesionym przez pracownika”. W toku czynności kontrolnych płatnik składek przedłożył dokument nazywany „zmianą dotyczącą ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej” z dnia 17 stycznia 2018 r. w Regulaminie Wynagradzania, w którym treść §16 pkt 3 zmieniono w następujący sposób: „Pracownikom, za pranie we własnym zakresie odzieży roboczej wydanej przez zakład pracy, przysługuje z tego tytułu ekwiwalent pieniężny w wysokości określonej w Zarządzeniu Prezesa Zarządu”. Niniejszy aneks wszedł w życie z mocą obowiązującą od dnia 1 lutego 2018 r.

Zarządzenie kierownika jednostki w sprawie wypłaty ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej z dnia 1 lutego 2018 r. określało kwoty wypłaconego ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej w zależności od zajmowanego stanowiska pracy:

1)  krojczyni, krojczy skór, pomoc krojczyni, sortowacz, sprzątaczka, szwaczka – 428,50 zł,

2)  pakowacz, tapicer klejarz, stolarz, stolarz lakiernik, stolarz pilarz, stolarz suszarnik – 1065,00 zł,

3)  magazynier, magazynier logistyk – 260,75 zł,

4)  tapicer, krojczy pianki – 476,50 zł,

5)  kierowca, kierowca serwisant – 326,55 zł,

6)  stróż, dozorca placowy – 292,95 zł,

7)  pielęgniarka – 184,80 zł.

Powyższe kwoty płatnik składek określił jako miesięczne. Kwoty te były pomniejszane proporcjonalnie w razie nieobecności pracownika/zleceniobiorcy. W czasie urlopu bądź nieobecności ekwiwalent nie był wypłacany. Żadnych innych świadczeń z tego tytułu w spornym okresie pracownicy/zleceniobiorcy nie otrzymywali.

Ekwiwalent był wypłacany na odrębnych listach płac i każdy dostawał osobny przelew lub było to wypłacane gotówką jako odrębne wypłaty. Ekwiwalent nie był wypłacany razem z wynagrodzeniem za pracę.

Wysokość ekwiwalentu płatnik obliczył na podstawie ofert pozyskanych z pralni chemicznych, które zajmują się czyszczeniem odzieży roboczej, jak również w oparciu o informacje z działu BHP, które wskazywały na częstotliwość prania poszczególnych elementów odzieży. W tym zakresie koniecznych wyliczeń dokonała obsługująca (...) firma księgowa. Płatnik uwzględnił najniższe kwoty z otrzymanych ofert, które następnie przemnożył przez przyjęty normatyw 20-dniowego miesiąca pracy.

Płatnik składek w okresie objętym kontrolą, tj. od stycznia 2020 r. do grudnia 2020 r. przekazywał do ZUS dokumenty rozliczeniowe za ubezpieczonego I. L. z uwzględnieniem podstaw składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w wysokościach wynagrodzenia otrzymywanego bez ekwiwalentu za pranie - dane szczegółowe co do wysokości akta ZUS.

Ubezpieczony był zatrudniony u płatnika składek na stanowisku związanym bezpośrednio z produkcją mebli, dlatego odzież robocza często ulegała ubrudzeniu.

Podstawa wymiaru składek ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia wynosiła w okresie spornym od 136 zł do 1768zł brutto.

Płatnik wykazał, iż na rzecz ubezpieczonego w okresie od lutego 2020 r. do sierpnia 2020 r. oraz w grudniu 2020 r. wypłacił tytułem ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej w poszczególnych miesiącach następujące kwoty:

1)  za luty 2020 r. ekwiwalent w kwocie 101,43 zł,

2)  za marzec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 1.011,75 zł,

3)  za kwiecień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 871,36 zł

4)  za maj 2020 r. ekwiwalent w kwocie 963,57 zł,

5)  za czerwiec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 1.065,00 zł,

6)  za lipiec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 1.065,00 zł,

7)  za sierpień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 1.217,14 zł,

8)  za grudzień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 585,75 zł.

9) 

Płatnik składek w okresie objętym kontrolą, tj. od stycznia 2020 r. do grudnia 2020 r. przekazywał do ZUS dokumenty rozliczeniowe za ubezpieczonego I. M. z uwzględnieniem podstaw składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w wysokościach wynagrodzenia otrzymywanego bez ekwiwalentu za pranie - dane szczegółowe co do wysokości akta ZUS.

Ubezpieczony był zatrudniony u płatnika składek na stanowisku związanym bezpośrednio z produkcją mebli, dlatego odzież robocza często ulegała ubrudzeniu.

Podstawa wymiaru składek ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia wynosiła w okresie spornym od 476 zł do 1428 zł brutto.

Płatnik wykazał, iż na rzecz ubezpieczonego w okresie od października 2020 r. do grudnia 2020 r. wypłacił tytułem ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej w poszczególnych miesiącach następujące kwoty:

1)  za październik 2020 r. ekwiwalent w kwocie 216,59 zł,

2)  za listopad 2020 r. ekwiwalent w kwocie 454,84 zł,

3)  za grudzień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 166,78 zł.

Płatnik składek w okresie objętym kontrolą, tj. od stycznia 2020 r. do grudnia 2020 r. przekazywał do ZUS dokumenty rozliczeniowe za ubezpieczonego J. J. z uwzględnieniem podstaw składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w wysokościach wynagrodzenia otrzymywanego bez ekwiwalentu za pranie - dane szczegółowe co do wysokości akta ZUS.

Ubezpieczony był zatrudniony u płatnika składek na stanowisku związanym bezpośrednio z produkcją mebli, dlatego odzież robocza często ulegała ubrudzeniu.

Podstawa wymiaru składek ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia wynosiła w okresie spornym od 2100 zł do 4950 zł brutto.

Płatnik wykazał, iż na rzecz ubezpieczonego w okresie od stycznia 2020 r. do grudnia 2020 r. wypłacił tytułem ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej w poszczególnych miesiącach następujące kwoty:

1)  za styczeń 2020 r. ekwiwalent w kwocie 905,25 zł,

2)  za luty 2020 r. ekwiwalent w kwocie 1.065,00 zł,

3)  za marzec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 852,00 zł,

4)  za kwiecień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 774,55 zł,

5)  za maj 2020 r. ekwiwalent w kwocie 811,43 zł,

6)  za czerwiec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 1.065,00 zł,

7)  za lipiec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 659,29 zł,

8)  za sierpień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 926,09 zł,

9)  za wrzesień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 1.065,00 zł,

10)  za październik 2020 r. ekwiwalent w kwocie 919,77 zł,

11)  za listopad 2020 r. ekwiwalent w kwocie 1.016,59 zł,

12)  za grudzień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 639,00 zł.

Płatnik składek w okresie objętym kontrolą, tj. od stycznia 2020 r. do grudnia 2020 r. przekazywał do ZUS dokumenty rozliczeniowe za ubezpieczonego M. W. z uwzględnieniem podstaw składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w wysokościach wynagrodzenia otrzymywanego bez ekwiwalentu za pranie - dane szczegółowe co do wysokości akta ZUS.

Ubezpieczony był zatrudniony u płatnika składek na stanowisku związanym bezpośrednio z produkcją mebli, dlatego odzież robocza często ulegała ubrudzeniu.

Podstawa wymiaru składek ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia wynosiła w okresie spornym 2600 zł brutto.

Płatnik wykazał, iż na rzecz ubezpieczonego w grudniu 2020 r. wypłacił tytułem ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej w poszczególnych miesiącach następującą kwotę:

1)  za grudzień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 428,50 zł.

Płatnik składek w okresie objętym kontrolą, tj. od stycznia 2020 r. do grudnia 2020 r. przekazywał do ZUS dokumenty rozliczeniowe za ubezpieczoną O. L. z uwzględnieniem podstaw składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w wysokościach wynagrodzenia otrzymywanego bez ekwiwalentu za pranie - dane szczegółowe co do wysokości akta ZUS.

Ubezpieczona była zatrudniona u płatnika składek na stanowisku związanym bezpośrednio z produkcją mebli, dlatego odzież robocza często ulegała ubrudzeniu.

Podstawa wymiaru składek ubezpieczonej z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia wynosiła w okresie spornym od 1088zł do 2312 zł brutto.

Płatnik wykazał, iż na rzecz ubezpieczonej w okresie od stycznia 2020 r. do lutego 2020 r. oraz w grudniu 2020 r. wypłacił tytułem ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej w poszczególnych miesiącach następujące kwoty:

1)  za styczeń 2020 r. ekwiwalent w kwocie 407,08 zł,

2)  za luty 2020 r. ekwiwalent w kwocie 428,50 zł,

3)  za marzec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 342,80 zł,

4)  za kwiecień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 428,50 zł

5)  za maj 2020 r. ekwiwalent w kwocie 408,10 zł,

6)  za czerwiec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 428,50 zł,

7)  za lipiec 2020 r. ekwiwalent w kwocie 670,70 zł,

8)  za grudzień 2020 r. ekwiwalent w kwocie 321,38 zł.

B. A., jako osoba obsługująca płatnika pod względem księgowym i kadrowym, ustalała wysokość należnych pracownikom ekwiwalentów za pranie odzieży. Ustalenia dokonała na podstawie informacji od służb BHP, w której znalazły się dane dotyczące przydziałów odzieży w odniesieniu do stanowisk i częstotliwości prania. Oferty cen pralni pobrane do wykonania kalkulacji zostały zgromadzone z lokalnych zakładów. Wysokość ekwiwalentu miesięcznego ustalona została z podziałem na poszczególne stanowiska.

Realizacja wypłat rozpoczęła się od 2018 roku. Wypłacony pracownikom ryczałt nie był oskładkowany.

Częstotliwość prania była ustalona w zarządzeniu prezesa. I tak, koszulka musiała być prana codziennie, marynarka czy bluza co 2-3 dni. W firmie sprawdzano czy odzież jest wyprana, (...) jest zakładem pracy chronionej i w związku z tym podlega częstym kontrolom. Firma nie dopuściłaby do pracy pracownika w brudnej odzieży.

Stawki ekwiwalentu były ustalane na cały rok. Pracownicy nie składali rachunków z pralni. Składali jedynie oświadczenie, że ekwiwalent pokrywał jedynie rzeczywiste koszty prania wydanej odzieży roboczej. Pracodawca uznał, że składanie rachunków i tak nie dowodziłoby, że to właśnie odzież robocza jest prana w ramach rachunku.

W zakładzie pracy nie ma pralni. W zakładzie znajduje się krajalnia, szwalnia, stolarnia, pakownia i tapicernia.

Przyznana odzież robocza jest uzależniona od stanowiska pracy. Ekwiwalent i jego wysokość były zależne od liczby dni przepracowanych. Ekwiwalent był wypłacany co do zasady przelewem lub sporadycznie gotówką. Pracownicy nie musieli wykazywać kosztów zużytej energii do prania, wody, czy środków czystości. Część odzieży roboczej jest również prasowana.

Ze strony pozwanego kontrolę wypłaty ekwiwalentu za pranie przeprowadził M. N. (1) i uznał, że ustalenie wysokości ekwiwalentu jest błędne, albowiem nie odnosi się do kosztów rzeczywistych. Kontrolujący nie kwestionował, że firma wydaje pracownikom odzież roboczą, jak i tego, że zakład płatnika zatrudniający około 200 osób nie posiada własnej pralni. Kontrolujący nie sprawdzał kosztów prania ani w domu ani według ofert pralni.

okoliczności bezsporne, a nadto dowód: e-protokoły zeznań świadków: B. A., M. N. (1), D. B., T. L. – k. 325 akt sprawy,

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powyższy stan faktyczny był co do zasady bezsporny, ponadto wynikał z dokumentów zgromadzonych w aktach pozwanego organu rentowego oraz przedłożonych przez skarżących.

Ustaleń związanych ze sposobem ustalania oraz wypłacania ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej, Sąd dokonał pomocniczo w oparciu o protokół zeznań złożonych w sprawie VII U 2006/23 oraz VII U 1865/23 przez świadka B. A., któremu to dowodowi dał wiarę w całości, albowiem nie budził wątpliwości sądu i nie był kwestionowany przez strony.

Sąd uznał również za wiarygodne dowody z protokołów zeznań przesłuchanych w sprawie VII U 2006/23 świadków: T. L., M. N. (1), D. B. i P. T., co do których strony nie wniosły o ich bezpośrednie przesłuchanie w niniejszej sprawie. Pracownicy opisywali fakt pobierania i prania odzieży, zaś kontroler pozwanego wskazał co przyczyniło się do zakwestionowania charakteru składnika jakim jest ekwiwalent za pranie odzieży roboczej.

Sąd pominął dowód z bezpośredniego przesłuchania świadków: P. T., D. B., T. L., M. N. (2) i P. O. (1) na mocy art. 235 ²§ 1 pkt 1 i 3 k.p.c. Sąd wziął po uwagę, że powyżsi świadkowie zeznawali już w sprawach o analogicznym stanie faktycznym, wobec czego ponowne ich wzywanie było zbędne, nadto w ocenie Sądu dowód z protokołu ich zeznań był wystarczający do dokonania ustaleń w sprawie, które zresztą ostatecznie należało uznać za niesporne.

Dowód z przesłuchania ubezpieczonych w charakterze strony Sąd pominął wobec ich nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawie.

Co do dowodu z protokołu zeznań świadka P. O. (1) przesłuchanego w sprawie VII U 2040/23 i VII U 1863/23 Sąd ocenił ten dowód jako nieprzydatny w zakresie w jakim świadek odnosił się do charakteru spornego ekwiwalentu i twierdził, że go nie otrzymał. Podkreślenia wymaga fakt, że z jednej strony świadek zasłaniał się niepamięcią co do wypłat dotyczących ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej, czy też tego w jakiej wysokości miał otrzymywać wynagrodzenie, a z drugiej strony twierdził, że część wynagrodzenia miała mu być wypłacana bezpośrednio na konto, a część bezpośrednio do rąk własnych, jako reszta pensji. Świadek ten jednocześnie zaprzeczył, że miał otrzymywać jakąkolwiek należność tytułem ekwiwalentu za pranie odzieży. Jednakże twierdzenia te w żadnej mierze nie wynikają z przedłożonego w sprawie materiału dowodowego. Świadek bezsprzecznie bowiem otrzymał odzież roboczą i był zobligowany do jej prania. Dodatkowo dokumentacja kontrolna organu rentowego oraz sporna decyzja potwierdza, że świadkowi P. O. (1) zostało wypłacone świadczenie w postaci ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej za styczeń 2020 r. w formie przelewu w wysokości 798,75 zł. Dowody te jednoznacznie podważają jego twierdzenia w przedmiocie braku wypłaty na jego rzecz tegoż składnika.

Podkreślić należy, że świadek przyznał, że pracował w godzinach nadliczbowych i że otrzymywał wynagrodzenie w kopercie - powyższe pozostaje jednak całkowicie poza zakresem niniejszego sporu. Analizowana sprawa po pierwsze nie dotyczy bowiem w ogóle P. O. (2), po drugie nie dotyczy oceny prawidłowości całokształtu postępowania płatnika jako pracodawcy, lecz wyłącznie tego czy wypłacany ubezpieczonym nieoskładkowany składnik opisany jako ekwiwalent za pranie odzieży faktycznie był tymże ekwiwalentem, czy też innym składnikiem wynagrodzenia, który winien podlegać oskładkowaniu oraz czy ustalono go w prawidłowej wysokości.

Rzekome rozmowy świadka z bliżej nieokreśloną osobą dot. ustalenia zasad jego wynagradzania i wypłat w gotówce mogły mieć miejsce, jednakże w takim wypadku musiały dotyczyć wypłat innych składników wynagrodzenia, co – jak już wyżej wyjaśniono - pozostaje poza zakresem zainteresowania Sądu w niniejszym sporze. Powyższe odnosi się także do oceny charakteru prawnego wypłacanego w gotówce składnika dokonanej przez świadka, jest ona dla Sądu całkowicie niewiążąca, nielogiczna i całkowicie nieprawidłowa.

Odwołanie jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie należało rozstrzygnąć spór prawny, którego istota sprowadzała się do tego, czy świadczenie pieniężne za pranie odzieży roboczej, które było przez płatnika składek wypłacane w stałej, miesięcznej wysokości bez względu na wysokość faktycznie poniesionych przez pracowników kosztów prania odzieży było - jak uznał organ rentowy - ryczałtem pieniężnym, który nie jest wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, czy ekwiwalentem za pranie odzieży roboczej.

Rozstrzygnięcie sporu wymaga zatem nakreślenia obowiązków pracodawcy w zakresie prania odzieży roboczej oraz wyjaśnienia charakteru prawnego składnika wynagrodzenia w postaci ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej, jak i sposobu jego naliczania.

Zgodnie z art. 237 ⁹ § 1, 2 i 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.) pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie. Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika.

Obowiązki pracodawcy dotyczące przestrzegania zasad BHP, w tym także dostarczania odzieży roboczej lub wypłaty ekwiwalentu dotyczą również osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osób prowadzących w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą (art. 304 kp).

Obowiązek pracodawcy, który jednocześnie jest płatnikiem składek, nie wyczerpuje się w jego powinności nieodpłatnego dostarczenia pracownikowi środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia. Pracodawca zobowiązany jest do troski o właściwy stan tych środków, a zatem na nim ciąży ciężar prania i naprawy odzieży. Pracodawca, co do zasady ma więc obowiązek zapewnienia prania odzieży roboczej, lecz z tego obowiązku może się zwolnić wówczas, gdy wypłaci pracownikowi ekwiwalentu za pranie w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika. Podkreślić należy, że pracownik może odmówić wykonywania pracy w przypadku niedostarczenia mu środków ochronnych, obowiązek pracodawcy w tym zakresie uznać zatem należy za szczególnie istotny.

Koszt prania poniesiony przez pracownika i metoda jego ustalania nie zostały wskazane w cytowanym przepisie, ale jednocześnie w jego treści nie wykluczono możliwości ryczałtowego sposobu dokonywania rozliczenia pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Słusznie Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 21 maja 2019r. (sygn. akt III AUa 1002/18) wskazał, iż w art. 237 ⁹ § 3 k.p. nie określono metody ustalania wartości ekwiwalentu za pranie ubrań, ani nie wyłączono ryczałtowego sposobu dokonywania rozliczeń, pozostawiając tę kwestię stronom stosunku pracy. Ustawodawca uwzględnia, że ekwiwalent i ryczałt nie mają w języku prawnym jednoznacznej treści; że równa wartość jest cechą pojęciową tylko ekwiwalentu rozumianego jako "równowartość", a ekwiwalent oznacza nie tylko równowartość, lecz także równoważnik, odpowiednik, przy czym odpowiedni i równoważny, to współmierny, pozostający w równowadze, ale niekoniecznie równy. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 16 czerwca 2021r. (sygn. akt III AUa 956/20) dokonując wykładni zawartego w art. 237 ⁹ § 3 k.p. warunku odpowiadania wysokości wypłacanego przez pracodawcę świadczenia poniesionym przez pracownika kosztom, stwierdził, iż nie sformułowano w przepisach metody ustalania wartości ekwiwalentu za pranie ubrań, ani nie zakazano ryczałtowego sposobu dokonywania rozliczeń, pozostawiając tę kwestię stronom stosunku pracy.

Wykładnię normy 237 ⁹ par 3 kp podzielono w wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 18 stycznia 2018r. (sygn. akt VII U 2453/17) oraz Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 marca 2015r., III AUa 533/14), w których stwierdzono, że przyjęta w regulaminie pracy wysokość ekwiwalentu pieniężnego za pranie odzieży roboczej ustalona w oparciu o ceny rynkowe obowiązujące w pralniach świadczących usługi w regionie podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i rentowe na podstawie § 2 ust. 1 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zaś tak ustalony ekwiwalent odpowiada kosztom obciążającym pracowników z tytułu prania odzieży i nie zachodzi konieczność dokumentowania poniesionych przez nich wydatków z tego tytułu. Świadczenia te nie stanowią podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych tylko jako ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, które Minister Pracy i Polityki Socjalnej wymienił w § 2 ust. 1 pkt 6 wydanego na podstawie upoważnienia przewidzianego w art. 21 ustawy systemowej - Rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998r., jako rodzaj przychodów wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy.

Z przytoczonej powyżej analizy wyinterpretować należy, że podstawy zwrotu kosztów prania odzieży roboczej nie muszą stanowić jednostkowe rachunki, czy też rachunki roczne pracownika, ale że kwota ekwiwalentna może być określona w drodze ryczałtu. W świetle zasad kosztorysowania, w prawie cywilnym dopuszcza się ustalanie wielkości kosztów poniesionych, kosztów należnych na podstawie uśrednionych stawek rynkowych.

Uśrednienie kosztów, ekwiwalent wyznacza koszt rynkowy prania odzieży jaki poniósłby pracodawca w sytuacji wykonywania tego obowiązku. Skoro zaś jest on cedowany na pracownika to musi być pokrywany przez pracodawcę i nie można wywodzić, że ma on być niższy niż stawki rynkowe. Pracodawca nie może bowiem wymagać od pracownika, aby dokonywał on prania we własnym zakresie po to, aby obniżyć koszt w stosunku do cen pralni uwzględniających przede wszystkim wysoki koszt samej usługi.

Uznając, że prawnie dopuszczalne było ustalenie przez płatnika wysokości zwrotu za pranie odzieży w kwocie rynkowej uśrednionej w zależności od stanowiska pracy i kwota ta jest ekwiwalentna, za bezpodstawne uznać należy oczekiwanie pozwanego co do wykazywania indywidualnej wysokości ponoszonych kosztów. Ustalenie wartości rynkowej średniej prania ma na celu zwolnienie z obowiązku indywidualizacji każdej sytuacji. Gdyby ustawa do tego zobowiązywała, wymagałoby to zatrudnienia dodatkowych pracowników celem kontroli rachunków, ilości prania etc. Takie działanie z pewnością nie mieści się w granicach wykładni art. 237 ⁹ k.p.

W ocenie Sądu Okręgowego, dla pracodawcy zatrudniającego 200 osób, będącego zakładem pracy chronionej, słusznym i zgodnym z prawem było scedowania prania na pracowników za ich zgodą, zaś potwierdzonym sposobem naliczenia kosztów było ustalenie ekwiwalentu za pranie odzieży na poszczególnych stanowiskach z uwzględnieniem ilości odzieży na danym stanowisku i wypłacanym w zależności od faktycznie przepracowanych dni w danym okresie rozliczeniowym.

Przypomnieć także należy, że w prawie pracy rozliczenia ryczałtowe nie są przypadkiem odosobnionym i nie dotyczą tylko ekwiwalentu (ryczałtu) za pranie odzieży roboczej, ale także np. ryczałtowego wynagrodzenia za godziny nadliczbowe czy ryczałtu/ekwiwalentu za prace zdalną. Jak w wskazuje się w piśmiennictwie (zob. A. Sobczyk [w:] A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. 6, 2023 - art. 67 ²⁴) ekwiwalent lub ryczałt powinny być obliczone przy uwzględnieniu w szczególności norm zużycia materiałów i narzędzi pracy, ich udokumentowanych cen rynkowych oraz ilości wykorzystanego na potrzeby pracodawcy materiału i jego cen rynkowych. Mając na uwadze orzecznictwo na kanwie ekwiwalentów dot. odzieży roboczej należy uznać, że zarówno ryczałt, jak i ekwiwalent nie muszą idealnie odpowiadać rzeczywiście ponoszonym kosztom lub zużyciu sprzętu. Jednak istotne niedoszacowanie ekwiwalentu lub ryczałtu uzasadnia roszczenie uzupełniające ze strony pracownika. Z kolei istotne przeszacowanie może oznaczać, że nadmiarowe świadczenia zostaną uznane za przychód ze stosunku pracy do opodatkowania.

Powyższy pogląd Sąd Okręgowy podziela w całej rozciągłości. Odnieść go należy także do oskładkowania, zatem istotne przeszacowanie ekwiwalentu za pranie odzieży może oznaczać, że nadmiarowe świadczenia zostaną uznane za przychód ze stosunku pracy podlegający składce na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne.

Oceniając zatem kwoty wypłacone ubezpieczonym przede wszystkim podkreślić należy, że nie można tracić z pola widzenia, że przy dość niskim wynagrodzeniu miesięcznym za stosunkowo proste prace, np. pakowacza czy tapicera klejarza, niewymagające szczególnych kwalifikacji, ale jednocześnie skutkujące dużym zabrudzeniem i koniecznością częstego prania licznej odzieży roboczej, sporny ekwiwalent może wydawać się stosunkowo wysoki na tle wynagrodzenia zasadniczego. Kiedy jednak odnosi się to do kwot wypłacanych osobie z wyższym wynagrodzeniem zasadniczym wynikającym z wyższych kwalifikacji, a jednocześnie niskim ekwiwalentem wynikającym z faktu prania wyłącznie fartucha i to ze znacznie niższą częstotliwością niż odzież pracowników klejarni, widać wyraźnie, że mechanizm zastosowany przez płatnika jest prawidłowy i nie budzi żadnych wątpliwości Sądu Okręgowego w składzie orzekającym w sprawie. Uwzględnia on w szczególności charakter prawny spornego składnika jakim jest ekwiwalent za pranie odzieży roboczej dekodowany na tle całokształtu przepisów kodeksu pracy obejmujących poszczególne składniki wynagrodzenia za pracę.

Art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Za przychody uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty bez względu na rodzaj finansowania tych wypłat i świadczeń (art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Przychód wypłacony lub pozostawiony do dyspozycji pracownika w danym miesiącu stanowi zatem podstawę do naliczenia składek na ubezpieczenia za ten miesiąc, w którym został wypłacony bez względu na to, jakiego okresu dotyczy.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe (art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Zgodnie zaś z art. 81 ust 1 i 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przy czym podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędącymi płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego.

Stosownie do treści art. 41 ust. 1 ustawy systemowej płatnik składek przekazuje do Zakładu imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym do rozliczania składek. W raportach imiennych płatnik rozlicza składki zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne (art. 41 ust. 3 ustawy systemowej).

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tj Dz. U. z 2023r. poz. 728 ze zm.) podstawy wymiaru składek nie stanowią następujące przychody: wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego oraz wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych.

Wskazaną regulację należy pojmować niezależnie od unormowania art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż jedynym źródłem wyłączenia tych przychodów z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia pozostaje § 2 rozporządzenia.

Z przepisami tymi koresponduje opisany wcześniej art. 237 ⁹ § 3 k.p., zawierający nieskonstruowane w przepisach z zakresu ubezpieczenia społecznego, legalne określenie tegoż źródła przychodu jako ekwiwalent o charakterze pieniężnym, odpowiadający kosztom, które poniósł pracownik. Ustalenie, że kwota wypłacana przez pracodawcę jako ekwiwalent nie jest dokładnie równa poniesionym kosztom, uwzględnia zarówno sytuację, w której jest wyższa aniżeli koszt rzeczywisty oraz jest od tego kosztu niższa i pracownik mógłby żądać pokrycia poniesionego wydatku w całości. Żaden z tych przypadków nie ma jednak wpływu na ocenę świadczenia kompensującego poniesiony przez pracownika koszt prania odzieży roboczej z perspektywy ubezpieczeń społecznych, ponieważ zachowany jest cel i istota umieszczenia tych wypłat w katalogu wyłączeń przewidzianych w § 2 ust. 1 powołanego Rozporządzenia. Nie istnieje zatem uzasadnienie do włączenia takiego świadczenia do podstawy wymiaru składki, która w konsekwencji nie posłuży do obliczenia wysokości świadczenia emerytalnego i rentowych (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2017r., II UK 198/16) . W wyroku tym Sąd Najwyższy zwrócił także uwagę na to, że jeżeli prawodawca używa nazwy ekwiwalent, to uwzględnia, że ekwiwalent i ryczałt nie mają w języku prawnym jednoznacznej treści; że równa wartość jest cechą pojęciową tylko ekwiwalentu rozumianego jako "równowartość", a ekwiwalent oznacza nie tylko równowartość, lecz także równoważnik, odpowiednik, przy czym odpowiedni i równoważny to współmierny, pozostający w równowadze, ale niekoniecznie równy. Ryczałt jest ekwiwalentny, jeżeli wypłacona kwota jest odpowiednia do wysokości poniesionych kosztów, a więc wtedy, gdy jej wysokość została określona w stałej kwocie, jeżeli jej wyliczenie uwzględnia rzeczywistą częstotliwość ponoszenia wydatków i mieści się w niewielkiej rozpiętości cen rynkowych.

Raz jeszcze podkreślić należy, że ustawodawca nie przewiduje obowiązków związanych z dokumentowaniem poniesionych przez pracowników kosztów prania odzieży roboczej (cytowany wyżej wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 marca 2015r., III AUa 533/14). Dokonywanie takich obliczeń byłoby pracochłonne i trudne zarówno dla pracowników, jak i pracodawcy. Po stronie pracodawcy powstałby obowiązek zbierania tego typu informacji i zarządzania nimi, co wymagałoby dodatkowej pracy, a pracownicy, którzy nie zdecydowaliby się na korzystanie z pralni, musieliby przedstawiać szczegółowe wyliczenia uwzględniające rzeczywiste koszty środków piorących, cen energii, wody, itp. W efekcie powstałoby duże prawdopodobieństwo, że koszt rejestracji i kontroli tychże danych przez pracodawcę mógłby przekraczać wartość otrzymywanych przez pracowników świadczeń.

Mając na względzie przytoczone wyżej przepisy prawa w świetle ustalonego stanu faktycznego stwierdzić należało, iż wbrew twierdzeniom organu rentowego świadczenie wypłacane przez płatnika składek należało uznać za ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej, który odpowiada treści art. 237 ⁹ § 3 k.p. oraz jest opisany § 2 ust. 1 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił w punkcie 1. wyroku zaskarżone decyzje z dnia 25 lipca 2023 r. w ten sposób, że ustalił, iż ekwiwalent pieniężny za pranie odzieży roboczej nie stanowił podstawy wymiaru składek dla ubezpieczonych; I. L., I. M., J. J., M. W. i O. L. z tytułu zatrudnienia na umowę zlecenia u płatnika (...) sp. z o.o. w R..

W punkcie 2. wyroku Sąd kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 1,3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 z późn. zm.) zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., jako strony przegrywającej na rzecz (...) sp. z o.o. w R. koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2.250 zł (900 zł + 90 zł + 900 + 90 zł + 270 zł) wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku w niniejszym punkcie do dnia zapłaty.

sędzia Justyna Skórzewska

G., dnia 25 listopada 2024r.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)