Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Gdańsk, dnia 2 października 2025 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Justyna Skórzewska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Joanna Synak

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2025 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy W. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o prawo do emerytury z rekompensatą z tytułu pracy w szczególnych warunkach

na skutek odwołania W. B. od decyzji z dnia 11 czerwca 2024r.

znak: (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i zobowiązuje organ rentowy do ustalenia wysokości emerytury należnej ubezpieczonemu W. B. z uwzględnieniem rekompensaty z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych,

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie.

sędzia Justyna Skórzewska

Sygn. akt VII U 2051/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 11 czerwca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu W. B. przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na niewykazanie 15 lat pracy w takich warunkach.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony W. B. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do rekompensaty za okres pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. B., ur. w dniu (...) w dniu 22 lutego 2024 r. złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie prawa do emerytury, a w dniu 25 marca 2024 r. złożył wniosek o przyznanie mu również rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Do wniosku ubezpieczony załączył świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 29 lutego 2024 r. wystawione przez (...) sp. z o.o. oraz z dnia 15 lutego 2024 r. wystawione przez (...) Sp. z o.o.

Decyzją z dnia 22 marca 2024 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu zaliczkę na poczet emerytury przysługującej mu od dnia 21 marca 2024 r.

Jednocześnie ZUS zwrócił się o wyjaśnienia do (...) sp. z o.o. w K. i (...) sp. z o.o. w K. odnośnie do wystawionych świadectw potwierdzających wykonywanie przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych.

Pismami z dnia 17 kwietnia 2024 r. i z dnia 19 kwietnia 2024 r. (...) sp. z o.o. i(...) K. udzieliły wyjaśnień w zakresie wystawionych dokumentów.

Na tej podstawie organ rentowy do okresów pracy w warunkach szczególnych uwzględnił ubezpieczonemu okresy pracy w (...) sp. z o.o. w okresach: od 23 lipca 1981 r. do 09 grudnia 1981 r., od 10 grudnia 1981 r. do 30 czerwca 1983 r., od 18 lipca 1983 r. do 30 września 1985 r., od 01 listopada 1985 r. do 18 października 1988 r., od 01 grudnia 1988 r. do 31 marca 1992 r. oraz od 01 kwietnia 1992 r. do 30 września 1994 r. oraz z (...) sp. z o.o. w K. w okresie od 01 sierpnia 1995 r. do 07 stycznia 1996 r. tj. w łącznym wymiarze 13 lat 4 miesięcy i 1 dnia.

Zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzją z dnia 11 czerwca 2024 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury z rekompensatą z uwagi na nieudowodnienie 15-lat pracy w warunkach szczególnych, wskazując, że do okresów pracy w warunkach szczególnych organ nie uwzględnił okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) sp. z o.o. w K. od 20 kwietnia 1998 r. do 30 listopada 1998 r. oraz od 01 stycznia 2000 r. do 30 czerwca 2004 r. bowiem na podstawie dostępnej dokumentacji trudno jednoznacznie stwierdzić, czy ubezpieczony pracując na stanowiskach operatora urządzeń i pojazdów transportowych – robotnika transportowego oraz operatora urządzeń i pojazdów transportowych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych i żrących lub parzących w transporcie.

Następnie decyzją z dnia 12 czerwca 2024 r. ZUS ustalił ostateczną wysokość emerytury ubezpieczonego i rozliczył zaliczkę.

Dowód: akta ZUS (karty nienumerowane) - wniosek o emeryturę z 22.02.2024 r., wniosek o rekompensatę z 25.03.2024 r., świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych w (...) sp. z o.o. w K. z 29.02.2024 r., świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych w (...) sp. z o.o. z 15.02.2024 r., wyjaśnienia (...)sp. z o.o. z 17.04.2024 r., wyjaśnienie (...) K. z 19.04.2024 r., decyzja zaliczkowa z 22.03.2024 r., decyzja z 11.06.2024 r. odmawiająca prawa do rekompensaty, decyzja z 12.06.2024 r. o ustaleniu wysokości emerytury

W. B. w okresie od 01 października 1994 r. do 22 marca 2024 r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) sp. z o.o. w K..

Spółka (...) przede wszystkim zajmuje się produkcją palet drewnianych, ale jednocześnie świadczy usługi na rzecz kolejnych spółek prowadzących produkcję papieru w zakładzie w K.. Obecnie (...) jest częścią grupy(...), do której należy także (...) sp. z o.o.

Początkowo od dnia 01 października 1994 r. ubezpieczony został zatrudniony na stanowisku operatora urządzeń tartacznych w Wydziale (...). Następnie, od dnia 01 sierpnia 1995 r. ubezpieczonemu powierzono stanowisko dekarza na Oddziale (...). Od dnia 08 stycznia 1996 r. ubezpieczony ponownie został zatrudniony na stanowisku operatora urządzeń tartacznych na Wydziale (...). Od dnia 01 kwietnia 1996 r. ubezpieczonemu powierzono stanowisko robotnika transportowego – stolarza na Wydziale (...).

W dniu 10 marca 1998 r. ubezpieczony złożył wniosek o przeniesienie go z Magazynu (...) – brygady transportowej do Wydziału (...), który został rozpoznany pozytywnie i od dnia 20 kwietnia 1998 r. ubezpieczony został zatrudniony na stanowisku operatora urządzeń i pojazdów transportowych – robotnika transportowego na Wydziale (...).

W okresie od 01 grudnia 1998 r. do 31 grudnia 1999 r. ubezpieczony pracował na stanowisku operatora urządzeń i pojazdów transportowych – robotnika transportowego na Wydziale (...).

Od dnia 01 stycznia 2000 r. ubezpieczonemu powierzono stanowisko operatora urządzeń i pojazdów transportowych na Wydziale (...). Na tym stanowisku występowały ryzyka związane z obsługą samochodów dostawczych (Ż., K., C., F.), wózka podnośnikowego, ładowarki jednonaczyniowej, kosiarki samojezdnej pilarki spalinowej elektrycznej, kosiarki rotacyjnej, zamiatarki, kosiarki spalinowej na wysięgu, pilarki listwowej przeciwbieżnej.

W 2001 r. ubezpieczony ukończył kurs uprawniający go do obsługi dźwignic, a w 2004 r. uprawniający do obsługi urządzeń transportu bliskiego.

Od dnia 1 lipca 2004 r. ubezpieczony został zatrudniony na stanowisku stolarza remontowego na Wydziale (...), na którym to stanowisku pracował do końca zatrudnienia.

W okresach od 20 kwietnia 1998 r. do 30 listopada 1998 r. oraz od 01 stycznia 2000 r. do 30 czerwca 2004 r. ubezpieczony wykonywał pracę w systemie czterozmianowym na oddziale produkcyjnym zakładu (...) (obecnie (...) sp. z o.o.). Ubezpieczony pracował w brygadzie zajmującej się czynnościami okołoprocesowymi umożliwiającymi eksploatację maszyn i czynnościami pomocniczymi. Brygada pracowała na papierni, gdzie odbywała się produkcja papieru kartonowego i gazetowego, przy produkcji którego były używane różne środki chemiczne. Ubezpieczony przede wszystkim zajmował się transportem tych środków i dostarczeniem ich na poszczególne urządzenia maszyny papierniczej, jak również pomagał przy podawaniu chemii na wyższe poziomy maszyny. Ubezpieczony rozwoził i dostarczał za pomocą wózka widłowego środki chemiczne używane do trawienia odzieży maszynowej i układów technologicznych oraz do produkcji papieru m.in. podchloryn sodu, wodorotlenek sodu, różnego rodzaju kwasy np. kwas cytrynowy, chlor, wybielacz, dodatki masowe, pasty, środek BM. Nadto, ubezpieczony przywoził dostarczony w zwojach papier, który następnie był krojony i wrzucany do kadzi, gdzie dochodziło do jego rozwłókniania.

Poza tym ubezpieczony pomagał przy czynnościach wymiany odzieży maszyny i rożnych jej elementów, a następnie wybierał braki (pozostałości po czyszczeniu) spod maszyny i je wywoził.

Transport i wszelkie prace ubezpieczony wykonywał w bezpośredniej styczności z kolejnymi procesami produkcji papieru w narażeniu na szkodliwe czynniki chemiczne, zapylenie, hałas, dużą wilgotność oraz wysoką temperaturę w takim samym stopniu, jak osoby pracujące przy obsłudze poszczególnych urządzeń produkcyjnych.

d owód: akta ZUS - świadectwo pracy z 22.03.2024 r. karta nienumerowana; akta osobowe nadesłane przez (...): umowa o pracę k. 1, angaże k. 2-1, k. 16-18, 21, 23, 36, wniosek o przeniesienie z 10.03.1998 r. k. 15, zaświadczenie o uprawnieniach k. 24 i 35, oświadczenie o zapoznaniu się z zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy k. 25-26; akta sprawy: zeznania świadków: J. R. k. 37-39 protokół elektroniczny k. 42 (00:15:35 - 00:40:00), Z. L. k. 39-40 protokół elektroniczny k. 42 (00:40:22-00:52:07) oraz zeznania ubezpieczonego k. 35-36 i k. 40 protokół elektroniczny k. 42 (00:02:28-00:14:52 i 00:52:53-00:54:20)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów, w tym znajdujących w aktach osobowych nadesłanych przez (...) sp. z o.o., a także korespondujące z nimi osobowe źródła dowodowe w postaci zeznań odwołującego i świadków.

Sąd pozytywnie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich forma i treść formalna nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego. Dokumenty urzędowe stanowiły więc dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.), zaś dokumenty prywatne, dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Dokumenty znajdujące się w aktach osobowych nie są wystarczające dla ustalenia charakteru pracy ubezpieczonego w spornych okresach, albowiem nie zawierają zakresów obowiązków, czy innych konkretnych informacji dotyczących specyfiki pracy na stanowiskach operatora urządzeń i pojazdów transportowych – robotnika transportowego i operatora urządzeń i pojazdów transportowych. Z całą pewnością o charakterze pracy ubezpieczonego nie świadczy dokument, z którego wynika, że ubezpieczony zapoznał się z występującymi na jego stanowisku ryzykami związanymi z obsługą samochodów dostawczych (Ż., K., C., F.), wózka podnośnikowego, ładowarki jednonaczyniowej, kosiarki samojezdnej pilarki spalinowej elektrycznej, kosiarki rotacyjnej, zamiatarki, kosiarki spalinowej na wysięgu, pilarki listwowej przeciwbieżnej, albowiem jak wynika z zeznań świadków brygada pomocnicza, w której pracował ubezpieczony miała szeroki zakres obowiązków, co wynika z charakterystyki prac pomocniczych. Natomiast nie jest to dowód, na podstawie którego można byłoby wnioskować, że ubezpieczony na co dzień posługiwał się tego rodzaju pojazdami/narzędziami, tym bardziej, że ze zgodnych zeznań świadków i ubezpieczonego wynika, że ubezpieczony przede wszystkim obsługiwał wózek widłowy, którym rozwoził rożnego rodzaju środki chemiczne po zakładzie.

Z powyższych względów kluczowe dla rozstrzygnięcia okazały się zeznania świadków J. R. i Z. L., którzy opisali, jakie prace i w jakich warunkach wykonywał ubezpieczony. Świadkowie pracowali wraz z ubezpieczonym w spornych okresach i w związku z tym posiadali istotną wiedzę na temat rodzaju i charakteru pracy ubezpieczonego, mając z nim styczność na co dzień. W ocenie Sądu zeznania te były spójne, logiczne oraz konsekwentne, a także zgodne z zeznaniami wnioskodawcy, dlatego nie było podstaw, aby odmówić im wary. Świadkowie zaznaczyli, że wykonywali inną pracę niż ubezpieczony, bowiem pracowali bezpośrednio przy produkcji papieru, niemniej jednak podkreślili, że narażenie ich i ubezpieczonego na warunki szkodliwe było identyczne. Jednocześnie potwierdzili, że ubezpieczony przede wszystkim zajmował się transportowaniem i dostarczaniem chemii na poszczególne etapy produkcji, jak też wykonywał inne prace pomocnicze bezpośrednio na oddziałach, na których wykonywane są prace w warunkach szczególnych.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego, który wskazał na okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia dotyczące rodzaju, charakteru i warunków pracy wykonywanej w spornych okresach zatrudnienia. Zeznania te były wewnętrznie spójne, logiczne i korespondowały z treścią zgromadzonych w sprawie dokumentów i zeznaniami świadków.

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 2 pkt 2 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz.U.2024.1696 t.j.) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 2).

W myśl art. 23 ust. 1 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (ust. 2).

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2024.1631 t.j.) dalej: ustawa, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Z §1 rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, ze za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Stosownie do § 4 rozporządzenia, aby odwołujący mógł skutecznie domagać się przyznania prawa do rekompensaty, to musiałby wykonywać prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A powołanego rozporządzenia.

Podkreślić należy, że w postępowania sądowym, toczącym się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo odwołującego do świadczenia, i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy w szczególnych warunkach, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z żadnych przyczyn nie może być sporządzony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14 grudnia 2004 r., III AUa 2474/03).

W realiach niniejszej sprawy rzeczą sądu pozostawało więc rozważyć, czy ubezpieczony W. B. spełnia warunki do uzyskania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Bezsporne w sprawie było, że ubezpieczony nie ma ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Spornym pozostawało zatem ustalenie, czy ubezpieczony osiągnął okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat, biorąc pod uwagę, że w toku postepowania administracyjnego organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 13 lat 4 miesięcy i 9 dni.

Nie ulega przy tym wątpliwości, że okresy pracy, określone w ust. 1 § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru, stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Trzeba jednak podkreślić, że zgodnie z utrwaloną w judykaturze Sądu Najwyższego linią orzeczniczą dla oceny, czy pracownik świadczył pracę w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, lecz rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy z punktu widzenia uprawnień emerytalnych (prawa do rekompensaty) jest możliwość zakwalifikowania jej pod jedną z pozycji, wskazanych w załączniku do powołanego rozporządzenia. Pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia czynnikami, ale tylko takie, które zostały rodzajowo wskazane w rozporządzeniu. Co istotne, na zakwalifikowanie prac jako takich nie ma decydującego znaczenia okoliczność, czy zostały bądź nie zostały one zawarte w wykazie resortowym, zawierającym katalog prac wykonywanych w szczególnych warunkach, obowiązującym w danym zakładzie pracy, który może być wykorzystywany jedynie pomocniczo przy wykładni przepisów tego rozporządzenia.

Kwalifikacja jako pracy w warunkach szczególnych odbywa się na podstawie kryterium stanowiskowo-branżowego (czyli konkretne stanowisko w określonej branży). Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia i uciążliwości w oddzielnych działach oraz przypisanie poszczególnych stanowisk pracy do odrębnych gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż konkretne stanowisko jest narażone na ekspozycję czynników szkodliwych w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale gospodarki (branży) jest umiejscowione. Dlatego konieczny jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym, właściwym dla danego działu gospodarki. Oznacza to, że przynależność pracodawcy do określonej gałęzi gospodarki ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 4 z późn. zm.), wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Od kryterium branżowego można odstąpić w pewnych sytuacjach, gdy wykonywana jest praca uznana za szkodliwą dla jednej branży, mimo iż warunki jej wykonywania w innej branży są tak samo szkodliwe. Jeżeli pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 grudnia 2016 r., III UK 40/16, LEX nr 2186064).

Zaznaczyć przy tym należy, że zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 kwietnia 1999 r. (II UKN 619/98), w postępowaniu przed sądem nie stosuje się ograniczeń dowodowych, jakie istnieją w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym. Zatem okoliczności wykonywania pracy w szczególnych warunkach mogą być dowodzone wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem możliwe jest dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w sytuacji.

W związku z powyższym, Sąd oparł się na zeznaniach odwołującego, zeznaniach świadków, dokumentacji z akt osobowych i świadectwach pracy w warunkach szczególnych celem ustalenia okoliczności związanych z charakterem pracy i zakresem obowiązków ubezpieczonego, zatrudnionego w spornym okresie.

Dostrzec należy, że pracodawca ubezpieczonego - Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe (...) sp. z o.o. w K. - zakwalifikował prace ubezpieczonego w spornym okresie od 20 kwietnia 1998 r. do 30 listopada 1998 r. oraz od 01 stycznia 2000 r. do 30 czerwca 2004 r. jako ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie tj. prace wymienione w wykazie A dziale VIII (W transporcie i łączności) pod poz. 1 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Natomiast, w ramach oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wskazać należy, że pracodawca ubezpieczonego nie jest przedsiębiorstwem z branży transportowej, bowiem głównym przedmiotem jego działalności jest produkcja palet. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że podmiot ten jest spółką kapitałową należącą do grupy (...) K. świadczącą usługi (m.in. wynajmu pracowników) dla (...) sp. z o.o. W praktyce oznacza to, że pracownicy (...) sp. z o.o., w tym ubezpieczony, świadczą pracę na terenie (...) sp. z o.o. i w narażeniu na czynniki szkodliwe dla tego zakładu. Jednocześnie, w ocenie Sądu, w zakładach (...) sp. z o.o. z uwagi na charakter działalności, a także bardzo duży rozmiar przedsiębiorstwa, narażenie na czynniki szkodliwe było takie samo jak w różnych innych branżach - poza pracami wymienionymi w dziale VI, były tam wykonywane prace w narażeniu na czynniki takie same jak w zakładach branży chemicznej (prace wymienione w dziale IV), budowlanej (dział V), czy energetycznej (dział II). Jak natomiast wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2015 r. I UK 523/14 (LEX nr 1955505) w przemyśle papierniczym można wykonywać pracę, jaką wykonują ładowacze w transporcie i łączności przy ciężkich pracach załadunkowych i wyładunkowych oraz przeładunku materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie (dział VIII poz. 1). Bowiem koniecznym jest, by występował bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danej gałęzi gospodarki". Tymczasem nie można wykluczyć, że również w przemyśle papierniczym występuje potrzeba i konieczność korzystania w procesach technologicznych, w tym do produkcji papieru, z wymienionych rodzajów materiałów szkodliwych dla zdrowia (sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących). Oznacza to, że gdyby tak rodzajowo opisane, uciążliwe i szkodliwe dla zdrowia prace były wykonywane w pełnym wymiarze czasu pracy przez pracowników transportu zatrudnionych w przemyśle papierniczym, które polegałyby na wykonywaniu w takim wymiarze czasu pracy ciężkich prac załadunkowych, wyładunkowych lub przeładunkowych materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących niezbędnych w procesie technologicznym przemyśle papierniczym, to takie zatrudnienie mogłyby być uwzględnione do okresu prac szczególnych w transporcie, które ze względu na rodzaj wykonywanych ciężkich prac w transporcie w każdej branży, w tym w przemyśle papierniczym, powinny być zaliczone się do stażu pracy w warunkach szczególnych. Na gruncie zasady równego traktowania ubezpieczonych, którzy świadczyli takie same prace szczególne w pełnym wymiarze czasu pracy (art. 2a ustawy systemowej), nie ma usprawiedliwionych podstaw, a przede wszystkim prawnego, racjonalnego ani interpretacyjnego uzasadnienia do różnicowania świadczenia ciężkich prac załadunkowych, wyładunkowych lub przeładunkowych szkodliwych materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w zależności od branży, w szczególności transportowej, w której najczęściej takie zatrudnienie może lub bywa wykonywane.

Mając na uwadze powyższe, a także zgromadzone w sprawie dowody w postaci zeznań świadków, ubezpieczonego, dokumentacji pracowniczej znajdującej się w aktach osobowych odwołującego (umów o prace, angaży i świadectwa pracy), a także faktu wystawienia przez pracodawcę świadectwa pracy w warunkach szczególnych stwierdzić należało, że w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) sp. z o.o. w K. od 20 kwietnia 1998 r. do 30 listopada 1998 r. oraz od 01 stycznia 2000 r. do 30 czerwca 2004 r. na stanowiskach operatora urządzeń i pojazdów transportowych, operatora urządzeń i pojazdów transportowych – robotnika transportowego W. B. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z zeznań świadków i ubezpieczonego wynika, że zajmował się on głównie załadunkiem, wyładunkiem i transportem materiałów szkodliwych - sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących takich jak podchloryn sodu, wodorotlenek sodu, różnego rodzaju kwasy np. kwas cytrynowy, chlor, wybielacz, dodatki masowe, pasty, środek BM.

Zdaniem Sądu opisywana przez świadków i ubezpieczonego praca może zostać zakwalifikowana jako odpowiadająca pracom wymienionym w wykazie A, Dziale VIII pod pozycją 1 tj. ciężkim pracom załadunkowym i wyładunkowym oraz przeładunku materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących

Nadto, pozostałe prace ubezpieczonego mogą zostać zakwalifikowane jako prace wymienione w wykazie A w dziale XIV pod pozycją 25, tj. przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Stwierdzić należy, że bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, objęte poz. 25 działu XIV wykazu A, to te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki. Jeśli zatem czynności te wykonywane są w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z bieżącą konserwacją agregatów i urządzeń lub pracami montażowo-budowlanym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu. Łącznikiem pozwalającym na uznanie takich czynności za pracę w szczególnych warunkach jest narażenie ubezpieczonego na czynniki istniejące na stanowisku pracy w zakładzie ze szkodliwymi czynnikami. W tym wypadku pozostałe prace wykonywane przez ubezpieczonego polegające usuwaniu braków spod maszyny w trakcie postoju, pomoc przy obsłudze maszyny papierniczej (przy trawieniu sit, filców) odpowiadały właśnie pracom wymienionym w wykazie A dziale XIV pod poz. 25. Ubezpieczony przebywał wówczas na oddziałach produkcyjnych będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane były prace w narażeniu na warunki szczególne, bowiem na wydziałach tych były wykonywane prace zaliczane do prac warunkach szczególnych wymienione w wykazie A w dziale VI pkt 13, 14, 15, 16 oraz szereg prac wymienionych w dziale III, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 07 lutego 1983 r. Zdaniem Sądu należy mieć na względzie, że wszystkie wydziały, na których pracę wykonywał ubezpieczony stanowią element ciągu technologicznego w procesie przetwórstwa drewna i produkcji papieru, w którym wykorzystywane są kwasy i ługi warzelniany czy środki chemiczne do bielenia mas włóknistych. W pracy ubezpieczony miał w zasadzie nieprzerwaną styczność różnymi silnie trującymi substancjami chemicznymi, dodatkowo często pracował w dużym hałasie zapyleniu oraz w warunkach wysokiej temperatury. Nie budzi żadnych wątpliwości Sądu, że praca w środowisku związanym z przerobem drewna i przetwarzaniem celulozy, w tak dużych zakładach, w jakich pracował ubezpieczony, powodowała różnorodność zagrożeń ze strony urządzeń czy elementów instalacji, zaś kontakt ubezpieczonego z procesami technologicznymi odbywającymi się pod wysokim ciśnieniem, temperaturą z zastosowaniem substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia, był nieunikniony. Ubezpieczony wykonywał przy tym prace transportowe oraz pomocnicze przy bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń, które miały na celu zapewnienie ciągłości działania zakładu, w którym większość prac była wykonywana w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 07 lutego 1983 r. Nie ulega przy tym wątpliwości, że ubezpieczony prace w takim środowisku wykonywał przez co najmniej 8 godzin dziennie i bezpośrednio na oddziałach produkcyjnych, co przy uwzględnieniu różnorodności prac oznacza, że ubezpieczony przez całą dniówkę roboczą wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku łączonym, skoro wszystkie te prace były wykonywane w narażeniu na podobne czynniki szkodliwe.

Uwzględnienie w niniejszym postepowaniu okresu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 5 lat 1 miesiąca i 11 dni, oznacza że sumarycznie wraz z okresem niespornym wynoszącym 13 lat 4 miesiące i 9 dni, staż pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych wynosi na dzień 31 grudnia 2008 r. 18 lat 5 miesięcy i 20 dni, a więc znacznie więcej niż minimalny próg, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do rekompensaty, o której mowa w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych z tytułu pracy w warunkach szczególnych, o czym orzekł w punkcie I wyroku

Działając zaś na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy, sąd wnioskując a contrario, w punkcie II wyroku nie stwierdził odpowiedzialności pozwanego organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, mając na uwadze fakt, iż dopiero wyniki niniejszego postępowania dowodowego, pozwoliły na poczynienie wiążących ustaleń co do charakteru pracy strony w spornych okresach. Konieczne dla ustalenia pracy w warunkach szczególnych było stwierdzenie, w jakich warunkach praca była wykonywana, zwłaszcza, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wystawione przez pracodawcę ubezpieczonego mogło budzić wątpliwości organu rentowego. Sądowi wiadomo z urzędu, że zakład z uwagi na upływ czasu, stosowaną nomenklaturę w zakresie stanowisk, brak pisemnych zakresów obowiązków, a przy tym rozległość zakładu i różnorodność wykonywanych prac przez poszczególnych pracowników często miał trudności z ustaleniem charakteru prac, co wymagało weryfikowania na drodze postępowania sądowego. Tym samym nieustalenie w postępowaniu administracyjnym ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w przedmiocie prawa ubezpieczonego do rekompensaty, nie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność.

sędzia Justyna Skórzewska

Gdańsk, dnia 31/10/2025r.