Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Bałtrukowicz

Protokolant: st. sekr. sądowy Sylwia Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2015 r. w Gdańsku

sprawy S. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z udziałem zainteresowanego Z. S.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczeń społecznych wobec Z. S., ustalenie kwot należnych na Fundusz Pracy oraz ustalenie nieistnienia zobowiązania do naliczania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

na skutek odwołania S. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 20 października 2014 r.,

znak (...) ,

znak (...),

znak (...),

1.  oddala odwołania,

2.  zasądza od skarżącej S. S. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 października 2014 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że Z. S. jako osoba współpracująca z płatnikiem składek S. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz zdrowotnemu w okresie od dnia 1 sierpnia 2008 r. do 30 czerwca 2014 r. i ustalił podstawy wymiaru składek za wskazany okres (k. 113-117 akt ZUS).

Decyzją z dnia 20 października 2014 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. określił podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy dla płatnika S. S. za okres od sierpnia 2008 r. do listopada 2014 r. i ustalił podstawy wymiaru składek za wskazany okres (k. 119-121 akt ZUS).

Decyzją z dnia 20 października 2014 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że płatnik składek S. S. nie była zobowiązana do naliczania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od sierpnia 2008 r. do grudnia 2011 (k. 123-125 akt ZUS).

W uzasadnieniu powyższych decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych powołał się na wyniki kontroli przeprowadzonej u płatnika składek, w wyniku której organ rentowy uznał, że Z. S., ojciec płatnika składek S. S., w okresach objętych decyzjami powinien być zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca, a nie jako pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Odwołanie od powyższych decyzji złożyła płatnik składek S. S.. Ubezpieczony Z. S. złożył odwołanie od decyzji (...).

Odwołujący się zarzucili zaskarżonej decyzji:

- naruszenie art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy z 13 października 1982 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 8 ust. 11 w/w ustawy poprzez wydanie decyzji w oparciu o błędne ustalenie stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych tj. błędne ustalenie, iż ubezpieczony Z. S. jest osobą współpracującą z płatnikiem składek w prowadzeniu działalności gospodarczej,

- naruszenie art. 6, 7, 8, 11 w zw. z art. 75§1, 77 §1, 78§1, art. 80 i 180 kodeksu postępowania administracyjnego wskazując, że postepowanie administracyjne było prowadzone z pominięciem przepisów powszechnie obowiązującego prawa i z nierzetelnym określeniem stanu faktycznego,

- naruszenie art. 7, 8, 32 i 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez bezprawne ograniczenie ubezpieczonemu Z. S. prawa do zabezpieczenia społecznego.

(odwołania: k. 20-21, 33-52, 68-87)

W odpowiedzi na odwołania pozwany organ rentowy wniósł o ich oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte zaskarżonych decyzjach. Nadto pozwany wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

(odpowiedzi na odwołania: k. 28-29, 60-61, 95-96)

Zarządzeniami z dnia 15 stycznia 2015 r. sprawy z odwołań S. S. od w/w decyzji zostały połączone do wspólnego rozpoznania (k. 63, 98).

Odwołanie Z. S. od decyzji 20 października 2014 r., znak (...) zostało zarejestrowane pod sygnaturą akt VII U 2421/14. W dniu 26 maja 2015 r. w sprawie tej, z udziałem S. S. jako zainteresowanej, zapadł wyrok oddalający odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek S. S. od 2008 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą S. S. Firma Handlowo-Usługowa, której przedmiotem jest handel materiałami budowlanymi (kruszywem) oraz świadczenie usług transportowych. Od grudnia 2014 r. działalność ta została zawieszona, a S. S. utrzymuje się z zasiłku dla bezrobotnych.

okoliczności bezsporne, a także zeznania S. S. i Z. S. k. 129-131 akt sprawy

Ubezpieczony Z. S. jest ojcem płatnika S. S.. Ubezpieczony i płatnik składek zamieszkują wspólnie w domu jednorodzinnym. Dom ma 4 pokoje, z czego dwa zajmuje ubezpieczony z żoną, jeden córka S. S. oraz jeden uczący się syn. Ubezpieczony wraz z żoną prowadzą również 1,5 hektarowe gospodarstwo rolne, zajmują się uprawą warzyw. S. S. utrzymuje się samodzielnie tj. nie korzysta z pomocy finansowej rodziców np. w zakresie ubioru. Posiłki natomiast czasami spożywa wspólnie z rodziną, czasami oddzielnie.

Z. S. od 1986 r. do 2008 r. prowadził jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie ciężarowych usług transportowych. W okresie prowadzonej działalności nie zatrudniał pracowników.

Po zamknięciu działalności ubezpieczony nie sprzedał samochodu, który był nadal wykorzystywany w działalności gospodarczej prowadzonej przez córkę. Ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy tego samochodu i woził materiały budowlane (piasek, żwir itp.) sprzedawane przez płatnika składek. Ubezpieczony od sierpnia 2008 r. został zgłoszony przez płatnika składek do ubezpieczeń społecznych jak pracownik wykonujący umowę o pracę (kod 01 10 00) z podstawą wymiaru składek obliczoną do najniższego wynagrodzenia krajowego.

Z. S. pracował w zależności od potrzeb płatnika składek, którego działalność w dużej mierze jest sezonowa – czasem była to praca przez 5-8 godzin, a czasem w ogóle nie pracował, jeśli nie było akurat żadnych zamówień

Ubezpieczony miał dostęp do szuflady, w której znajdowały się pieniądze, i gdy ich potrzebował, lub na koniec miesiąca, pobierał sobie z tej szuflady odpowiednie kwoty. Gdy natomiast S. S. brakowało środków finansowych np. na paliwo, pożyczała pieniądze od ojca.

Księgowość firmy (...) prowadziła samodzielnie. Ubezpieczony nie podpisywał listy obecności, nie kwitował pobranego wynagrodzenia. Płatnik składek przez cały sporny okres (2008-2014) nie wystawiła ubezpieczonemu druków PIT-11, nie odprowadzała również podatku od wypłaconego wynagrodzenia.

Z. S. w okresie objętym sporem nie podlegał ubezpieczeniom społecznym w KRUS, nie posiadał również innego tytułu ubezpieczenia. Obecnie pobiera świadczenie przedemerytalne.

okoliczności bezsporne, a także zeznania S. S. i Z. S. k. 129-131 akt sprawy

W dniach 4-5 i 11 sierpnia 2014 r. r. organ ubezpieczeniowy przeprowadził kontrolę u płatnika składek, której celem była ocena prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu, prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalno-rentowe oraz wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych.

Dowód: protokół kontroli z 11 sierpnia 2014 r. k. 57-65 akt kontroli

W piśmie z dnia 22 sierpnia 2014 r. zatytułowanymi „wyjaśnienie do protokołu kontroli” płatnik składek wskazała, iż chociaż mieszka razem z ojcem, nie prowadzi z nim wspólnego gospodarstwa domowego, podkreślając, iż został on zgłoszony z prawidłowym kodem ubezpieczenia jako pracownik oraz że były za niego terminowo opłacane składki na ubezpieczenia społeczne. Nadto, podała, że nie wiedziała, że powinna sporządzać listę płac oraz poinformowała, że dokona złożenia wszystkich stosownych dokumentów w urzędzie skarbowym i oprowadzi podatek. Co do braku umowy o pracę płatnik wskazała, że informację o braku takiej umowy podała na skutek zdenerwowania i omyłkowego umieszenia tej umowy w niewłaściwej części akt osobowych (załączyła jej kserokopię).

Dowód: pismo z 22 sierpnia 2014 r., wraz z załącznikiem – umową o pracę k. 67-73 akt kontroli

Pismem z dnia 5 września 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował płatnika składek o nierozpatrzeniu zastrzeżeń do protokołu kontroli z powodu przekroczenia 14-dniowego terminu do ich złożenia.

Dowód: pismo z 5.09.2014 r. k. 75 akt kontroli

Pismem z dnia 12 września 2014 r. płatnik składek wniosła o ponowne rozpatrzenie zastrzeżeń do protokołu kontroli, wskazując, że przekroczenie terminu do ich złożenia było spowodowane jej chorobą.

Dowód: pismo z 5.09.2014 r. k. 75 akt kontroli

Pismem z dnia 18 września 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował ubezpieczoną o braku podstaw prawnych do przywrócenia terminu do wniesienia zastrzeżeń do protokołu kontroli z dnia 11 sierpnia 2014 r.

Dowód: pismo z 18.09.2014 r. k. 75 akt kontroli

Pismami z dnia 17 września 2014 r. płatnik składek i ubezpieczony zostali zawiadomieni o wszczęciu postępowania w spawie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ustalenia podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia z uwagi na stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości w tym zakresie.

Dowód: zawiadomienie z 17 września 2014 r. k. 85 i 87 akt kontroli

W toku postępowania przed organem rentowym płatnik składek zapoznała się z aktami kontroli oraz złożyła kolejne pisma, w których przedstawiła swoje stanowisko odnośnie ustaleń kontroli. Pismem z dnia 29 września 2014 r. stanowisko w sprawie przedstawił również ubezpieczony Z. S..

Dowód: akta kontroli: wnioski k. 89-91, pisma płatnika składek k. 97 i 107, pismo ubezpieczonego k. 101

Zaskarżonymi w niniejszym postępowaniu trzema decyzjami z dnia 20 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.:

1.  stwierdził, że Z. S. jako osoba współpracująca z płatnikiem składek S. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz zdrowotnemu w okresie od dnia 1 sierpnia 2008 r. do 30 czerwca 2014 r. i ustalił podstawy wymiaru składek za wskazany okres (decyzja znak (...),

2.  określił podstawy wymiaru składek na Fundusz Pracy dla płatnika S. S. za okres od sierpnia 2008 r. do listopada 2014 r. i ustalił podstawy wymiaru składek za wskazany okres (decyzja znak (...) ),

3.  stwierdził, że płatnik składek S. S. nie była zobowiązana do naliczania składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od sierpnia 2008 r. do grudnia 2011 (decyzja znak (...)),

Podstawą do wydania w/w decyzji były ustalenia kontroli skutkujące przyjęciem przez organ rentowy, że Z. S. powinien być zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca (kod 05 11 00), a nie jako pracownik wykonujący umowę o pracę.

Dowód: decyzje z 20.10.2015 r. w aktach ZUS k. 113-117, k. 119-121, k. 123-125

Wraz z pismem z dnia 17 listopada 2014 r. płatnik składek złożyła informacje od dochodach i pobranych podatkach za Z. S. (PIT-11 i PIT-4R) za lata 2008-2013 wraz z wyjaśnianiami co do przekroczenia ustawowych terminów do ich złożenia oraz dokonała wpłaty 4.752 zł tytułem zaliczki na podatek dochodowy za lata 2008-2013.

Dowód: kopia pisma do US oraz dowód zapłaty podatku k. 22-27 akt sprawy

Powyższy, w dużej mierze bezsporny, stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach kontroli, aktach ZUS dot. poszczególnych decyzji oraz w aktach sprawy, z wyłączeniem umowy o pracę z dnia 1 sierpnia 2008 r., których prawdziwość nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wiarygodności z urzędu. Dowód z dokumentów zgromadzonych w sprawie w zakresie, w jakim posłużyły do ustalenia stanu faktycznego, Sąd uznał za w pełni wiarygodny, gdyż dokumenty te nie budziły żadnych wątpliwości i nie były przez strony kwestionowane.

Sąd Okręgowy co do zasady dał także wiarę zeznaniom ubezpieczonego Z. S. oraz odwołującej się S. S., oprócz ich twierdzeń, że umowa o pracę pomiędzy nimi zawarta została sporządzona na piśmie w sierpniu 2008 r. W ocenie Sądu zeznania, w zakresie uznanym za wiarygodne, miały charakter spontaniczny, były wewnętrznie spójne i razem z pozostałym materiałem dowodowym tworzyły zwartą i logiczną całość.

Co do odmowy uznania za wiarygodny dowodu z dokumentu prywatnego – umowy o pracę z dnia 1 sierpnia 2008 r. oraz zeznań stron co do jej zawarcia na piśmie we wskazanej dacie stwierdzić należy, iż w/w dowody są sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym. Nie sposób pominąć faktu, że do protokołu przesłuchania w toku kontroli, na pytanie kontrolującego - „czy posiada Pani umowę o pracę z ojcem? płatnik składek zeznała „nie posiadam” (k. 9v akt kontroli) oraz że kopię umowy o pracę z dnia 1 sierpnia 2008 r. płatnik składek przedłożyła dopiero wraz z pismem z dnia 22 sierpnia 2014 r. (k. 67-71 akt kontroli), ze wskazaniem, iż dopiero po zakończeniu kontroli odnalazła brakujące dokumenty w postaci akt osobowych, w tym umowy pracę. W ocenie Sądu, gdyby takowa umowa była faktycznie spisana w sierpniu 2008 r. płatnik z pewnością do protokołu zeznałaby, że taka umowa została spisana, ale nie może jej odnaleźć, tymczasem „odnalezienie” dokumentów pracowniczych już po kontroli wskazuje raczej, że rzeczywiście dokumenty te w momencie kontroli w ogóle nie istniały. Niemniej jednak zaznaczyć należy, że fakt istnienia pisemnej umowy o pracę w sierpniu 2008 r. (bądź nie) nie ma decydującego znaczenia dla ustalenia charakteru zatrudnienia Z. S., albowiem ten jest oceniany nie tylko na podstawie tej umowy, ale poprzez ocenę całokształtu okoliczności faktycznych wynikających również z innych dokumentów oraz pozostałych zeznań płatnika składek i zainteresowanego uznanych wszak za wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania S. S. nie zasługują na uwzględnienie.

Odnosząc się jednak w pierwszej kolejności do zarzutów wnioskodawczyni naruszenia przy wydaniu zaskarżonych decyzji szeregu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, Sąd Okręgowy wskazuje, że w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zastosowanie znajdują przepisy kodeksu postępowania cywilnego, a nie przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. W związku z tym nie ma możliwości badania w świetle przepisów tego kodeksu prawidłowości wydanej przez organ rentowy decyzji. Naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stanowi przesłanki wzruszenia decyzji przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, więc także w tym aspekcie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego nie są przez ten sąd stosowane. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego i kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania, pozostaje poza przedmiotem tego postępowania. W związku z tym jest oczywiste, że wśród przewidzianych w art. 477 ¹⁴ k.p.c. sposobów rozpoznania odwołania przez sąd nie przewidziano możliwości uchylenia przedmiotowych decyzji.

Sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego (por. uchwały Sądu Najwyższego z 21 listopada 1980r., III CZP 43/80, OSNCP 1981 nr 8, póz. 142, z 27 listopada 1984r., III CZP 70/84, OSNCP 1985 nr 8, póz. 108 oraz z 21 września 1984r., III CZP 53/84, OSNCP 1985 nr 5-6, póz. 65), jako przedmiotu odwołania. Stwierdzenie takiej wady następuje jednak tylko dla celów postępowania cywilnego i ze skutkami dla tego tylko postępowania. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w postanowieniu z 28 maja 2002r., II UKN 356/01, OSNP 2004/3/52 przychylając się do stwierdzenia, iż postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej jest samodzielnym postępowaniem administracyjnym ograniczającym się do ustalenia, czy decyzja dotknięta jest jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1 pkt 1-7 k.p.a. Rozstrzygnięcie kończące to postępowanie następuje w drodze decyzji (art. 158 § 1 k.p.a.) podejmowanej przez organ administracji publicznej ( art. 156 § 1 k.p.a.), toteż orzekanie w tej kwestii przez sąd powszechny byłoby naruszeniem kompetencji właściwego organu administracji publicznej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy wskazuje, że w niniejszym postępowaniu nie doszukał się naruszeń prawa administracyjnego w stopniu, w jakim dyskwalifikowały by one sporne decyzje pozwanego w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego.

Przedmiotem postępowania była natomiast odmienność w dokonaniu przez strony niniejszego postępowania subsumpcji okoliczności faktycznych sprawy pod przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2015.121), dalej: ustawa systemowa, regulujących zagadnienie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące. W myśl art. 8 ust. 11 tej ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Jeżeli kryteria określone dla osób współpracujących spełnia pracownik, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jak osoba współpracująca (art. 8 ust. 2 ustawy systemowej). Ponadto, stosownie do treści art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Natomiast według art. 13 pkt 5 tej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby współpracujące od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy.

Kwestią sporną, poddaną ocenie Sądu Okręgowego, było więc jedynie ustalenie czy stosunek prawny łączący wnioskodawczynię i zainteresowanego w okresie od sierpnia 2008 r. do czerwca 2014 r. był stosunkiem pracy w rozumieniu art. 22 k.p., czy też wypełniał kryterium uznania go za „współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej”. Dlatego też przedmiotem rozpoznania Sądu w niniejszej sprawie było zweryfikowanie ustaleń faktycznych poczynionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w trakcie kontroli zakończonej wydaniem zaskarżonych decyzji, których podstawę wydania stanowi ustalenie, że Z. S. podlega ubezpieczeniom społecznym od dnia 01 sierpnia 2008 r. do 30 czerwca 2014 r. jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez S. S..

Przede wszystkim wskazać należy, iż koniecznym warunkiem do uznania danej osoby za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, jest zaliczenie tej osoby do kręgu osób najbliższych dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Za osobę tę może być uznana tylko osoba, która poza łączącym ją z prowadzącym działalność gospodarczą pokrewieństwem, pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Przy określeniu prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego należy brać pod uwagę następujące okoliczności: wspólny adres zameldowania (zamieszkania), prowadzenie wspólnego budżetu domowego, współpraca w załatwianiu codziennych spraw życiowych. Tym samym przyjąć należy, iż współpracujący to członkowie najbliższej rodziny, pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, przyczyniający się do prowadzenia działalności, działający na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność, zaangażowane w prowadzenie tej działalności.

W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu należało uznać, iż S. S. i Z. S., wbrew stanowisku odwołującej się, pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym. Za takim przyjęciem przemawia fakt, iż strony mieszkają w jednym domu, w którym ubezpieczona zajmuje jeden pokój (nie jest to specjalnie wydzielona część domu), podobnie jak jej jeden brat (student) będący nadal na utrzymaniu rodziców, czasem wspólnie jadają posiłki, pomagają sobie wzajemnie. W ocenie Sądu fakt, iż odwołująca się samodzielnie ponosi koszty np. swoich ubrań w żaden sposób nie przeczy powyższemu ustaleniu, albowiem jak zgodnie zeznali płatnik składek i ubezpieczony, Z. S. miał nieograniczony dostęp do pieniędzy – zysku wypracowanego przez płatnika, które znajdowały się w szufladzie. Ubezpieczony nie kwitował pobrania tych pieniędzy, a więc na równi z płatnikiem składek z nich korzystał. Ubezpieczony zeznał również, że w sytuacji, gdy córce brakowało środków finansowych np. na pokrycie kosztów paliwa, to on pożyczał jej pieniądze. Okoliczność ta wbrew stanowisku odwołującej się nie może zostać uznana za typową dla stosunku pracy, gdyż w stosunkach pracowniczych wręcz niespotykane są sytuacje, żeby to pracownik pożyczał pieniądze swojemu pracodawcy na pokrycie kosztów funkcjonowania zakładu pracy. Dobitnie o wspólnej więzi materialnej świadczą zeznania odwołującej się, która wprost przyznała, że „kasa była wspólna”.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe, w szczególności oparte na nim wnioskowanie doprowadziło Sąd Okręgowy do przekonania, że Z. S. w rzeczywistości nie świadczył pracy na rzecz odwołującej się córki – S. S. w ramach stosunku pracy, lecz współpracował z nią przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy wnioskodawczynią, a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku ubezpieczeń społecznych (na jaki wskazuje sam ustawodawca w art. 38 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) – Sąd Okręgowy uznał, iż przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć zasada wyrażona w art. 6 k.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Sama zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c., jest jasna. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza, część ogólna. Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005 r., Wydanie 6). Również judykatura stoi na takim stanowisku, czego wyrazem jest wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, w którym wyrażono pogląd, iż „Reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa on na stronie powodowej. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa”.

Przenosząc powyższą regułę na grunt niniejszej sprawy przyjąć należy, iż skarżąca decyzję ZUS, zaprzeczając twierdzeniom organu rentowego, który na podstawie przeprowadzonego postępowania kontrolnego dokonał niekorzystnych dla niej ustaleń, winna była w postępowaniu przed sądem nie tylko podważyć trafność poczynionych w ten sposób ustaleń dotyczących obowiązku ubezpieczeń społecznych, ale również, nie ograniczając się do polemiki z tymi ustaleniami, wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jej stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji. Według Sądu Okręgowego, w przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni, za pomocą swoich zeznań oraz zeznań zainteresowanego, a także przedłożonych dokumentów, nie zdołała obalić ustaleń dokonanych przez pozwanego sprowadzających się do przyjęcia, że w relacjach pomiędzy wnioskodawczynią a Z. S. nie było elementu podporządkowania, w związku z czym nie sposób uznać, aby wykonywał on zatrudnienie na podstawie stosunku pracy.

Zauważyć należy, iż stosownie do zawartej w art. 2 k.p. definicji – pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie m.in. umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem, a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być zatem faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają : ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę. Dla skuteczności umowy o pracę wystarczy zatem zgodna wola stron, wyrażona w umowie o pracę.

W kontekście przedłożonej umowy o pracę, podkreślić należy, że pomimo tego, iż dla powstania stosunku pracy wystarczającym są zgodne oświadczenia woli pracodawcy i pracownika, powyższa czynność prawna nie jest wystarczająca dla nabycia prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tego tytułu. Dla objęcia ubezpieczeniem społecznym istotnym jest bowiem, czy strony zawierające umowę o pracę miały realny zamiar wzajemnego zobowiązania się przez pracownika do świadczenia pracy, a przez pracodawcę do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią, a także to czy taki zamiar został w rzeczywistości zrealizowany. Nie podlega więc ubezpieczeniu z tego tytułu w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i nie nabywa prawa do świadczeń z niej wynikających osoba, która zawarła co prawda umowę o pracę, jednakże nie nosi cech zatrudnionego pracownika. Jak wskazał przy tym Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 września 2003 r. w sprawie II UK 41/03 (OSNP 2004/11/199, M.P.Pr. – wkł. 2004/5/15, M.Prawn. 2004/15/714, OSP 2005/2/30) rzeczywisty charakter pracowniczego zatrudnienia osób bliskich pracodawcy wymaga nie tylko stwierdzenia braku formalnych zakazów do ich zatrudniania w ramach stosunku pracy, ale rygorystycznych ustaleń i przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę bliską obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze. Jest to niezbędne dla wyeliminowania z obrotu prawnego zachowań osób bliskich zmierzających do obejścia lub nadużycia prawa do korzystniejszego tytułu i świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W ocenie Sądu Okręgowego, o tym, że brak jest możliwości uznania w rozpoznawanej sprawie, że zatrudnienie zainteresowanego przez płatnika składek miało charakter stosunku pracy, świadczy oczywisty brak konstytutywnej cechy kreującej zobowiązanie pracownicze, jakim jest pracownicze podporządkowanie (art. 22 § 1 k.p.) pomiędzy S. S., a jej ojcem.

Jak wynika bowiem z materiału dowodowego, przed tym, jak odwołująca się podjęła działalność gospodarczą w zakresie handlu sypkimi materiałami budowlanymi, jej ojciec również prowadził działalność gospodarczą w zakresie usług transportowych. Po rozpoczęciu działalności przez płatnika, jej ojciec zamknął swoją działalność i zaczął wykonywać te same czynności, ale już tylko na rzecz córki. Istotnym jest, iż obie te działalności faktycznie uzupełniają się, podobnie jak czynności wykonywane przez S. S. i jej ojca w ramach prowadzonej działalności – S. S. sprzedawała materiały budowlane, natomiast Z. S. zajmował się ich dowozem do klientów. Nie uszło uwadze Sądu, iż Z. S. (wbrew przedłożonej umowie o pracę) nie pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak zeznała odwołująca się, ubezpieczony pracował czasem 5-8 godzin, czasem wcale, czyli czas jego pracy był wyznaczany ilością zamówień na materiały budowlane.

Istotnym jest również, iż S. S. nie prowadziła w zasadzie żadnej dokumentacji osobowej dla Z. S., nie sporządzała listy płac, nie wypłacała co miesiąc stałego wynagrodzenia (ubezpieczony pieniądze pobierał w dowolnym momencie z szuflady), nie wystawiała druków PIT-11, nie odprowadzała zaliczek na podatek. W ocenie Sądu, działania płatnika mające miejsce już po kontroli przeprowadzonej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych polegające na złożeniu dokumentów do urzędu skarbowego i zapłacie podatku, miały na celu jedynie usankcjonowanie przyjętej linii obrony, wobec stwierdzonych przez organ rentowy nieprawidłowości w zakresie ubezpieczeń społecznych. W ocenie Sądu działań tych nie można usprawiedliwić jedynie niewiedzą. S. S. działalność gospodarczą prowadzi od 2008 r., a zatem brak wiedzy w zakresie ciążących na niej obowiązków jest niewiarygodny. Płatnik jest działaczem gospodarczym legitymującym się wyższym wykształceniem, stąd trudno dać wiarę jej twierdzeniom, że nie wiedziała o konieczności chociażby odprowadzanie zaliczek na podatek od dochodów zatrudnionego pracownika, skoro obowiązek podatkowy jest jednym z podstawowych i powszechnym obowiązkiem wobec państwa. Z powyższego wynika raczej, że płatnik składek traktował ojca jako osobę współpracującą, która na równi z nią ponosiła ryzyko prowadzonej działalności.

W okolicznościach niniejszej sprawy uznać należało, iż faktyczna wola stron - Z. S. i S. S. nie obejmowała podporządkowania pracowniczego zainteresowanego S. S. i choć Z. S. faktycznie wykonywał pracę na rzecz wnioskodawczyni (rozwoził sprzedane materiały), nie sposób jednak przyjąć, aby czynności te wykonywał w ramach stosunku pracy. Wręcz przeciwnie, w świetle okoliczności faktycznych niniejszej sprawy przyjąć należało, iż współpracował on z wnioskodawczynią przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

W konkluzji stwierdzić należy, iż ZUS zasadnie stwierdził w zaskarżonej decyzji nr (...), iż Z. S. od dnia od dnia 01 sierpnia 2008 r. do 30 czerwca 2014 r. podlegał ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez S. S. i ustalił wysokość należnych z tego tytułu składek zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy systemowej oraz art. 79 ust. 1 i 2 oraz z art. 81 ust. 2 ustawy z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a następnie w kolejnych decyzjach orzekł o kwotach należnych składek na Fundusz Pracy (decyzja nr (...)) oraz braku obowiązku obliczania przez płatnika składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (decyzja nr (...)) .

W związku z powyższym Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku uznając, że zaskarżone decyzje są prawidłowe.

W puncie 2 wyroku Sąd orzekł o kosztach zastępstwa procesowego na podstawie § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tj. Dz. U. z 2013.490), zasądzając je w stawce minimalnej.

SSO Ewa Bałtrukowicz