Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bożenna Zalewska

Protokolant: st. sekr. sądowy Adrianna Mikulska

po rozpoznaniu w dniu 05 lipca 2016 r. w Gdańsku

sprawy E. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o ustalenie istnienia lub nieistnienia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek G. K.

na skutek odwołania E. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 18 stycznia 2016 r. nr (...); znak (...)- (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od E. K. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 180,00 ( słownie : sto osiemdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 351/16

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 18 stycznia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że ubezpieczona E. K. nie podlega z tytułu zatrudnienia u płatnika składek SKLEP (...) G. K. ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 01 września 2015 r. (k. 49-50 akt ubezpieczeniowych).

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona E. K., wnosząc o jej zmianę i ustalenie, iż podlega ona ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 01 września 2015 r. (k. 2-4 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie skarżącej pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powołując się na argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji, o wezwanie do sprawy w charakterze zainteresowanej płatniczki składek G. K. oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz pozwanego kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm prawem określonych (k. 22 akt sprawy).

Postanowieniem z dnia 22 marca 2016 r. Sąd postanowił zawiadomić G. K. o toczącym się postępowaniu jako zainteresowaną. (k. 24 akt sprawy)

Płatnik składek G. K. poprała w niniejszym postępowaniu stanowisko ubezpieczonej E. K. (k. 36 akt sprawy).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek G. K. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą SKLEP (...) G. K.. Data rozpoczęcia działalności gospodarczej to 01 stycznia 2003 r. Jako główny przedmiot prowadzonej działalności wskazano w (...) sprzedaż detaliczną prowadzoną w niewyspecjalizowanych sklepach z przewagą żywności, napojów i wyrobów tytoniowych. Siedziba mieści się przy ul. (...) w G., jej oddział zaś znajduje się przy ul. (...) w G..

Okoliczności bezsporne

Płatnik zatrudnia 6 pracowników na umowę o pracę oraz 6 na umowę zlecenie. Pracownicy otrzymują wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę tj. 1750zł w roku 2015, zaś zleceniobiorcy 600 zł brutto, za wyjątkiem E. K., której wynagrodzenie jest znacznie wyższe.

Dowód: lista ubezpieczonych k. 1 akt ubezpieczeniowych

Ubezpieczona E. K. (urodzona dnia (...)) została zatrudniona u płatnika składek na podstawie umowy o pracę z dnia 1 września 2015 r. na czas nieokreślony w wymiarze połowy etatu na stanowisku koordynator ds. dystrybucji sprzedaży detalicznej za wynagrodzeniem zasadniczym w kwocie 7200,00 zł brutto. Jako miejsce pracy w umowie o pracy ubezpieczonej wskazano G. ul. (...).

Ubezpieczona w dniu 15 września 2015 r. uzyskała zaświadczenie lekarskie dopuszczające ją do pracy na stanowisku koordynator ds. dystrybucji sprzedaży detalicznej na okres do dnia 15 września 2018 r.

Ubezpieczona została w dniu 15 września 2015 r. zgłoszona przez płatnika składek do ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego z kodem 01 10 00 (pracownik). Dokument zgłoszeniowy wpłynął do ZUS dnia 21 września 2015 r. Następnie dnia 05 października 2015 r. wpłynął kolejny dokument zgłoszeniowy zgłaszający do ubezpieczeń ubezpieczoną od 01września 2015 r.

dowód: umowa o pracę z dnia 01 września 2015 r. k. 40 akt ubezpieczeniowych

Ubezpieczona posiada wykształcenie wyższe - ukończyła prawo na Uniwersytecie G. uzyskując tytuł magistra.

Uprzednio ubezpieczona pracowała na następujących stanowiskach:

⚫

Kasjer - sprzedawca - Sklep sportowy (...) w okresie październik 2005 r. - luty 2006 r.;

⚫

Pracownik biura (...) Sp. z o.o. w okresie wrzesień 2006r. - czerwiec 2007 r.;

⚫

Zastępca kierownika biura sekretariatu - (...) w okresie lipiec 2007 r. - październik 2009 r.

Dowód: curriculum Vitae k. 35 akt ubezpieczeniowych

Ubezpieczona o ofercie pracy dowiedziała się z portalu (...) przebiegała dwuetapowo. W pierwszym etapie ubezpieczona dostarczyła CV oraz informacji o dotychczasowym zatrudnieniu i doświadczeniu w pracy. W drugim etapie uzgodniono warunki zatrudnienia.

Ubezpieczona pracować miała od godz. 17 do 21 oraz w terminie od 05 do 16 października 2015 r. w godzinach od 8 do 12. Praca wykonywana była zdalnie - z miejsca zamieszkania ubezpieczonej. Do obowiązków ubezpieczonej należało m.in. stworzenie platformy internetowej do realizacji zamówień, zakupów przez Internet. Głównym zadaniem było poszukiwanie oferty handlowej na realizację platformy, ustalenie kanału dystrybucji oraz oszacowanie końcowych kosztów realizacji całego przedsięwzięcia. W późniejszym czasie zaś utrzymywanie stałych kontaktów z klientami, kontrahentami, aktualizacja bazy danych, produktów sprzedaży, stworzenie bazy klientów.

Ubezpieczona była równocześnie zatrudniona w (...) S.A na stanowisku młodszy specjalista ds. likwidacji szkód w pełnym wymiarze czasu pracy od godz. 8 do 16.15 oraz w sklepie (...) n u płatników składek W. B. oraz M. T. w G. jako koordynator ds. sprzedaży i wdrożenia platformy internetowej do realizacji zakupów artykułów spożywczych przez Internet w godz. od 13 do 17 w wymiarze ½ etatu za wynagrodzeniem 7200 zł brutto.

Ubezpieczona posiadała w zw. z powyższym następujące tytuły ubezpieczenia: w wymiarze 1/1 etatu za okres od 01 lutego 2011 r. , w wymiarze ½ etatu za okres od 01 września 2015 i w wymiarze ½ etatu za okres od 1 października 2015 r.

dowód: karta pracownika k. 39 akt ubezpieczeniowych, karta szkolenia wstępnego BHP k. 38 akt ubezpieczeniowych ogłoszenie z portalu trójmiasto.pl k. 37 akt ubezpieczeniowych, orzeczenie lekarskie k. 33 akt ubezpieczeniowych curriculum vitae k. 35 akt ubezpieczeniowych zeznania W. B. i E. K. k. 32 protokół elektroniczny akt sprawy VII U 366/16

W okresie od dnia 29 października 2014 r. ubezpieczona korzystała ze zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą.

okoliczność bezsporna

Ubezpieczona otrzymała wynagrodzenie w kwotach netto:

⚫

za wrzesień 2015 r. – 5082,72 zł

⚫

za październik 2015 r. – 5082,72 zł

⚫

za listopad 2015 r. – 3391,15 zł.

dowód: listy płac k. 30-32 akt ubezpieczeniowych

15 października 2015 r ubezpieczona urodziła dziecko

okoliczność bezsporna, vide: zeznania P. K.– protokół skrócony k. 48 akt sprawy, protokół elektroniczny k. 49 akt sprawy

Zaskarżoną w sprawie decyzją nr 100200/16/16/UBS-IK z dnia 18 stycznia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że ubezpieczona E. K. nie podlega z tytułu zatrudnienia u płatnika składek SKLEP (...) G. K. ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 01 września 2015 r.

dowód: decyzja z dnia 19 stycznia 2016 r. k. 49-50 akt ubezpieczeniowych

Decyzją nr (...) z dnia 03 lutego 2016 r. ZUS stwierdził, iż ubezpieczona E. K. jako pracownik płatnika składek (...) S.C nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym oraz wypadkowemu od 01 października 2015 r. Odwołanie ubezpieczonej od ww. decyzji toczące się pod sygn. akt VII U 366/16 przed tut. Sądem Okręgowym, zostało oddalone prawomocnym wyrokiem z dnia07 czerwca 2016.

dowód: wyrok z dnia 11 lipca 2016 r. k. 51 akt sprawy VII U 351/16

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ubezpieczeniowych, aktach sprawy o sygn. akt VII U 351/16 tut. Sądu oraz w aktach sprawy, których prawdziwość nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Stan faktyczny Sąd ustalił również na podstawie zeznań męża ubezpieczonej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie skarżącej E. K. nie jest zasadne i jako takie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było dokonanie weryfikacji trafności zawartego w spornej decyzji rozstrzygnięcia w zakresie stwierdzenia braku podstaw do podlegania przez skarżącą ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę u pracodawcy – G. K.

Na podstawie analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał stanowisko pozwanego organu ubezpieczeniowego za prawidłowe.

Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w niniejszej sprawie pomiędzy skarżącą a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku ubezpieczeń społecznych – Sąd Okręgowy uznał, że przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć zasada wyrażona w art. 232 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu strona jest obowiązana wykazać dowodami zasadność zgłoszonych przez nią twierdzeń. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje.

Zgodnie bowiem z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Sama zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c., jest jasna. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza, część ogólna. Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005 r., wydanie 6). Również judykatura stoi na takim stanowisku, czego wyrazem jest wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, w którym wyrażono pogląd, iż „Reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa on na stronie powodowej. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa”.

Przenosząc powyższą regułę na grunt niniejszej sprawy przyjąć należy, iż skarżąca, zaprzeczając ustaleniom dokonanym przez organ rentowy w przedmiocie ważności tytułu ubezpieczenia winna była w postępowaniu przed Sądem nie tylko podważyć trafność poczynionych w ten sposób ustaleń dotyczących obowiązku ubezpieczeń społecznych, ale również, nie ograniczając się do polemiki z tymi ustaleniami, wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jej stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji.

Już w tym miejscu Sąd Okręgowy podkreśla – co zostanie szerzej omówione poniżej – iż nie znalazł podstaw do uznania za wiarygodne twierdzeń wnioskodawczyni i płatnika składek dotyczących ważnego z punktu widzenia norm regulujących system ubezpieczeń społecznych powstania i realizowania przez wnioskodawczynię tytułu ubezpieczenia społecznego w postaci zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ubezpieczona za pomocą przedłożonych dokumentów nie zdołała podważyć prawidłowości ustaleń dokonanych przez pozwanego, sprowadzających się do przyjęcia, że umowa o pracę z dnia 01 września 2015 r., zawarta pomiędzy stronami, została zawarta wyłącznie w celu zapewnienia ubezpieczonej jako pracownikowi przyszłych świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów.

Ustawa systemowa w art. 8 ust. 1 podaje, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.

W myśl art. 11 ust. 1 tejże ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12. Z kolei z art. 12 ustawy systemowej wynika, iż obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Z kolei art. 13 ust. 1 tejże ustawy wskazuje, iż obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Jak już wskazano powyżej, zakres podmiotowy przymusu ubezpieczeń emerytalnego i rentowego wyznaczają art. 6, 8 i 9 ustawy systemowej, i obowiązkowi w zakresie ubezpieczeń podlegają m.in. pracownicy (art. 6 ust. 1 pkt 1 tejże ustawy). Stosownie zaś do zawartej w art. 2 k.p. definicji, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie m.in. umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem, a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być zatem faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę. Dla skuteczności umowy o pracę wystarczy zatem zgodna wola stron, wyrażona w umowie o pracę.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich.

Należy odróżnić przy tym nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa lub jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997 r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397).

W teorii prawa cywilnego uznaje się, że czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność, wprawdzie nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo (System Prawa Prywatnego, tom 2, red. Z. Radwański, Warszawa 2002, s. 227-228). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 25 listopada 2004 r. (I PK 42/04, OSNP 2005, nr 14, poz. 209), stwierdził, że "czynności mające na celu obejście ustawy (in fraudem legis) zawierają jedynie pozór zgodności z ustawą. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej "obchodzi" go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2006 r., I UK 186/05).

Jak wynika z przepisu art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Regulacja ta ustanawia podstawowe obowiązki stron stosunku pracy definiujące ten stosunek. Zdarza się jednakże, iż zawarta przez strony umowa zawiera cechy (elementy) umowy o pracę oraz umowy cywilnej (w szczególności dotyczy to umowy zlecenia). Sąd Najwyższy wyjaśnił w wyroku z dnia 14 września 1998 r. ( I PKN 334/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 646), że wówczas dla oceny rodzaju stosunku prawnego decydujące jest ustalenie, które z tych cech mają charakter przeważający. Natomiast jeżeli umowa wykazuje wspólne cechy dla umowy o pracę i umowy prawa cywilnego z jednakowym ich nasileniem, o jej rodzaju decydują zgodny zamiar stron i cel umowy (Kazimierz Jaśkowski, Komentarz do art. 22 Kodeksu pracy, Lex 2014). W wyroku z dnia 25 listopada 2005 r. (I UK 68/05) Sąd Najwyższy uznał podporządkowanie za cechę, która ma charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy.

Jednocześnie podkreślić należy, że pomimo tego, iż dla powstania stosunku pracy wystarczającym są zgodne oświadczenia woli pracodawcy i pracownika, powyższa czynność prawna nie jest wystarczająca dla nabycia prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Dla objęcia ubezpieczeniem społecznym istotnym jest bowiem, czy strony zawierające umowę o pracę miały realny zamiar wzajemnego zobowiązania się przez pracownika do świadczenia pracy, a przez pracodawcę do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią, a także to czy taki zamiar został w rzeczywistości zrealizowany. Nie podlega więc ubezpieczeniu w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i nie nabywa prawa do świadczeń z niej wynikających osoba, która zawarła co prawda umowę o pracę, jednakże nie nosi cech zatrudnionego pracownika. Samo tylko zawarcie fikcyjnej umowy o pracę, bez zamiaru jej długotrwałego świadczenia w sposób określony umową, a tylko dla uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie wywołuje skutku objętego rzeczywistym zamiarem stron (wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 roku, II UKN 32/96, OSNP 1997/15/275). Natomiast sama umowa o pracę zawarta wyłącznie w celu nabycia prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego nosi cechę pozorności.

Cechy pozorności wymienia, wskazany powyżej, art. 83 k.c., zgodnie z którym pozorność występuje w sytuacji, gdy strony danej czynności prawnej nie wykazują zamiaru wywołania skutków prawnych, posiadając jednocześnie zamiar stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Założeniem tej regulacji jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru. Zatem podstawowe znaczenie ma w tym przypadku niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem. Muszą więc wystąpić łącznie trzy przesłanki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru drugiej stronie, a adresat musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Ponadto w kontekście pozorności umowy o pracę zasadnicze znaczenie będzie miało stwierdzenie, czy pracownik rzeczywiście realizował treść tej umowy przez świadczenie pracy. Tylko bowiem w przypadku gdy po zawarciu umowy o pracę pracownik nie podjął pracy i nie wykonywał obowiązków z niej wynikających, bądź też gdy strony umowy o pracę podejmowały czynności zmierzające do upozorowania trwania i realizowania zatrudnienia pracownika, można przyjmować, że wystąpiła pozorność złożonych oświadczeń woli zawarcia umowy o pracę. Organy ubezpieczeń społecznych są natomiast uprawnione o kontroli i weryfikacji zawartych umów o pracę w stosunku do osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego nie tylko w zakresie warunków formalnych tych umów, ale także tego, czy osoby zgłoszone do ubezpieczenia społecznego faktycznie wykonywały obowiązki pracownicze w okresie wskazanym w umowie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2 grudnia 2004 r., III AUa 1160/04, Apel.-W-wa 2005/1/4).

Bardzo syntetyczny wywód w przedmiocie zagadnienia kryteriów kwalifikowania umów o pracę pod kątem ewentualnej nieważności zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 maja 2011 r., II UK 20/11. Wskazano w nim, iż umowa o pracę jest zawarta dla pozoru (art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p.), a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Nie można zatem przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował. Pozorności umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. Dla stwierdzenia, że pracownicze podporządkowanie pracownika pracodawcy występuje w treści stosunku prawnego z reguły wskazuje się na takie elementy jak: określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność, dokładne określenie miejsca i czasu realizacji powierzonego zadania oraz ich wykonywanie pod nadzorem kierownika (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2011 r., II UK 20/11). O fikcyjności zgłoszenia do pracowniczego ubezpieczenia społecznego świadczy tylko zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego bez rzeczywistego wykonywania umowy o pracę. Potwierdzenie w stanie faktycznym sprawy rzeczywistego wykonywania czynności wynikających z umowy o pracę wyklucza uznanie zawartej umowy o pracę za nieważną ze względu na jej pozorność (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2006 r., II UK 84/06).

Orzecznictwo uznaje również, iż cel obejścia ustawy polega na takim ukształtowaniu treści umowy, które pozornie nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu przez nią zakazanego. Umowie o pracę nie naruszającej art. 22 k.p. nie można stawiać zarzutu zawarcia w celu obejścia prawa, nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, iż zarzut taki może zostać skutecznie postawiony w sytuacji odwrotnej – zatem kiedy danemu stosunkowi należy odmówić cech stosunku pracy w rozumieniu przepisu art. 22 k.p. Wady oświadczeń woli dotykające umowy o pracę - nawet powodujące jej nieważność - nie wywierają skutku w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W tych stosunkach prawną doniosłość ma jedynie zamiar obejścia prawa przez ,,fikcyjne" zawarcie umowy, tj. takie, które nie wiąże się ze świadczeniem pracy, a dokonanie zgłoszenia do ubezpieczenia następuje pod pozorem zatrudnienia (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 29 lutego 2012 r., III AUa 1785/11). Nieważność umowy o pracę nie wywołuje bezpośredniego skutku w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w których prawną doniosłość ma jedynie taka "pozorność" zawarcia umowy o pracę, która nie wiąże się z wykonywaniem umowy i gdy zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2006 r., II UK 202/05).

Jak przyjmuje judykatura, podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r., I UK 74/10). W tymże wyroku zaprezentowano również pogląd, iż to na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

Zdaniem Sądu w toku niniejszej sprawy odwołująca nie wykazała, aby umowa z dnia 1.09.2015r. została przez nią i płatnika zawarta w celu faktycznego świadczenia i wykonywania pracy na rzecz płatnika składek, a zatem nie stanowi podstawy do objęcia skarżącej ubezpieczeniami społecznymi.

E. K. z zawodu jest pracownikiem biurowym, ukończyła kierunek prawo. Jeśli chodzi o doświadczenie zawodowe wnioskodawczyni to przed zatrudnieniem u płatnika składek pracowała ona jako kasjer sprzedawca, pracownik biura obsługi, zastępca kierownika biura sekretariatu, likwidator szkód. Została także co prawda zatrudniona jako koordynator ds. dystrybucji sprzedaży detalicznej w sklepie (...) S.C., jednakże w sprawie toczącej się przed tut. Sądem VII U 366/16 Sąd Okręgowy oddalił odwołanie skarżącej stwierdzając pozorność ww. umowy. Wątpliwości Sądu budzi fakt, iż ubezpieczona nie posiadając doświadczenia zawodowego na stanowisku koordynatora ds. dystrybucji została zatrudniona przez płatnika bez umowy na okres próbny, z bardzo wysokim wynagrodzeniem. Wskazać tu należy, iż gdyby została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy jej wynagrodzenie wynosiłoby 14 400 zł.

Oczywistym jest, że strony stosunku prawnego mają prawo do kształtowania treści zawieranej umowy zgodnie z zasadą swobody umów wyrażoną w art. 353 1 k.c. według swego uznania, to jednak treść i cel stosunku prawnego nie mogą sprzeciwiać się jego właściwości, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W przypadku umów o pracę oznacza to także respektowanie zasad prawa pracy dotyczących wynagrodzenia, które powinno być należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, a równocześnie ekwiwalentne względem pracy. Umowa o pracę wywołuje bowiem nie tylko skutki między stronami, ale i szersze, m.in. w zakresie ubezpieczeń społecznych. Dlatego też musi respektować nie tylko interes jednostki, ale i interes publiczny Ustalenie rażąco wysokiego wynagrodzenia może być uznane za niezgodne z zasadami współżycia społecznego, jeśli jego celem jest uzyskanie korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych.

Nadmiernie wysokie, a przez to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jest właśnie wynagrodzenie ustalone przez strony umowy w niniejszej sprawie gdyż wynagrodzenie na poziomie 7.200,00 złotych brutto nie odpowiadało rodzajowi ustalonej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu. Ubezpieczona miała zajmować się w głównej mierze stworzeniem platformy internetowej, co jednak nie nastąpiło, trudno więc również mówić o jakichkolwiek efektach jej pracy. Ustalona wysokość wynagrodzenia była zatem niewspółmierna do obowiązków, jakie zostały powierzone ubezpieczonej. Wskazać tu należy, iż inne osoby zatrudnione przez płatnika otrzymywały wynagrodzenia o wiele niższe. Sądowi nie umknęło oczywiście, iż osoby te zatrudnione były na innych niż ubezpieczona stanowiskach, jednakże jaskrawo rzucają się w oczy dysproporcje w wynagrodzeniu pozostałych pracowników.

Powyższe w ocenie Sądu, pozwala na stwierdzenie, iż wynagrodzenie ubezpieczonej ustalone zostało wbrew zasadom godziwej i ekwiwalentnej zapłaty za pracę ( art. 13 k.p. ) i miało służyć jedynie uzyskaniu przez ubezpieczoną wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego, co jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W dalszej kolejności podkreślenia wymaga fakt, iż nie zostało potwierdzone faktyczne świadczenie pracy przez ubezpieczoną, bowiem jako dowód świadczenia pracy ubezpieczona przedstawiła wyłącznie korespondencję e-mail, kosztorys, kilka zestawień co budzi uzasadnione wątpliwości w kontekście faktycznego wykonywania przez nią obowiązków.

Oceniając zatem zasadność odwołania Sąd miał na uwadze niewielki zakres czynności powierzonych jej przez płatnika składek oraz fakt niewielkiego rzeczywistego ich wykonania. Sąd wziął też pod uwagę dysproporcję istniejącą pomiędzy wynagrodzeniem ubezpieczonej a innych pracowników zatrudnionych u płatnika. Uznał przy tym, iż zatrudnienie ubezpieczonej za miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 7200 zł brutto nie mieściło się także w ramach racjonalnego działania przedsiębiorcy.

Przedmiotowe postępowanie nie pozwoliło także na ustalenie w sposób wiążący harmonogramu i rozkładu pracy skarżącej. Za sporny okres nie przedłożono list obecności ubezpieczonej w zakresie wykonywania pracy u płatnika. Ubezpieczona posiadała co prawda ustalone stałe godziny pracy, jednakże płatnik w żaden sposób nie weryfikował wykonywania pracy pod kątem poświęconego czasu – oczekując realizacji konkretnych zleconych pracownikowi zadań. Powyżej opisane okoliczności prowadzą do jednoznacznego wniosku, iż skarżąca w żaden sposób nie wykazała w niniejszej sprawie podstawowych cech stosunku pracy: podporządkowania pracodawcy, skonkretyzowanego miejsca pracy czy też jednoznacznie wskazanych lub określonych w inny sposób godzin pracy, a przede wszystkim rzeczywistego wykonywania (świadczenia) pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatnika. Dalej idąc, można zakwestionować zatem okoliczności, aby jakikolwiek efekt takiej pracy kiedykolwiek istniał – czyli przyjąć, iż do wykonywania pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatnika kiedykolwiek faktycznie doszło, co prowadzi do – słusznego – wniosku pozwanego o fikcyjności zawartej umowy o pracę.

Zważywszy na powyższe, Sąd uznał, że brak jest wiarygodnych, spójnych i logicznych dowodów potwierdzających stanowisko procesowe skarżącej, iż faktycznie świadczyła ona pracę na rzecz płatnika na podstawie zawartej umowy o pracę na stanowisku koordynatora zawartej w dniu 1.09.2015r.

Zdaniem Sądu oświadczenia stron o zawarciu umowy o pracę zostały złożone dla pozoru i miały na celu uzyskanie konkretnego skutku w postaci świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Dowody natomiast zaoferowane przez strony nie dają podstaw do twierdzenia, iż w rzeczywistości zawarta umowa o pracę była realizowana, a stosunek łączący strony odpowiadał stosunkowi pracy. Samo podpisanie umowy o pracę i zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych jako pracownika nie przesądza o istnieniu i realizowaniu stosunku pracy.

Z powyżej wskazanych względów, uznając odwołanie skarżącej za nieuzasadnione, Sąd w punkcie 1 wyroku na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z powołanymi wyżej przepisami, oddalił odwołanie skarżącej, w punkcie II zasądzając koszty postępowania w kwocie 180 zł na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych biorąc pod uwagę termin złożenia odwołania( Dz.U. z 2015 poz 1804 ze zm. ).

SSO Bożenna Zalewska